Odbycie stażu lub przygotowania zawodowego finansowanych przez powiatowy urząd pracy jest dla młodych ludzi, którzy nie mogą znaleźć pracy i są zarejestrowani jako bezrobotni, okazją do zdobycia doświadczenia zawodowego, co zwiększa ich szanse na znalezienie pierwszej pracy. Przyjęcie stażysty jest także korzystne dla pracodawcy. Zyskuje on „pracownika”, któremu może powierzyć określone zadania i czynności bez nawiązywania z nim stosunku pracy i ponoszenia z tego tytułu określonych kosztów. Nic więc dziwnego, że staż oraz odbywane na zbliżonych zasadach przygotowanie zawodowe cieszy się zainteresowaniem zarówno wśród osób pozostających bez pracy, jak i samych pracodawców.
Warunki odbywania przez bezrobotnego stażu i przygotowania zawodowego określają przepisy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2004 r. nr 99, poz. 1001 z późn. zm.) oraz rozporządzenia ministra gospodarki i pracy z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu oraz przygotowania zawodowego w miejscu pracy (Dz.U. nr 185, poz. 1912 z późn. zm.).
Zasadniczo status stażysty jest zupełnie inny niż pracownika, ale w pewnych kwestiach ustawodawca nakazał traktować ich identycznie. Dotyczy to w szczególności szeregu obowiązków spoczywających na pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca jest bowiem zobowiązany zapewnić stażyście profilaktyczną ochronę zdrowia w zakresie przewidzianym dla pracowników, a także przeszkolić go w zakresie bhp i przepisów przeciwpożarowych.
Bezrobotny może być pozbawiony możliwości kontynuowania stażu lub przygotowania zawodowego w przypadku:
- nieusprawiedliwionej nieobecności podczas więcej niż jednego dnia pracy,
- naruszenia podstawowych obowiązków określonych w regulaminie pracy,
- stawienia się do pracy w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, narkotyków lub środków psychotropowych lub spożywania ich na stanowisku pracy.
Ponadto pracodawca ma obowiązek przydzielić bezrobotnemu odzież i obuwie robocze, środki ochrony indywidualnej oraz niezbędne środki higieny osobistej, jak również zapewnić mu bezpłatne napoje i posiłki profilaktyczne. W powyższym zakresie jest on zobowiązany kierować się zasadami przewidzianymi dla pracowników. Poza tym, tak jak w stosunku do każdego pracownika, pracodawca zobligowany jest zapoznać stażystę z obowiązującym u niego regulaminem pracy.
Bezrobotny wykonuje czynności lub zadania w wymiarze czasu obowiązującym pracownika zatrudnionego na danym stanowisku pracy lub w danym zawodzie. To, że nie dochodzi tu do nawiązania stosunku pracy z pracodawcą oznacza, że bezrobotny nie ma prawa do urlopu wypoczynkowego. Na jego wniosek pracodawca jest jednak obowiązany do udzielenia mu 2 dni wolnych za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu lub przygotowania zawodowego.
Pracodawca nie ma natomiast obowiązku prowadzenia dla stażysty ewidencji czasu pracy, choć na podstawie zawartej umowy może być on zobowiązany do dostarczania powiatowemu urzędowi pracy dokumentu potwierdzającego odbywanie stażu lub przygotowania zawodowego zgodnie z przyjętym programem. Na ogół dokumentem takim jest lista obecności.
Poza wymienionymi obowiązkami na pracodawcy spoczywają także inne powinności wobec osób odbywających u niego staż lub przygotowanie zawodowe. Przede wszystkim jest on zobligowany zaznajomić bezrobotnych z programem stażu lub przygotowania zawodowego oraz z ich obowiązkami i uprawnieniami.
STAŻ – to nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do wykonywania pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.
Na pracodawcy ciąży też obowiązek bezzwłocznego, nie później jednak niż w ciągu 7 dni, informowania powiatowego urzędu pracy o przypadkach przerwania przez bezrobotnego odbywania stażu lub przygotowania zawodowego, a także o każdym dniu jego nieusprawiedliwionej nieobecności lub o innych zdarzeniach istotnych dla realizacji programu. Pracodawca jest też zobligowany do wydania opinii o odbyciu stażu lub przygotowania zawodowego, niezwłocznie po ich ukończeniu.
Należy podkreślić, że odbywany staż, choć jest formą aktywizacji zawodowej, ma znaczenie w zakresie późniejszego zatrudnienia i wpływa na przyszłe uprawnienia pracownicze. Zgodnie bowiem z art. 79 przytoczonej ustawy, czas pobierania stypendium w okresie stażu (także przygotowania zawodowego) wlicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych.
W trakcie odbywania stażu stażyście przysługuje stypendium w wysokości zasiłku dla bezrobotnych (obecnie 521,90 zł), które wypłaca mu starosta.
Okres ten jest też okresem składkowym w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Składkę na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe ustala i opłaca starosta. Okresu stażu (pobierania stypendium) nie wlicza się natomiast do okresu zatrudnienia, od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego oraz stażu pracy określonego w odrębnych przepisach, wymaganego do wykonywania niektórych zawodów.
Danuta Klucz