Pracodawca rozwiązując umowę o pracę bez wypowiedzenia z pracownikiem, który jest nieobecny w pracy, często doręcza mu pismo zawierające oświadczenie o rozwiązaniu umowy pocztą. Powstają wówczas wątpliwości co do skuteczności tego rozwiązania.
Takie wątpliwości dotyczą zwłaszcza sytuacji, gdy pracownik nie przyjmie przesyłki lub nie odbierze awizowanej przesyłki z poczty. Rozstrzygnięciem tych kwestii zajmował się wielokrotnie Sąd Najwyższy i to właśnie orzecznictwem należy się posiłkować przy podejmowaniu interpretacji, czy doszło i kiedy do rozwiązania umowy.
Rozwiązanie umowy
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia następuje z chwilą dojścia do pracownika oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę. Wskazywał na to Sąd Najwyższy w wyroku z 16 marca 1995 r. (I PRN 2/95, OSNP z 1995 r. nr 18, poz. 229) podnosząc, że oświadczenie woli zakładu pracy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia jest złożone pracownikowi z chwilą, gdy doszło do niego w taki sposób, że mógł się zapoznać z jego treścią, chociaż tego nie uczynił. Zgodnie bowiem z art. 61 kodeksu cywilnego, który z mocy art. 300 k.p. ma zastosowanie także i do stosunków pracy, złożenie oświadczenia woli następuje z chwilą jego dojścia do adresata w sposób stwarzający mu możliwość zapoznania się z jego treścią.
Nieobecność pracownika
Problemy pojawiają się, gdy pracownik, z którym pracodawca zamierza rozwiązać umowę, nie stawia się w pracy, np. przebywa na zwolnieniu lekarskim. W takim przypadku pracodawca może wysłać do niego innego pracownika celem wręczenia mu oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę. Może także posłużyć się pocztą i przesłać pracownikowi pismo zawierające oświadczenie o rozwiązaniu umowy za zwrotnym poświadczeniem odbioru. W takim przypadku data doręczenia pracownikowi tego pisma będzie zarazem datą rozwiązania umowy o pracę, którą należy wskazać w treści świadectwa pracy (przykład 1).
PRZYKŁAD 1: JAK LISTOWNIE ROZWIĄZAĆ UMOWĘ
Czytelnik był zatrudniony w spółce. Podczas pracy, wbrew poleceniom przełożonego, opuścił swoje stanowisko pracy, a następnie udał się na zwolnienie lekarskie. Pracodawca postanowił rozwiązać z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia. Ponieważ pracownik nie stawiał się w zakładzie pracy, wysłał do niego pismo za zwrotnym poświadczeniem odbioru, w którym wskazał przyczynę rozwiązania umowy o pracę. Pismo to zostało odebrane z poczty 12 lipca 2006 r. Z tą też datą nastąpiło rozwiązanie umowy o pracę. Następnie pracodawca wysłał do pracownika świadectwo pracy, w który wskazał jako datę rozwiązania umowy dzień 12 lipca 2006 r.
Brak odbioru poczty
Bardziej problematyczna jest jednak sytuacja, gdy pracownik nie odbiera z poczty przesyłki pracodawcy, zawierającej oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim bowiem przypadku możliwość powoływania się na art. 61 k.c. jest dyskusyjna. Jak bowiem wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 18 listopada 1999 r., I PKN 375/99, OSNP z 2001 r. nr 7, poz. 227), podjęcie przez pracownika zawiadomienia o przesyłce pocztowej skierowanej na jego adres przez pracodawcę (awizo) nie jest równoznaczne z dojściem do niego zawartego w tej przesyłce oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę w taki sposób, iż mógł się zapoznać z jego treścią (art. 61 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Możliwość powołania się na skutek z art. 61 k.c., powstaje bowiem dopiero w chwili, gdy w zwykłym toku czynności adresat uzyskuje realną możliwość zapoznania się z treścią przesyłki pocztowej, co wymaga udania się na pocztę i odebrania przesyłki pracodawcy. Należy jednak podkreślić, że stanowisko Sądu Najwyższego nie jest w tym zakresie jednolite, gdyż uprzednio w wyroku z 11 grudnia 1996 r. (I PKN 36/96, OSNP z 1997 r. nr 14, poz. 251) Sąd Najwyższy wskazywał, że złożenie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 61 k.c. w związku z art. 300 k.p.) ma miejsce także wtedy, gdy pracownik mając realną możliwość zapoznania się z jego treścią, z własnej woli nie podejmuje przesyłki pocztowej zawierającej to oświadczenie.
Dla przyjęcia domniemania, że pisemne oświadczenie woli pracodawcy zostało złożone pracownikowi z chwilą doręczenia mu pisma zawierającego to oświadczenie, niezbędne jest stwierdzenie, że pracownik mógł się zapoznać z jego treścią wyrażającą oświadczenie woli pracodawcy. Ponadto to domniemanie faktyczne oznacza przerzucenie ciężaru dowodu na adresata przesyłki co do niemożliwości (braku możliwości) zapoznania się z treścią oświadczenia pracodawcy.
Rozstrzygnięcie to jest jak najbardziej uzasadnione, gdyż w razie uzyskania wiadomości o pozostawieniu przesyłki w urzędzie pocztowym pracownik ma szansę udać się do tego urzędu, odebrać przesyłkę i zapoznać się z jej treścią. W razie zaś zaniechania przez pracownika tej czynności można uznać, że oświadczenie o rozwiązaniu umowy zostało mu skutecznie złożone, gdyż z własnej woli nie odebrał pisma pracodawcy. Pracownik mógłby się jednak bronić, że do odbioru przesyłki nie doszło z przyczyn od niego niezależnych (np. z powodu ciężkiej choroby, pobytu w szpitalu lub wyjazdu za granicę). Twierdzenia takie musiałby jednak udowodnić w razie procesu przed sądem (przykład 2).
PRZYKŁAD 2: KONSEKWENCJE NIEODEBRANIA PISMA
W dniach od 10 do 14 lipca 2006 r. pracownik nie stawił się w pracy bez usprawiedliwienia. Spółka postanowiła rozwiązać z nim umowę o pracę i wysłała na jego adres przesyłkę zawierającą oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. Pismo pracodawcy wysłane przesyłką poleconą było dwukrotnie awizowane i wróciło jako nieodebrane przez pracownika z poczty. Następnie spółka przesłała mu świadectwo pracy, które odebrała z poczty jego żona. Pracownik nie godząc się z rozwiązaniem umowy o pracę, wniósł pozew do sądu pracy, żądając zasądzenia odszkodowania. Podnosił, że nie otrzymał pisma o rozwiązaniu umowy o pracę i nie wie dlaczego pracodawca go zwolnił. Sąd jednak oddalił jego powództwo uznając, że miał on możliwość zapoznać się z oświadczeniem pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę, ale z niej nie skorzystał.
Termin odwołania
Pracownik może zaskarżyć decyzję pracodawcy o rozwiązaniu z nim umowy o pracę poprzez wniesienie odwołania – pozwu do sądu pracy. Aby to było skuteczne, musi wnieść pozew w ustawowym terminie, który wynosi 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. Przy czym odmowa przez pracownika przyjęcia pisma zawierającego oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę, a także nieodebranie go z placówki pocztowej mimo dwukrotnego awizowania tej przesyłki, nie opóźnia rozpoczęcia biegu tego terminu. Zaś niezachowanie tego terminu skutkuje oddaleniem powództwa pracownika. Podobnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w wyroku z 23 listopada 2001 r. (I PKN 693/00, OSNP z 2003 r. nr 22, poz. 539) stwierdzając, że niezachowanie przez pracownika terminu do zaskarżenia czynności prawnej pracodawcy rozwiązującej stosunek pracy (art. 264 k.p.) wyłącza potrzebę rozważania zasadności i legalności przyczyn rozwiązania umowy o pracę.
4 KROKI
DORĘCZENIE PISMA WYPOWIADAJĄCEGO UMOWĘ O PRACĘ
1 Pracodawca wysyła pocztą wypowiedzenie umowy.
2 Pracownik ma czas na odebranie poczty do 14 dni.
3 Po upływie tego terminu pracodawca uznaje pismo za doręczone, chyba że pracownik udowodni, że nie odebrał go z poczty z przyczyn przez siebie niezawinionych.
4 Pracownik może wnieść odwołanie do sądu od wypowiedzenia w terminie 14 dni od skutecznego doręczenia mu pisma.
Podstawa prawna
• Art. 52, art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
• Art. 61 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
RYSZARD SADLIK
Autor jest sędzią Sądu Rejonowego w Kielcach