Jeśli osoby pobierające świadczenia lub zasiłki przedemerytalne zarobią więcej niż określone limity kwotowe, ZUS zmniejszy wypłacane im świadczenia albo je zawiesi.
Od 1 marca 2006 roku obowiązują nowe dopuszczalne i graniczne kwoty przychodu, których przekroczenie powoduje, że ZUS zawiesza albo zmniejsza świadczenia. Rozpoczął się bowiem nowy rok rozliczeniowy, który trwa od 1 marca 2006 roku do 28 lutego 2007 roku.
Zasady postępowania związane z osiąganiem przychodu przez osoby uprawnione do świadczenia przedemerytalnego albo zasiłku przedemerytalnego uregulowane są w przepisach ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. nr 120, poz. 1252).
Warto przypomnieć, że wypłatę świadczeń (zasiłków) przedemerytalnych ZUS przejął od 1 sierpnia 2004 r. Wcześniej zajmowały się tym powiatowe urzędy pracy, które robiły to na podstawie nieobowiązującej już dziś ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U. 2003 nr 58, poz. 514 ze zm.).
Przedstawione niżej zasady mają zastosowanie do zasiłków i świadczeń przedemerytalnych przyznanych na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, a także do świadczeń przedemerytalnych przyznawanych na podstawie ustawy o świadczeniach przedemerytalnych
Świadczenie (zasiłek) przedemerytalne podlega zawieszeniu albo zmniejszeniu w przypadku osiągania przychodu z tytułu wykonywania działalności obowiązkowo podlegającej ubezpieczeniom społecznym. Chodzi tu o te same rodzaje przychodu, jakie mają wpływ na zawieszanie lub zmniejszenie emerytur, rent z tytułu niezdolności do pracy czy rent rodzinnych. Rodzaje działalności podlegających obowiązkowi ubezpieczeń społecznych wymienia ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 ze zm.).
Rodzaje przychodu
Na wypłatę świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego ma przychód uzyskany z tytułu:
• pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy,
• pracy nakładczej,
• pracy wykonywanej na podstawie umowy zlecenia i umowy agencyjnej oraz współpracy przy wykonywaniu jednej z tych umów,
• wykonywania pracy w ramach umowy o świadczenie usług (innej niż umowa zlecenia lub agencyjna), do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu tej umowy,
• wykonywania pracy na rzecz pracodawcy na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej, innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu, umowy o dzieło, jeżeli umowę taką uprawniony do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy (zawartej z innym podmiotem) wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy,
• prowadzenia pozarolniczej działalności oraz współpracy przy jej wykonywaniu,
• wykonywania pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
• odpłatnego świadczenia pracy, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• pobierania stypendium sportowego,
• służby pełnionej m.in. w Wojsku Polskim, Policji, Państwowej Straży Pożarnej itd.,
• działalności wykonywanej za granicą,
• pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, a także kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
Taki sam zasiłek
Wszystkie pozostałe przychody uzyskane z pracy zarobkowej czy umowy cywilnoprawnej, które nie są wymienione w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych jako podlegające obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, jak też inne przychody, np. darowizna, wygrane w grach losowych, pozostają bez wpływu na wysokość świadczeń (zasiłków) przedemerytalnych.
Na przykład jeśli osoba uprawniona do świadczenia przedemerytalnego wynajmuje np. pokój czy też całe mieszkanie, uzyskany przychód również nie ma wpływu na wypłatę świadczenia (chyba że lokal wynajmowany byłby w ramach prowadzonej działalności gospodarczej). Przychód ten nie jest bowiem uzyskany z tytułu działalności rodzącej obowiązek ubezpieczeń społecznych.
Na wypłatę świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego ma wpływ przychód uzyskany z tytułu działalności objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, niezależnie od tego, czy świadczeniobiorca opłaca składki na te ubezpieczenia, czy też ich nie opłaca z uwagi na to, że występuje zbieg tytułów ubezpieczenia, czy też osoba ta ma ustalone prawo do renty rodzinnej (przykład 1).
Czasami trzeba sumować
Jeżeli osoba uprawniona do świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego osiąga przychód z różnych tytułów działalności rodzącej obowiązek ubezpieczenia społecznego, przychodem jest przychód uzyskany ze wszystkich źródeł (przykład 2).
Sumowaniu nie podlega natomiast przychód uzyskany przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą, która jest jednocześnie wspólnikiem w spółce (np. partnerskiej czy komandytowej), albo wykonuje przykładowo dwa rodzaje działalności (np. prowadzi warsztat samochodowy i sklep). W takim przypadku, mimo że wykonywane są dwa rodzaje pozarolniczej działalności, tytuł ubezpieczenia jest jeden.
Ustalenie przychodu
Ustalając wysokość przychodu przyjmuje się przychód w wysokości stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Oznacza to, że w przypadku pracowników czy np. zleceniobiorców przychodem jest przychód w kwocie, od której odprowadzane są składki na ubezpieczenia społeczne. Podobnie w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą.
Warto też pamiętać, ze choć od zasiłków chorobowych czy wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy nie są opłacane składki na te ubezpieczenia, ale jak wcześniej wskazano, przychody te są uwzględniane przy ustalaniu przychodu wpływającego na zawieszenie świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego lub zmniejszenia ich wysokości.
Stosuje się generalną zasadę, zgodnie z którą kwotę przychodu przypisuje się do miesiąca, w którym został uzyskany. Jednakże jeżeli przychód wypłacony w danym miesiącu dotyczy okresu, kiedy jeszcze prawo do świadczenia przedemerytalnego nie istniało, przychód ten pozostaje bez wpływu na wypłatę świadczenia (przykład 3 i 4).
Ustawa o świadczeniach przedemerytalnych określa dwa progi zarobkowe: graniczną kwotę przychodu i dopuszczalną kwotę przychodu.
Kwoty te ogłasza w formie komunikatu prezes ZUS. Obowiązują w danym roku rozliczeniowym w okresie od 1 marca danego roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja emerytur i rent, do końca lutego roku, w którym została przeprowadzona kolejna waloryzacja. W latach rozliczeniowych przypadających między terminami waloryzacji obowiązują kwoty ogłoszone w komunikacie prezesa ZUS, ustalone dla roku rozliczeniowego, w którym przeprowadzono ostatnią waloryzację emerytur i rent.
Prezes ZUS ogłasza również roczną dopuszczalną kwotę przychodu oraz roczną graniczną kwotę przychodu – dla każdego roku rozliczeniowego, stanowiące odpowiednio dwunastokrotność miesięcznych kwot przychodu – granicznych i dopuszczalnych.
Kwoty te znane są co najmniej na 7 dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji, a więc znane są już na początku roku rozliczeniowego i w każdym miesiącu tego roku obowiązują w tej samej wysokości. Można zatem przewidzieć skutki osiągania przychodu przez osoby pobierające świadczenia i zasiłki przedemerytalne.
WAŻNE
Świadczenia przedemerytalne przyznawane są przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w oparciu o przepisy ustawy o świadczeniach przedemerytalnych. Świadczenia te od 1 marca 2006 roku wynoszą – 711,54 zł.
Kwoty: graniczna i dopuszczalna
Dopuszczalna kwota przychodu stanowi 50 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, ogłoszonego przez prezesa GUS dla celów emerytalnych.
Przy ustalaniu, czy została przekroczona dopuszczalna kwota przychodu, uwzględnia się łączną kwotę świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego oraz przychodu uzyskiwanego z tytułu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, pozarolniczej działalności lub służby. Przekroczenie tej kwoty skutkuje zmniejszeniem wysokości świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego.
Kwota graniczna – to 70 proc. wskazanego wynagrodzenia. Przy ustalaniu, czy nastąpiło przekroczenie granicznej kwoty przychodu, uwzględnia się wyłącznie przychód uzyskiwany z dodatkowej pracy. Jeśli uzyskany przychód jest wyższy od tej kwoty – świadczenie (zasiłek) przedemerytalne podlega zawieszeniu.
Jakie kwoty w okresie rozliczeniowym
W okresie od 1 marca 2006 roku do końca lutego 2007 roku miesięczne kwoty przychodu wynoszą:
• graniczna kwota przychodu – 1666,20 zł,
• dopuszczalna kwota przychodu – 1190,20 zł.
Kwoty roczne w tym okresie wynoszą:
• roczna graniczna kwota przychodu – 19 994,40 zł,
• roczna dopuszczalna kwota przychodu – 14 282,40 zł.
Kwoty miesięczne stosuje się przy zmniejszaniu lub zawieszaniu świadczeń (zasiłków) przedemerytalnych w trakcie roku rozliczeniowego.
Natomiast ostateczne rozliczenie świadczeń (zasiłków) przedemerytalnych, które zasadniczo obowiązuje po zakończeniu roku rozliczeniowego, przeprowadzane jest w oparciu o roczną dopuszczalną kwotę przychodu i roczną graniczną kwotę przychodu.
W zależności od wysokości osiąganego przychodu i kwoty otrzymywanego świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego, świadczenie (zasiłek) przedemerytalne w trakcie roku rozliczeniowego może być zawieszone, zmniejszone lub wypłacone w pełnej wysokości.
Kiedy zawieszenie świadczenia
Zawieszenie świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego następuje, w przypadku gdy kwota przychodu przekracza graniczną kwotę przychodu, tj. obecnie 1666,20 zł (przykład 5).
Taki sam skutek następuje, gdy osoba uprawniona pobiera świadczenie przedemerytalne w wysokości przekraczającej dopuszczalną kwotę przychodu, czyli obecnie 1190,20 zł. I to niezależnie od wysokości osiąganego przychodu. Innymi słowy każdy, kto otrzymuje świadczenie przedemerytalne wyższe od wymienionej kwoty, bez względu na to, ile dorobi do świadczenia, musi liczyć się z jego zawieszeniem (przykład 6).
Kiedy zmniejszenie świadczenia
Świadczenie (zasiłek) przedemerytalne ulega zmniejszeniu, jeżeli łączna kwota przychodu i świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego przekracza dopuszczalną kwotę przychodu, a sama kwota przychodu jest niższa niż graniczna kwota przychodu. W takim przypadku kwotę zmniejszenia stanowi kwota przekroczenia pomniejszona o obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, należne od ubezpieczonego, ustalone od kwoty tego przekroczenia (przykład 7).
W przypadku gdy w wyniku zmniejszenia ustalona kwota świadczenia byłaby niższa niż 355,77 zł, świadczenie przedemerytalne przysługuje w kwocie 355,77 zł. (przykład 8).
Osoby uprawnione do świadczeń lub zasiłków przedemerytalnych mają określone obowiązki informacyjne wobec ZUS. Niezwłocznie po podjęciu działalności zarobkowej przynoszącej przychód powinny powiadomić właściwy oddział ZUS o tym fakcie i podać konkretną kwotę osiąganego przychodu. Również na pracodawcach i zleceniodawcach spoczywa obowiązek informowania ZUS o zatrudnianiu osób uprawnionych do świadczeń i zasiłków przedemerytalnych. Obowiązek ten dotyczy również osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, opłacających za siebie składkę na ubezpieczenia społeczne.
W zaświadczeniu płatnik składek ma obowiązek poinformować o zawarciu umowy z osobą uprawnioną do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego oraz o wysokości ustalonego wynagrodzenia (przychodu), a także o wysokości składek opłacanych przez ubezpieczonego na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wpadkowe i chorobowe. Należy zwrócić na to szczególną uwagę, bowiem ma to bardzo istotne znaczenie w przypadku tych świadczeń i zasiłków przedemerytalnych, które będą podlegały zmniejszeniu.
W przypadku gdy osoba uprawniona do świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego zaprzestała już wykonywać pracę na rzecz płatnika składek – należy niezwłocznie przesłać do ZUS stosowną informację.
PRZYKŁAD 1
Kazimierz K. ma ustalone prawo do renty rodzinnej po zmarłej żonie, ma też prawo do świadczenia przedemerytalnego. Pobiera świadczenie przedemerytalne jako świadczenie korzystniejsze. Od lipca 2005 roku otworzył działalność gospodarczą, zakład optyczny. Z uwagi na to, że ma ustalone prawo do renty rodzinnej, nie jest objęty obowiązkowo ubezpieczeniami społecznymi., nie przystąpił też do nich dobrowolnie. Mimo to uzyskany przychód ma wpływ na zawieszanie i zmniejszenie świadczenia przedemerytalnego. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą, za przychód uważa się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Jest nią kwota zadeklarowana nie niższa niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia (w marcu i kwietniu 2006 roku – 1517,17 zł.).
PRZYKŁAD 2
Justyna Z., będąc na świadczeniu przedemerytalnym podjęła zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Dodatkowo zatrudniła się w ramach umowy zlecenia. Przychodem mającym wpływ na wypłatę świadczenia przedemerytalnego jest przychód uzyskany z tytułu mowy o pracę oraz z tytułu umowy zlecenia.
PRZYKŁAD 3
Anatol P. pobierający świadczenie przedemerytalne w wysokości 990 zł, od 15 kwietnia 2006 roku podejmie pracę na podstawie umowy zlecenia. Z treści tej umowy wynika, że umowa jest zawarta na okres jednego miesiąca, tj. do 14 maja 2006 roku, a wypłata wynagrodzenia nastąpi po wykonaniu pracy, w maju 2006 roku. Przychód mający wpływ na wypłatę świadczenia, to ten uzyskany w maju 2006 roku. W zależności od jego wysokości, zawieszeniu bądź zmniejszeniu będzie podlegać świadczenie przedemerytalne za miesiąc maj 2006 roku. W kwietniu 2006 roku pan Anatol nie uzyskał żadnego przychodu (wypłata nastąpiła dopiero w maju 2006 roku), a zatem za kwiecień świadczenie przedemerytalne przysługuje w pełnej wysokości.
PRZYKŁAD 4
ZUS przyznał Aldonie G. prawo do świadczenia przedemerytalnego od 15 marca 2006 roku. W kwietniu 2006 roku pani Aldona otrzymała zaległe wynagrodzenie, o które występowała od swojego pracodawcy za pośrednictwem sądu. Od kwoty wypłaconego wynagrodzenia pracodawca odprowadził składkę na ubezpieczenia społeczne. Wypłacona kwota nie ma wpływu na wypłatę świadczenia przedemerytalnego, ponieważ dotyczy okresu, kiedy prawo do świadczenia przedemerytalnego nie istniało.
PRZYKŁAD 5
Ryszard K. pobiera świadczenie przedemerytalne w wysokości 711,54 zł. Od 1 kwietnia 2006 roku podjął zatrudnienie i osiąga wynagrodzenie w kwocie 3200 zł. Powiadomił ZUS na początku kwietnia 2006 roku o podjęciu zatrudnienia i wysokości przychodu. Kwota przychodu przekracza graniczną kwotę przychodu, więc ZUS zawiesi wypłatę świadczenia przedemerytalnego, począwszy od kwietnia 2006 roku.
PRZYKŁAD 6
Agnieszka T. pobiera świadczenie przedemerytalne w wysokości 1320 zł. Od 1 maja 2006 roku ma zamiar podjąć pracę w wymiarze pół etatu z wynagrodzeniem 500 zł. Podjęcie zatrudnienia przez panią Agnieszkę i osiąganie przychodu, nawet w tak niskiej kwocie, będzie skutkowało zawieszeniem wypłaty świadczenia przedemerytalnego za te miesiące, w których osiągnie ona przychód.
PRZYKŁAD 7
Włodzimierz C. ma przyznane świadczenie przedemerytalne w wysokości 970 zł. Od 1 kwietnia 2006 roku podejmuje zatrudnienie w ramach stosunku pracy i będzie osiągał przychód w kwocie 800 zł. Suma przychodu (800 zł) i kwoty świadczenia (970 zł) to kwota 1770 zł. Kwota ta przekracza dopuszczalną kwotę przychodu (1190,20 zł). Zatem świadczenie przedemerytalne podlega zmniejszeniu. Kwotę zmniejszenia stanowi kwota przekroczenia dopuszczalnej kwoty przychodu, pomniejszona o składki płacone przez ubezpieczonego, które w przypadku umowy o pracę wynoszą 18,71 proc.
Aby obliczyć, ile to będzie, należy wykonać następujące działanie: od łącznej kwoty świadczenia przedemerytalnego i przychodu (1770 zł) należy odjąć dopuszczalną kwotę przychodu (1190,20 zł). Różnica wynosi 579,80 zł. Tę kwotę należy pomniejszyć o 18,71 proc. obliczone od tej kwoty, a więc o 108,48 zł (18,71 proc. z kwoty 579,80 zł). Świadczenie przedemerytalne pana Włodzimierza począwszy od 1 kwietnia 2006 roku będzie wypłacane w kwocie 498,68 zł, gdyż podlega zmniejszeniu o kwotę 471,32 zł.
PRZYKŁAD 8
Krzysztof W., pobierający świadczenie przedemerytalne w wysokości 1150 zł, podjął od 1 marca 2006 roku zatrudnienie w ramach stosunku pracy, z wynagrodzeniem 1650 zł. Z uwagi na to, że kwota świadczenia i przychodu wynosi 2800 zł (1150 zł + 1650 zł) i przekracza dopuszczalną kwotę przychodu, czyli 1190,20 zł, świadczenie podlega zmniejszeniu. Kwota zmniejszenia wynosi 1308,61 zł (2800 – 1190,20 zł = 1609,80 zł; 1609,80 zł x 18,71 proc. = 301,19 zł; 1609,80 zł – 301,19 = 1308,61 zł). Kwota ta jest wyższa niż kwota świadczenia, a zatem świadczenie przedemerytalne musi być wypłacane w wysokości 355,77 zł.
Daniel Tomaszewski
gp@infor.pl