Pracownicy jednostek sfery budżetowej najpóźniej do 31 marca powinni otrzymać dodatkowe wynagrodzenie roczne. W pełnej wysokości przysługuje ono osobom, które efektywnie przepracowały cały rok. Pracownicy, którzy byli zatrudnieni co najmniej 6 miesięcy, otrzymają wypłatę proporcjonalną.
Prawo do trzynastki przysługuje pracownikom zatrudnionym w (art. 1 ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej):
• państwowych jednostkach sfery budżetowej, dla których środki na wynagrodzenia kształtowane są na podstawie odrębnej ustawy,
• urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa, sądach i trybunałach wymienionych szczegółowo w art. 121 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 249, poz. 2104),
• samorządowych jednostkach budżetowych, zakładach budżetowych, gospodarstwach pomocniczych jednostek budżetowych prowadzących gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych,
• biurach poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz klubach, kołach albo zespołach parlamentarnych.
Nie dla wszystkich
Przepisów ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej nie stosuje się do żołnierzy oraz funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Służby Celnej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej oraz Biura Ochrony Rządu. W stosunku do tych grup zawodowych mają bowiem zastosowanie odrębne przepisy resortowe regulujące zasady przyznawania tego wynagrodzenia.
Od 1 stycznia 2005 r. krąg osób uprawnionych do dodatkowego wynagrodzenia rocznego ograniczyła ustawa z dnia 4 marca 2004 r. o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 116, poz. 1202). Prawa do trzynastej pensji (od 2005 r.) pozbawieni zostali:
• Prezydent RP,
• marszałkowie i wicemarszałkowie Sejmu i Senatu, prezes i wiceprezes Rady Ministrów, prezes i wiceprezes NIK, prezes i wiceprezes TK, ministrowie, prezes NBP, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, Prezes Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, szefowie kancelarii Sejmu i Senatu i ich zastępcy, szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Główny Inspektor Pracy i jego zastępcy, kierownik Krajowego Biura Wyborczego,
• minister stanu, szef Kancelarii Prezydenta i jego zastępcy, zastępcy Prokuratora Generalnego,
• prezes i wiceprezes PAN, sekretarz stanu, członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, pierwszy zastępca prezesa NBP, podsekretarz stanu (wiceminister), wiceprezes NBP, Sekretarz Komitetu Integracji Europejskiej, zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich, zastępca Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Rzecznik Ubezpieczonych, kierownik urzędu centralnego, wojewoda, zastępca kierownika urzędu centralnego, wicewojewoda.
Przepisy ustawy z dnia 4 marca 2004 r. pozbawiły prawa do trzynastek również niektórych pracowników samorządowych, zatrudnionych na podstawie:
• wyboru: marszałek województwa, wiceprzewodniczący zarządu oraz pozostali członkowie zarządu województwa, starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu, wójt (burmistrz, prezydent miasta),
• powołania: zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta), sekretarz gminy, sekretarz powiatu, skarbnik gminy (główny księgowy budżetu), skarbnik powiatu (główny księgowy budżetu powiatu), skarbnik województwa (główny księgowy budżetu województwa).
Jednak TK w wyroku z dnia 21 lutego 2005 r. (K 1/05) uznał art. 1 ust. 3 pkt 1 lit. b) ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej pozbawiający pracowników samorządowych prawa do trzynastek za niegodny z Konstytucją RP. Przepis ten przestanie obowiązywać od dnia ogłoszenia orzeczenia TK w Dzienniku Ustaw. Natomiast orzeczenie to nie ma mocy wstecznej, a więc wyżsi pracownicy samorządowi nie mogą domagać się wypłaty trzynastek za część 2004 i 2005 r.
Nabycie prawa do trzynastki
Warunkiem nabycia prawa do trzynastki w pełnej wysokości jest przepracowanie u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Jeżeli pracownik nie przepracował u pracodawcy pełnego roku kalendarzowego, ale przepracował co najmniej 6 miesięcy, nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu.
W pewnych przypadkach pracownik, mimo że nie przepracował 6 miesięcy, nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Wymóg posiadania tego stażu nie obowiązuje w razie:
• nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem i nauczycielem akademickim, zgodnie z organizacją pracy szkoły (szkoły wyższej),
• zatrudnienia pracownika do pracy sezonowej, jeżeli umowa o pracę została zawarta na sezon trwający nie krócej niż 3 miesiące,
• powołania pracownika do czynnej służby wojskowej albo skierowania do odbycia służby zastępczej,
• rozwiązania stosunku pracy w związku z: przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową, rentę z tytułu niezdolności do pracy, świadczenie rehabilitacyjne, przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem, likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją,
• podjęcia zatrudnienia: w wyniku przeniesienia służbowego, na podstawie powołania lub wyboru, w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy, w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją, po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej,
• korzystania z urlopu wychowawczego, z urlopu dla poratowania zdrowia, przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego,
• wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.
Utrata prawa do trzynastki
Pracownik nie nabywa prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w razie:
• nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż 2 dni,
• stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości,
• wymierzenia pracownikowi kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby,
• rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
WAŻNE !
Podstawowym warunkiem nabycia prawa do trzynastki w pełnej wysokości jest przepracowanie u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego.
DOROTA TWARDO
Specjalista ds. kadr i płac
Biuro Usług Audytorskich i Księgowych Lidmar
Podstawa prawna
• Ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. nr 160, poz. 1080 z późn. zm.).