Zasady udzielania zakładom pracy chronionej pomocy de minimis były przyczyną wielu kontrowersji. Konieczna była więc nowelizacja przepisów dotyczących źródeł finansowania pomocy, katalogu wydatków i pułapów intensywności pomocy. Zmiany te wejdą w życie 15 października 2005 r.
Pracodawcy prowadzący zakłady pracy chronionej mają obowiązek tworzenia zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych ze środków uzyskanych z tytułu:
• zwolnień z podatków (rolnego, leśnego, od nieruchomości i od czynności cywilnoprawnych) i opłat uzyskiwanych w związku z prowadzeniem zakładu pracy chronionej – w wysokości 90 proc.,
• zatrzymanych w zakładzie pracy chronionej zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych – w wysokości 90 proc.,
• nadwyżek dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych nad osiąganym przez nie wynagrodzeniem,
• środków pochodzących ze zbycia środków trwałych zakupionych ze środków ZFRON, w części niezamortyzowanej,
• odsetek od środków zgromadzonych na rachunku ZFRON.
Ponadto na ten rachunek mogą wpływać inne środki, np. z zapisów i darowizn, zatrzymywanych w zakładzie kwot składek na ubezpieczenia społeczne, które zostały sfinansowane ze środków PFRON i budżetu państwa.
Na co można wydać pieniądze
Zgodnie z art. 33 ust. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. (patrz podstawa prawna), środki funduszu rehabilitacji mogą być przeznaczane wyłącznie na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych, zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków.
Szczegółowe zasady wydatkowania tych środków, w tym katalog dopuszczalnych wydatków, przewiduje rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 31 grudnia 1998 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 1999 r. nr 3, poz. 22 z późn. zm.). Do dnia akcesji przepisy te regulowały wydatkowanie wszystkich środków ZFRON.
Natomiast po 1 maja 2004 r. wydatkowanie poakcesyjnych środków ZFRON wymaga od pracodawcy dokonania analizy, czy planowany wydatek może być uznany za pomoc publiczną w rozumieniu art. 87 TWE (tj. za przysporzenie ze środków publicznych na rzecz podmiotu angażującego się w przedsięwzięcia rynkowe, które zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji).
Jeżeli wydatek nie może być uznany za pomoc publiczną, np. wydatki na pomoc indywidualną dla osób niepełnosprawnych, niektóre wydatki ponoszone w ramach realizacji indywidualnych programów rehabilitacji oraz z tzw. części ogólnej, pracodawca stosuje dotychczasowe przepisy – art. 33 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. oraz rozporządzenie z dnia 31 grudnia 1998 r.
Pomoc de minimis
Jeżeli wydatek stanowi pomoc publiczną, np. większość wydatków na przystosowanie i wyposażenie stanowisk pracy osób niepełnosprawnych, należy również stosować przepisy rozporządzenia z dnia 27 kwietnia 2004 r. oraz rozporządzenia KE (WE) nr 69/2001. Określają one dodatkowe warunki dopuszczalności wydatkowania środków ZFRON. Wydatki te uznaje się bowiem za pomoc bagatelną (de minimis).
Rozporządzenie z dnia 27 kwietnia 2004 r. określa źródła finansowania programu (tj. które ze środków gromadzonych na rachunku ZFRON mogą być wydatkowane na przysporzenia dla przedsiębiorcy), katalog wydatków (węższy od określonego w rozporządzeniu z dnia 31 grudnia 1998 r.) oraz pułapy intensywności pomocy.
Jednak przepisy te w praktyce były przyczyną wielu wątpliwości i nieporozumień. Spowodowało to konieczność częściowej ich zmiany. Wprowadziła je nowelizacja z dnia 13 września 2005 r. (patrz podstawa prawna).
Po nowemu
Dotychczas jedynym źródłem finansowania programu były zwolnienia, o których mowa w art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r., tj. przekazywane na ZFRON kwoty z tytułu zwolnień z podatków (rolnego, leśnego, od nieruchomości i od czynności cywilnoprawnych) i opłat (z wyłączeniem opłaty skarbowej i opłat o charakterze sankcyjnym).
W konsekwencji tylko część środków ZFRON mogła być przeznaczona na pomoc mogącą stanowić przysporzenie dla pracodawcy. Było to problematyczne, gdy zasadniczą część środków wpływających na ZFRON stanowiły środki zatrzymane z zaliczek na podatek dochodowy.
W związku z tym poszerzono katalog źródeł finansowania o kwoty pochodzące z nieodprowadzanych zaliczek na podstawie art. 38 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz pozostających w zakładzie – zgodnie z art. 26a ust. 5 pkt 2 ustawy – nadwyżek dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych nad ich wynagrodzeniem osiąganym.
Poszerzono również katalog wydatków. Pracodawca będzie mógł sfinansować stanowiące pomoc publiczną wydatki na m.in.: zapewnienie podstawowej i specjalistycznej opieki medycznej oraz poradnictwa i usług rehabilitacyjnych, szkolenie i przekwalifikowanie w celu nabycia lub podnoszenia kwalifikacji zawodowych, dodatkowe wynagrodzenie pracowników za znajomość i posługiwanie się językiem migowym oraz wynagrodzenie lektorów dla pracowników niewidomych, a także wydatki ponoszone w ramach indywidualnych programów rehabilitacji pracowników niepełnosprawnych.
Ponadto ujednolicono wymogi finansowania ze środków ZFRON robót budowlanych. Odpowiadają obecnie warunkom zawartym w rozporządzeniu z dnia 31 grudnia 1999 r. Utrzymano przy tym warunek, że roboty budowlane muszą być realizowane zgodnie z przepisami i zasadami bhp oraz wymaganiami ergonomii.
Nadal pracodawca będzie mógł pokryć 100 proc. wydatku ze środków ZFRON i nie będzie mógł przekroczyć ogólnego pułapu dla pomocy de minimis (100 000 euro pomocy w okresie 3 lat). Zmieniono jedynie wysokość trzeciego pułapu.
Dotychczas pracodawca mógł wydatkować w sposób stanowiący przysporzenie dla niego nie więcej niż 75 proc. ogólnej poakcesyjnej kwoty zwolnień uzyskanych na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. Obecnie pułap ten wzrośnie do 81 proc. kwot uzyskanych na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. i art. 38 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz do 100 proc. kwot uzyskanych na podstawie art. 26a ust. 5 pkt 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. (z tym że kwoty uzyskane z tego tytułu mogą być wydatkowane wyłącznie w ramach realizacji indywidualnych programów rehabilitacji).
Luiza Klimkiewicz
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 z późn. zm.).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom prowadzącym zakłady pracy chronionej (Dz.U. nr 98, poz. 989).
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom prowadzącym zakłady pracy chronionej (Dz.U. nr 189, poz. 1591).