Pracownik powołany do zasadniczej służby wojskowej nie musi bać się, że pracodawca zwolni go z pracy w czasie jego nieobecności.
Pracodawca ma ograniczone możliwości rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem powołanym do służby wojskowej. Przepisy ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej zapewniają bowiem stałość stosunku pracy osób powołanych do służby wojskowej i umożliwiają im powrót do pracy po zakończeniu tej służby.
Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy w okresie między dniem doręczenia pracownikowi karty powołania do czynnej służby wojskowej a jej odbyciem stosunek pracy tego pracownika nie może być przez pracodawcę wypowiedziany ani rozwiązany.
Pracodawca nie ma więc w zasadzie możliwości zwolnienia pracownika, który otrzymał kartę powołania, aż do momentu zakończenia przez niego służby wojskowej.
Upadłość firmy
Od zasady tej są jednak wyjątki. Pracodawca może bowiem rozwiązać umowę o pracę z taką osobą w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy. Może też zwolnić ją w trybie natychmiastowym, czyli bez wypowiedzenia z winy pracownika. W tych przypadkach rozwiązanie stosunku pracy następuje na zasadach ogólnych.
Nie ma także żadnych zakazów, jeśli chodzi o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron.
• PRZYKŁAD
Zbigniew O. był zatrudniony w Spółce X. W dniu 1 marca 2006 r. otrzymał kartę powołania do czynnej służby wojskowej od dnia 15 marca 2006 r. 5 marca 2006 r. Zbigniew O. i Spółka X rozwiązali umowę o pracę na mocy porozumienia. Po odbyciu służby wojskowej Zbigniew O. wystąpił do sądu z powództwem przeciwko spółce, twierdząc, że rozwiązanie umowy o pracę było niedopuszczalne. Sąd pracy oddalił jednak jego powództwo, gdyż brak jest zakazu rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron.
Na żądanie pracownika
Ochrona pracowników powołanych do służby wojskowej wyraża się także tym, że jeśli okres dokonanego przez pracodawcę lub przez pracownika wypowiedzenia stosunku pracy upływa po dniu doręczenia pracownikowi karty powołania do czynnej służby wojskowej, wypowiedzenie to staje się bezskuteczne. W takim przypadku rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić tylko na żądanie pracownika (art. 118 ust. 2 ustawy).
• PRZYKŁAD
Adam Z. w dniu 12 stycznia 2006 r. otrzymał wypowiedzenie umowy o pracę, według którego umowa o pracę miała ulec rozwiązaniu po upływie 3 miesięcy. Jednak w dniu 23 lutego 2006 r. doręczono mu kartę powołania do czynnej służby wojskowej. Oznacza to, że złożone mu wypowiedzenie stało się bezskuteczne, zaś umowa o pracę nie ulegnie rozwiązaniu mimo upływu okresu wypowiedzenia. Do rozwiązania umowy mogłoby jednak dojść, gdyby Adam Z, wyraził zgodę na takie rozwiązanie jego umowy o pracę.
Przepis ten powoduje więc, że wypowiedzenie, którego wynikiem byłoby rozwiązanie stosunku pracy po doręczeniu pracownikowi karty powołania, skutku takiego nie wywoła. Jedynie w sytuacji, gdy pracownik wyrazi zgodę na rozwiązanie stosunku pracy, wypowiedzenie to będzie skuteczne.
Zasady te nie dotyczą tylko pracowników zatrudnionych na podstawie umów na czas nieokreślony. Również tych pracujących na umowach na okres próbny. W przypadku bowiem tych umów w razie upływu okresu próbnego po powołaniu pracownika do czynnej służby wojskowej umowę o pracę uważa się za zawartą na czas nieokreślony. Jest to więc sytuacja bardzo korzystna dla pracowników, którzy posiadając tylko umowy na okres próbny, wskutek powołania do wojska stają się osobami zatrudnionymi na czas nieokreślony.
Na czas określony
Inaczej jest w przypadku osób zatrudnionych na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy. Umowy te ulegają bowiem rozwiązaniu z upływem terminu określonego w umowie. Zatem w przypadku tych umów fakt powołania pracownika do służby wojskowej nie wpływa na stałość jego zatrudnienia.
• PRZYKŁAD
Rafał T. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony do dnia 15 marca 2006 r. W dniu 1 marca 2006 r. otrzymał kartę powołania do czynnej służby wojskowej. Mimo tego faktu, jego umowa o pracę ulegnie rozwiązaniu z dniem 15 marca 2006 r.
Ochrona dla żony
Szczególnej ochronie podlega nie tylko stosunek pracy pracownika powołanego do wojska, ale także jego żony, jeżeli został on powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej. W myśl bowiem art. 126 ustawy, w okresie odbywania przez żołnierza zasadniczej służby wojskowej rozwiązanie przez pracodawcę stosunku pracy z żoną żołnierza może nastąpić wyłącznie z winy pracownicy oraz w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Ponowne zatrudnienie
Istotnym uprawnieniem pracownika, który zakończył odbywanie służby wojskowej, jest prawo do ponownego zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy. Zgodnie bowiem z art. 122 ust. 1 ustawy pracodawca, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do służby wojskowej, jest obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz wynagrodzenia, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby pracownik zgłosił się do tego zakładu w celu podjęcia pracy. Niezachowanie tego terminu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy.
Pracodawca musi zatem ponownie zatrudnić pracownika, który w tym terminie zgłosi się go niego. Powinien zatrudnić go na tym samym lub równorzędnym stanowisku. Przy czym przez pojęcie równorzędne stanowisko pracy należy rozumieć stanowisko, które odpowiada kwalifikacjom pracownika, jest zbliżone rodzajowo do zajmowanego przez niego stanowiska przed powołaniem do wojska oraz jest porównywalne w strukturze organizacyjnej i stwarza podobne możliwości uzyskania awansu płacowego. Realizacji tego obowiązku pracodawcy pracownik może dochodzić przed sądem pracy.
• PRZYKŁAD
Artur W. był zatrudniony w spółce X na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony od dnia 1 marca 2004 r. do dnia 31 grudnia 2005 r. W dniu 15 stycznia 2005 roku został powołany do czynnej służby wojskowej. Po jej zakończeniu, w ciągu 2 dni zgłosił się do pracodawcy z zamiarem podjęcia pracy. Spółka X jednak odmówiła zatrudnienia go, stwierdzając, że nie ma wolnych miejsc. Artur W. wniósł wówczas powództwo do sądu pracy, żądając zobowiązania pracodawcy do zatrudnienia go na poprzednim stanowisku pracy. Sąd uwzględnił jego powództwo.
Wyższe kwalifikacje
Jeżeli pracownik uzyskał podczas odbywania czynnej służby wojskowej inne lub wyższe niż posiadane uprzednio kwalifikacje zawodowe, pracodawca jest obowiązany na jego wniosek zatrudnić go w miarę możliwości na stanowisku, które odpowiada nabytym przez niego w wojsku kwalifikacjom. Jest to kolejny przywilej pracownika, który zakończył odbywanie służby wojskowej. Określenie „w miarę możliwości” nie oznacza jednak dowolności ze strony pracodawcy i w razie sporu będzie to podlegać ocenie sądu, który ustali, czy faktycznie brak było możliwości zatrudnienia pracownika na stanowisku odpowiadającym jego wyższym, nabytym podczas służby wojskowej kwalifikacjom.
Ryszard Sadlik
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2004 r. nr 241, poz. 2416 z późn. zm.).