Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest niepodzielna. Opłaca się ją za każdy miesiąc kalendarzowy, a za miesiąc, w którym nie było wypłaty świadczenia, do ZUS trzeba przekazać tzw. raport zerowy.
Ustalenie, co stanowi podstawę wymiaru składki dla określonej grupy ubezpieczonych, jest pomocne zwłaszcza przy interpretowaniu zapisu ustawy, mówiącego, iż składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna (art. 79 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – DzU nr 210, poz. 2135 ze zm.).
Składka miesięczna
Sformułowanie, iż składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna, oznacza, że osoby odprowadzające składkę na ubezpieczenie zdrowotne (np. osoby prowadzące pozarolniczą działalność) oraz jednostki organizacyjne odprowadzające składkę na ubezpieczenie zdrowotne (np. pracodawca w stosunku do pracowników, urząd pracy w stosunku do bezrobotnych, organ rentowy w stosunku do emerytów i rencistów, zleceniodawca w stosunku do zleceniobiorców) są obowiązane, bez uprzedniego wezwania, opłacić ją za każdy miesiąc kalendarzowy w trybie i na zasadach oraz w terminie przewidzianym dla składek na ubezpieczenia społeczne, a jeżeli do tych osób i jednostek nie stosuje się przepisów o ubezpieczeniu społecznym – w terminie do 15. dnia następnego miesiąca.
ważne
W przypadku nieopłacenia w terminie składki na ubezpieczenie zdrowotne pobiera się odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonych dla zaległości podatkowych.
Warto jednak podkreślić, iż nie zawsze jest możliwe opłacenie składki na ubezpieczenie zdrowotne za każdy miesiąc kalendarzowy podlegania temu ubezpieczeniu. Jako przykład można wskazać członków rady nadzorczej, którym świadczenie pieniężne z tytułu zasiadania w radzie wypłacane jest np. raz na kwartał lub jedynie raz w roku. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego tych osób powstaje natomiast już z dniem powołania na członka rady nadzorczej, a to wiąże się z pobieraniem świadczenia pieniężnego. Dlatego w takiej sytuacji za miesiące, w których nie było wypłaty tego świadczenia należy przekazywać do ZUS tzw. zerowe imienne raporty miesięczne, czyli raporty, w których w polach dotyczących podstawy wymiaru i wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne należy wpisać „0,00”. Natomiast w raporcie za miesiąc, w którym członkowie rady nadzorczej otrzymali świadczenie pieniężne, należy wykazać naliczoną składkę na ubezpieczenie zdrowotne oraz podstawę wymiaru tej składki.
Składka niepodzielna
Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest niepodzielna. W praktyce mogą pojawić się wątpliwości, co to oznacza.
Zapis o niepodzielności składki nie ma wpływu na ustalanie wysokości składki osób, dla których jej wysokość uzależniona jest od osiągniętego przez nich przychodu czy np. od otrzymanego zasiłku. Skoro dla danej osoby podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest osiągnięty w danym miesiącu przychód i osoba ta osiąga go jedynie przez część miesiąca – oznacza to w konsekwencji, że podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne tej osoby (i w rezultacie również składka) będzie niższa niż wówczas, gdyby podstawą wymiaru składki był przychód z całego miesiąca. Nie oznacza to jednak, że w tym przypadku została złamana zasada o niepodzielności składki. Na przykład, jeżeli w połowie miesiąca rozwiązano z pracownikiem umowę o pracę – to składka na ubezpieczenie zdrowotne tego pracownika odprowadzona za miesiąc, w którym rozwiązano z nim stosunek pracy, jest o połowę niższa niż składka za poprzedni miesiąc, w którym przepracował cały miesiąc. W podanym przykładzie zmniejszenie wysokości składki spowodowało zatem mniejszy niż w poprzednim miesiącu przychód ubezpieczonego. Składka była natomiast w tym przypadku niepodzielna (składka jest niższa nie dlatego, że została podzielona, lecz dlatego, iż pracownik osiągnął niższy przychód).
Składka od zasiłku
Podobnie wygląda sytuacja w przypadku osób, dla których podstawa wymiaru składki uzależniona jest np. od wysokości otrzymanego w danym miesiącu zasiłku. Zwykle spełnianie jedynie przez część miesiąca warunków do uzyskania zasiłku powoduje, że wypłacony za taki miesiąc zasiłek jest niższy w stosunku do tego, który przysługiwałby danej osobie w przypadku spełnienia przez nią określonych warunków przez cały miesiąc. Na przykład, jeżeli dana osoba w związku z uzyskaniem statusu bezrobotnego uzyskała prawo do zasiłku dla bezrobotnych dopiero 25 sierpnia, to wspomniany zasiłek przysługuje jej w wysokości niższej niż w sytuacji, gdyby uzyskała zasiłek należny za cały sierpień. W tych okolicznościach również składka na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzona od zasiłku dla bezrobotnych należnego za okres od 25 sierpnia jest niższa niż wówczas, gdyby podstawą wymiaru składki był zasiłek należny za okres od 1 sierpnia. Z tego też powodu należy uznać, że także w tym przypadku składka na ubezpieczenie zdrowotne okazała się niepodzielna (składka jest niższa nie dlatego, że została podzielona, lecz dlatego, iż niższy jest zasiłek otrzymany przez ubezpieczonego).
Składka przedsiębiorców
Zasada, zgodnie z którą składka na ubezpieczenie zdrowotne jest niepodzielna, ma natomiast znaczenie dla ubezpieczonych, którzy odprowadzają składkę od kwoty, która nie odpowiada ich rzeczywistym przychodom. Odczuwają to szczególnie osoby prowadzące pozarolniczą działalność. W przypadku tych osób (oraz osób z nimi współpracujących) podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału. A zatem skoro składka jest niepodzielna, to wspomniane osoby zapłacą taką samą składkę zarówno gdy podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu przez cały miesiąc, jak i gdy ww. ubezpieczeniem objęci są jedynie przez kilka dni danego miesiąca (np. dlatego że działalność gospodarczą podjęli dopiero w trakcie miesiąca).
Składka od świadczenia pielęgnacyjnego
Podobnie będzie w przypadku osób, za które składka odprowadzana jest np. od kwoty odpowiadającej wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych. Jeżeli zatem dla bezrobotnego niepobierającego zasiłku dla bezrobotnych (stypendium) i niepodlegającego obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest w 2005 r. kwota odpowiadająca 50% wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, to składka będzie odprowadzana w takiej samej wysokości zarówno gdy bezrobotny będzie objęty ubezpieczeniem na podstawie tego tytułu przez cały miesiąc, jak i gdy z tego tytułu będzie podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu zaledwie przez kilka dni danego miesiąca.
Andrzej Sidorko