Przy ustalaniu kapitału początkowego bierze się pod uwagę staż ubezpieczenia przypadający przed 1 stycznia 1999 r.
Na staż ubezpieczenia składają się okresy składkowe oraz nieskładkowe (art. 6 i 7 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS – DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353). Nie uwzględnia się natomiast okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w tym gospodarstwie w charakterze domownika, a także okresów pełnienia w Polsce służby, np. w Wojsku Polskim, jeśli z tytułu tej służby zostało ustalone prawo do świadczeń pieniężnych na podstawie odrębnych przepisów.
Na staż ubezpieczenia składają się okresy składkowe oraz nieskładkowe (art. 6 i 7 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS – DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353). Nie uwzględnia się natomiast okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w tym gospodarstwie w charakterze domownika, a także okresów pełnienia w Polsce służby, np. w Wojsku Polskim, jeśli z tytułu tej służby zostało ustalone prawo do świadczeń pieniężnych na podstawie odrębnych przepisów.
Okresy składkowe
Okresami składkowymi są okresy, za które opłacona została składka na ubezpieczenie społeczne oraz okresy, w których występowało ustawowe zwolnienie z opłacenia tej składki.
Za okresy składkowe uważa się także okresy działalności lub pracy zarobkowej wykonywanej przed dniem objęcia jej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego.
Do okresów tych zaliczane są m.in.:
• okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę,
Okresy przebyte do 14 listopada 1991 r. podlegają zaliczeniu, jeśli praca była wykonywana w wymiarze co najmniej 1/2 etatu.
Okresem składkowym jest wówczas okres, w czasie którego pobierane było wynagrodzenie bądź zasiłki z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby i macierzyństwa. Okresy przebyte po 14 listopada 1991 r. podlegają zaliczeniu bez względu na wymiar czasu pracy.
Przykład
Zainteresowany urodzony 15.05.1972 r. przebył następujące okresy:
– od 1.10.1982 r. do 30.09.1985 r. – praca w wymiarze 1/3 etatu, – od 1.10.1985 r. do teraz – praca w wymiarze pełnego etatu. Do kapitału początkowego zostanie uwzględniony tylko okres pracy od 1.10.1985 r. do 31.12.1998 r. Okres od 1.10.1982 r. do 30.09.1985 r. nie jest okresem składkowym ani nieskładkowym w rozumieniu ustawy emerytalnej, ponieważ praca wykonywana była w wymiarze niższym niż 1/2 etatu.
• okresy pracy nakładczej,
Okresy pracy nakładczej przebyte do 14 listopada 1991 r. podlegają zaliczeniu pod warunkiem uzyskania wynagrodzenia wynoszącego co najmniej 50% najniższego wynagrodzenia obowiązującego w gospodarce uspołecznionej.
Okresy przebyte po 14 listopada 1991 r. podlegają zaliczeniu bez względu na wysokość wynagrodzenia osiągniętego z tytułu tej pracy.
• okresy pracy adwokatów,
• okresy pracy w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych,
• okresy pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia,
• okresy prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek,
Okresy działalności gospodarczej podlegają zaliczeniu pod warunkiem opłacenia obowiązkowych składek na ubezpieczenie społeczne.
Okresy, za które nie została opłacona składka, nie są uwzględniane w stażu ubezpieczeniowym do obliczenia kapitału początkowego.
Przykład
Zainteresowany urodzony 14.03.1963 r. od 1.10.1988 r. do chwili obecnej prowadzi działalność w zakresie usług transportowych. Przez pierwsze 2 lata nie dopełnił ustawowego obowiązku zgłoszenia tej działalności w ZUS i nie opłacił z tego tytułu składek. Składki zostały umorzone za okres od 1.10.1988 r. do 31.12.1990 r. Do ubezpieczenia społecznego przystąpił od 1.01.1991 r. i od tej daty opłacił składki. Przy obliczaniu kapitału początkowego ZUS uwzględni tylko okres od 1.01.1991 r. do 31.12.1998 r.
• okresy wykonywania działalności twórczej i artystycznej,
• okresy ubezpieczenia społecznego duchownych i okresy pozostawania duchownymi przed 1 lipca 1989 r. pod warunkiem opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne duchownych,
• okresy służby m.in.: w Wojsku Polskim. w Policji, w Straży Granicznej,
• okresy pobierania zasiłków dla bezrobotnych, a przed 15.11.1991 r. także okresy zarejestrowania w urzędzie pracy bez prawa do zasiłku,
• okresy pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu,
• okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego,
• okresy działalności kombatanckiej.
Okresy nieskładkowe
Okresy nieskładkowe to okresy braku aktywności zawodowej, nieobjęte obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, które jednak – ze względu na ich specyfikę – ustawodawca zaliczył do okresów uwzględnianych przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń oraz przy obliczaniu kapitału początkowego.
Do okresów tych zaliczane są m.in.:
• okresy pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego i opiekuńczego, wypłaconych za okres po 14 listopada 1991 r.,
• okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy po 28 lutego 1995 r. na podstawie art. 92 Kodeksu pracy,
• okresy pobierania świadczenia rehabilitacyjnego,
• okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy spowodowane opieką nad dzieckiem:
– w wieku do lat 4 – w granicach do 3 lat na każde dziecko – łącznie nie więcej niż 6 lat,
– na które, ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny – dodatkowo do 3 lat na każde dziecko,
• okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów. Do okresów nieskładkowych zalicza się także naukę na studiach zawodowych pierwszego stopnia zakończonych licencjatem.
• okresy studiów doktoranckich i aspirantury naukowej, w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu,
• okresy asystenckich studiów przygotowawczych,
• okresy niewykonywania pracy przed 4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych – nie więcej niż 5 lat,
• okresy dokształcania zawodowego lekarzy w klinikach akademii medycznej i oddziałach instytutów naukowych w charakterze wolontariuszy w granicach do 1 roku,
• okresy urlopu bezpłatnego oraz przerw w zatrudnieniu w razie nieudzielenia urlopu bezpłatnego małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy onZ i w innych misjach za granicą, a także w instytutach oraz ośrodkach informacji i kultury za granicą.
Przy obliczaniu kapitału początkowego okresy nieskładkowe przebyte do 31grudnia 1998 r. uwzględniane są w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych do tej daty okresów składkowych.
Odmiennie niż przy emeryturach i rentach, przy kapitale początkowym ograniczeniu nie podlegają okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy spowodowane opieką nad dzieckiem.
Te okresy nieskładkowe, przy obliczeniu kapitału początkowego, uwzględniane są bez ograniczenia do 1/3 udowodnionych okresów składkowych, ale w takim wymiarze jak podano wyżej (do 3 lat na jedno dziecko, nie więcej niż 6 lat oraz na dziecko wymagające szczególnej troski dodatkowo 3 lata).
Barbara Hal