Osoby współpracujące z prowadzącymi działalność gospodarczą objęte są obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym. Składki na to ubezpieczenie do ZUS odprowadza za nie prowadzący tę działalność. Pobiera je ze swoich środków i nie obciąża współpracującego.
Osobami współpracującymi przy prowadzeniu działalności gospodarczej są: małżonek, dzieci: własne, adoptowane i pasierbowie, rodzice, ojczym i macocha oraz osoba przysposabiająca wówczas, gdy spełniają dwa warunki: pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z prowadzącymi działalność gospodarczą oraz współpracują z nim przy prowadzeniu tej działalności. Nawet jeżeli te osoby zostały w firmie zatrudnione na podstawie umowy o pracę dla celów ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego traktowane są jako współpracujące.
Osoba współpracująca nie jest pracownikiem
Ma to istotne znaczenie przy ustalaniu wysokości podstawy składek na te ubezpieczenia. Gdyby taką osobę przedsiębiorca zatrudnił na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem odpowiadającym najniższemu, to wówczas nie będzie ono stanowiło podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne odprowadzanych od niej do ZUS.
• PRZYKŁAD
Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą zatrudnił w swojej firmie żonę na podstawie umowy o pracę. Ustalił dla niej wynagrodzenie za pracę w wysokości 900 zł miesięcznie. Składki na ubezpieczenia społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne powinien jednak dla niej odprowadzać od znacznie wyższej podstawy wymiaru. Powinna to być kwota zadeklarowana, lecz nie mniejsza od ustalonej raz na trzy miesiące przez prezesa ZUS na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Jeżeli ktoś został zgłoszony do ubezpieczeń jako pracownik, a ZUS uzna, że ma w firmie status osoby współpracującej przy prowadzeniu działalności gospodarczej, to wówczas ustala dla niego tytuł do ubezpieczenia. Istotne przy tym są następujące kryteria: stopień pokrewieństwa, pozostawanie z prowadzącym działalność gospodarczą we wspólnym gospodarstwie domowym oraz współpraca przy prowadzeniu działalności (w tym przypadku będzie to faktyczne świadczenie pracy na rzecz firmy). Natomiast ZUS nie bierze pod uwagę okresu, przez jaki współpraca byłaby wykonywana, wymiaru czasu pracy osoby współpracującej oraz jej wieku.
Osoba prowadząca działalność gospodarczą powinna więc zgłosić osobę współpracującą do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA albo tylko do ubezpieczenia zdrowotnego na formularzu ZUS ZZA. Zawsze te dokumenty składa w formie papierowej nawet wówczas, gdy rozlicza się z ZUS w formie elektronicznej. Powinna je złożyć w ciągu 7 dni od rozpoczęcia współpracy.
WARTO WIEDZIEĆ
Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne nie zostanie zmniejszona za okres choroby.
Składkę na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne od osoby współpracującej odprowadza osoba prowadząca działalność gospodarczą.
Osoba współpracująca z prowadzącą działalność gospodarczą jest objęta obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym począwszy od pierwszego dnia wykonywania tej działalności, aż do dnia, w którym zaprzestaje ją wykonywać.
Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne
Od 1 stycznia 2006 r. składka na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne wynosi 8,75 proc. podstawy wymiaru. Tę podstawę stanowi kwota zadeklarowana przez ubezpieczonego, która nie może być jednak niższa niż 75 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Przy tych obliczeniach przyjmuje się przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, łącznie z wypłatami z zysku. Nowa wysokość składki ustalona jest od trzeciego miesiąca następnego kwartału.
Minimalna podstawa wymiaru ustalana na potrzeby obliczania składki na ubezpieczenie zdrowotne jest więc wyższa niż ustalona na potrzeby obliczania składki na ubezpieczenia społeczne.
Na wymiar składki na ubezpieczenie zdrowotne nie ma wpływu pobieranie zasiłku chorobowego lub zasiłku macierzyńskiego. Nie zostaje on zmniejszony proporcjonalnie do okresu, przez który osoba współpracująca otrzymuje je.
• PRZYKŁAD
Osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej w styczniu 2006 roku chorowała w okresie od 5 stycznia do 20 stycznia i pobierała zasiłek chorobowy. Na ubezpieczenie zdrowotne za styczeń odprowadza się za nią składkę w pełnej wysokości.
Wysokość składki ustalona zostaje na cały miesiąc, bez względu na to przez ile dni osoba współpracująca była objęta ubezpieczeniem zdrowotnym. Nie pomniejsza się jej proporcjonalnie.
• PRZYKŁAD
Osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej została zgłoszona do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 25 stycznia 2006 r. Mimo że była nim objęta w styczniu tylko przez 7 dni, to w lutym za styczeń należy od niej odprowadzić całą składkę na to ubezpieczenie.
Nawet wówczas, gdy ktoś zaprzestanie współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej w ciągu miesiąca i wyrejestruje się z ubezpieczenia zdrowotnego, to składkę na ubezpieczenie zdrowotne za ten miesiąc należy odprowadzić w pełnej wysokości.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń
Składkę na ubezpieczenie zdrowotne zawsze oblicza, odprowadza do ZUS i finansuje z własnych środków osoba, która prowadzi działalność gospodarczą. Nawet jeżeli osoba współpracująca oprócz wykonywania współpracy zatrudniona jest jednocześnie na podstawie umowy o pracę lub zlecenia albo otrzymuje rentę bądź emeryturę i z tego tytułu również podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, to nie zwalnia jej to z odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu współpracy. Składkę tę odprowadza więc ze wszystkich tytułów.
Jedynie w pewnych przypadkach składka na ubezpieczenie zdrowotne od osoby współpracującej może nie być opłacana wówczas, gdy ma ustalone prawo do renty lub emerytury. Są to następujące przypadki:
• gdy pobierane przez nią świadczenie nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, natomiast dodatkowe przychody z tytułu współpracy nie są wyższe niż 50 proc. najniższej emerytury,
• gdy pobierana emerytura lub renta nie przekracza minimalnego wynagrodzenia, a podatek dochodowy opłacany jest w formie karty podatkowej.
Wprawdzie w obu tych przypadkach osoba współpracująca nadal objęta jest ubezpieczeniem zdrowotnym, to jednak nie trzeba za nią odprowadzać należnych składek. Natomiast ciążą na niej następujące obowiązki:
• powinna zostać zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego,
• należy za nią co miesiąc przekazywać do ZUS dokumenty rozliczeniowe. Określa się w nich podstawę wymiaru składki wynikającej z ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Natomiast w rubryce dotyczącej wysokości składki wpisuje się „zero”.
Składka od osoby niepełnosprawnej
Jeżeli osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej ma ustalony umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności, a jej przychody miesięcznie nie przekraczają 50 proc. najniższej emerytury, to wówczas nie trzeba od niej ustalać, obliczać i odprowadzać do ZUS składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Nie odprowadza się również składki na to ubezpieczenie wówczas, gdy osoba współpracująca została zaliczona do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, a podatek dochodowy płacony jest w formie karty podatkowej.
W obu tych przypadkach osoba współpracująca objęta jest jednak ubezpieczeniem zdrowotnym i dlatego osoba prowadząca działalność gospodarczą powinna ją zgłosić do tego ubezpieczenia i składać co miesiąc za nią dokumenty rozliczeniowe. Wykazuje na nich podstawę wymiaru składki wynikającą z przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Podaje także składkę w wysokości „zero”.
Małgorzata Piasecka-Sobkiewicz