Przy wyborze lekarza rodzinnego nie obowiązuje rejonizacja. Nie trzeba go szukać w przychodni, która znajduje się najbliżej domu, choć z praktycznego punktu widzenia tak jest wygodniej. Nikt też nie ma obowiązku zapisywania całej rodziny do tego samego lekarza.
Wybór lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), potocznie zwanego lekarzem rodzinnym, jest prawem pacjenta. W zamian za opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne każdy może wskazać, kto ma nim opiekować się na co dzień, kierować do specjalistów, do szpitala, wnioskować np. o leczenie uzdrowiskowe czy ulgowy sprzęt ortopedyczny. Lekarz POZ odpowiada też za wykonywanie szczepień ochronnych, w tym u dzieci i młodzieży szkolnej.
TAM, GDZIE ZAWARTE KONTRAKTY
Podstawą bezpłatnego dostępu do świadczeń zdrowotnych jest korzystanie przez pacjenta z usług tych szpitali, przychodni czy gabinetów lekarskich, które mają podpisane tzw. kontrakty z Narodowym Funduszem Zdrowia. Zasadą jest, że wszystkie placówki ochrony zdrowia, które chcą świadczyć swoje usługi bezpłatnie, muszą mieć podpisane kontrakty z NFZ. Obecnie – zgodnie z decyzją funduszu – większość umów ze świadczeniodawcami jest podpisywana przynajmniej na 3 lata. To daje także gwarancję pacjentowi, że np. przychodnia, w której do tej pory się leczył, nie straci z dnia na dzień możliwości korzystania z bezpłatnych usług.
Potrzebna deklaracja wyboru
Przy wyborze lekarza podstawowej opieki zdrowotnej należy kierować się zasadą, że albo on sam ma podpisaną umowę z funduszem, albo musi on pracować w przychodni lub gabinecie, który zawarł taką umowę. Nie ma znaczenia, czy jest to publiczna przychodnia czy prywatna. W przypadku POZ praktycznie 90 proc. placówek medycznych jest sprywatyzowanych, ale większość usług wykonują w ramach umów z funduszem. Tylko w takiej sytuacji, korzystając z ich usług, pacjent nie zapłaci za wykonane świadczenia.
Każdy pacjent, który chce mieć zapewniony bezpłatny dostęp do lekarza POZ, musi złożyć deklarację jego wyboru. W tym celu trzeba wypełnić odpowiedni druk w rejestracji zakładu opieki zdrowotnej (np. przychodni), w której pracuje wybrany lekarz. W przypadku wyboru lekarza, który prowadzi prywatny gabinet, deklaracje składamy bezpośrednio u niego. Jednorazowo pacjent ma prawo wyboru tylko jednego lekarza czy pielęgniarki świadczących usługi z zakresu POZ.
Lekarz, pielęgniarka czy położna nie mogą odmówić żadnemu pacjentowi zapisania się na listę ich podopiecznych ze względu na wiek, płeć czy stan zdrowia chorego. Jedyne dopuszczalne ograniczenia mogą być wynikiem zbyt dużej liczby osób ubezpieczonych zapisanych do tego samego lekarza (tzw. lista aktywna).
Deklaracje wyboru złożone przez pacjenta muszą być przechowywane w siedzibie, w której będzie mu udzielana opieka medyczna. Jednocześnie zapewnia się, na żądanie pacjenta, możliwość wglądu do wcześniej złożonej deklaracji.
Wybierając lekarza rodzinnego, warto zwrócić uwagę na jego wiek, doświadczenie czy specjalizację. Dla osób z mniejszych miejscowości i obszarów wiejskich ważne jest, aby lekarz dysponował własnym samochodem. Łatwiej będzie o jego dojazd na wizyty domowe. Osoby często korzystające z podstawowych usług (zwłaszcza starsze i posiadające dzieci) powinny sprawdzić przed wypełnieniem deklaracji wyboru lekarza i placówki, w której będą się leczyć, zakres badań, jakie są tam wykonywane. Dobrze byłoby, aby na miejscu można zrobić podstawowe badania, morfologię, badanie moczu itp., a także bardziej szczegółowe, jak np. poziom glukozy czy cholesterolu. Nieodzowne jest wyposażenie gabinetu lub przychodni w aparat EKG.
WAŻNE
Zmiana lekarza częściej niż dwa razy w roku kosztuje pacjenta 80 zł.
Poza miejscem zameldowania
Osoby, które przebywają poza miejscem stałego zameldowania, także mają prawo wyboru lekarza POZ. Dotyczy np. studentów, którzy w związku z podjęciem nauki przebywają dłużej niż 1 miesiąc w roku poza miejscem stałego zameldowania. Są oni zobowiązani do wypełnienia i zgłoszenia deklaracji wyboru lekarza pierwszego kontaktu w miejscu aktualnego pobytu. Tym samym mogą korzystać z bezpłatnych świadczeń zdrowotnych POZ.
Prawo do zmiany lekarza
Wybranego lekarza można zmienić. Przyczyny tego mogą być różne, np. zmiana miejsca zamieszkania. Trzeba jednak pamiętać, że bez konsekwencji finansowych można to zrobić nie częściej niż dwa razy w ciągu roku. W przypadku każdej kolejnej zmiany lekarza pierwszego kontaktu, pacjent musi wnieść opłatę, która wynosi 80 zł. Opłata nie zostanie pobrana jedynie w przypadku zmiany miejsca zamieszkania lub zaprzestania udzielania świadczeń POZ przez wybranego lekarza, pielęgniarkę czy położną – czyli z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego.
Rezygnując z dotychczasowej opieki, pacjent wypełnia w dwóch egzemplarzach formularz rezygnacji z usług poprzedniego lekarza rodzinnego. Oba oświadczenia pacjent powinien złożyć w rejestracji placówki zdrowia lub bezpośrednio u lekarza, z którego usług korzystał do tej pory. Z kolei w nowej placówce czy u nowego lekarza należy wypełnić deklarację wyboru.
Decydując się na zmianę lekarza, należy także pamiętać o przekazaniu nowo wybranemu lekarzowi (w przypadku np. prywatnego gabinetu) lub placówce zdrowia (np. przychodnia) dokumentacji medycznej, która była prowadzona w uprzednio wybranym miejscu. Lekarz, z usług którego właśnie pacjent zrezygnował, jest zobowiązany do wydania – na jego wniosek – kopii lub odpisów dokumentacji medycznej dotyczącej stanu zdrowia pacjenta. Koszty wykonania kserokopii lub odpisów ponosi pacjent.
PRAWO WYBORU SZPITALA
Każdy ma też prawo wybrać szpital. W przypadku nagłego zachorowania, gdy do chorego jest wzywana karetka, najczęściej nie ma on możliwości decydowania, do której placówki zostanie przewieziony. Najprawdopodobniej trafi do najbliższej. Kiedy natomiast pacjent wymaga przeprowadzenia tzw. zabiegu planowego, ma też czas na dokonanie wyboru szpitala, w którym będą przeprowadzone badania lub operacja. I w tym przypadku nie obowiązuje rejonizacja – pacjent z Krakowa może zgłosić się do szpitala z Warszawy. Skierowanie może wystawić każdy lekarz, nawet ten, który nie ma podpisanej umowy z NFZ.
Opieka w dzień...
Lekarz POZ lub placówka świadcząca usługi z tego zakresu mają obowiązek zapewnić optymalną dla pacjentów dostępność do usług zdrowotnych od poniedziałku do piątku przez co najmniej 6 godzin dziennie. Podopieczny musi mieć też możliwość zamówienia wizyty domowej. Praca lekarza POZ lub placówki świadczącej takie usługi powinna być tak zorganizowana, aby:
• w nagłych przypadkach, a także gdy wymaga tego stan zdrowia, porada została udzielona w dniu zgłoszenia pacjenta,
• w przypadku chorób przewlekłych termin wizyty mógł być uzgadniany z wyprzedzeniem.
Poza przyjmowaniem osób chorych placówka lub lekarz POZ powinny wyznaczyć także dni przeznaczone na wizyty i badania dzieci zdrowych.
Pacjent musi mieć też możliwość zarejestrowania się do lekarza osobiście, telefonicznie lub za pośrednictwem osoby trzeciej (np. członka rodziny). Placówka umawiając chorego na wizytę powinna określić wyznaczoną godzinę przyjęcia chorego przez lekarza. W przypadku nieobecności wybranego lekarza, w jego zastępstwie musi przyjąć pacjenta inny lekarz o równorzędnych kwalifikacjach.
WAŻNE
Pacjent ma prawo do bezpłatnych świadczeń z zakresu POZ u innego niż wybrany lekarza rodzinnego, w przypadku nagłego zachorowania lub gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia.
...i w nocy
W pozostałych godzinach w dni powszednie oraz w soboty, niedziele, święta i w dni ustawowo wolne od pracy – lekarz POZ lub placówka świadcząca usługi z tego zakresu powinny zagwarantować swoim podopiecznym pomoc w ramach tzw. ambulatoryjnej opieki całodobowej. Obejmuje ona pomoc medyczną w przypadku nagłego zachorowania lub pogorszenia stanu zdrowia. Wówczas wezwany lekarz przyjeżdża do domu chorego. W przypadku bezpośredniego zagrożenia życia, np. utraty przytomności, upadków z wysokości, złamań, wypadków komunikacyjnych, nagłych zaburzeń świadomości, urazów wypadkowych powstałych w nagłych sytuacjach, nagłej duszności, porażenia prądem, porodu oraz dolegliwości związanych z ciążą pacjent ma pełne prawo zgłosić się do izby przyjęć najbliższego szpitala. Oczywiste jest, że jeśli to niemożliwe, należy wezwać pogotowie.
Może okazać się, że placówka POZ wybrana przez pacjenta nie ma podpisanej umowy z NFZ na świadczenie usług z zakresu opieki całodobowej. W takiej sytuacji do jej obowiązków (lub lekarza POZ) należy wskazanie pacjentom innej przychodni lub innego lekarza, który udziela takiej pomocy w dni wolne od pracy czy w porze nocnej. Informacja z numerem telefonu oraz adresem, pod który pacjent może zadzwonić lub udać się np. w nocy, powinna być wywieszona na zewnątrz placówki w widocznym miejscu.
Dominika Sikora
dominika.sikora@infor.pl