Wysokość świadczeń emerytalnych nie jest imponująca. Co prawda zdarzają się wyjątki, ale stanowią one potwierdzenie reguły. Dlatego coraz większa liczba emerytów podejmuje decyzje o podjęciu działalności zarobkowej. Nie jest to zresztą jedyny powód, dla którego podejmuje się tego typu decyzje. W Polsce na emeryturę przechodzą bowiem osoby w wieku, który pozwala im na pełną aktywność zawodową, zwłaszcza biorąc pod uwagę możliwość przechodzenia na wcześniejszą emeryturę
Emeryci mają do wyboru wiele form, w jakich mogą podjąć tego typu aktywność, poczynając od umowy o pracę, przez umowę zlecenia, umowę o dzieło czy też założenie własnej działalności gospodarczej. Wybór każdej z tych form rodzi jednak określone konsekwencje finansowe, zwłaszcza pod kątem składek na ubezpieczenia społeczne.
Umowa o pracę
Niestety, jeżeli emeryt zdecyduje się na zawarcie umowy o pracę, musi liczyć się z tym, że z jego wynagrodzenia będą odprowadzane składki na ubezpieczenia społeczne, w takiej samej wysokości jak u pozostałych pracowników. Bez znaczenia jest w tym przypadku, że emeryt jest już w istocie uprawniony do emerytury. Stąd też obowiązkowa będzie w tym przypadku zarówno składka emerytalna, rentowa, chorobowa, zdrowotna. Należy podkreślić, że składki te należą się od każdej zawartej umowy o pracę.
Umowa zlecenia
Oskładkowanie umowy zlecenia zależy od tego, czy emeryt nie pozostaje jednocześnie w stosunku pracy, a jeżeli tak - to z kim zawiera umowę zlecenia.
Jeżeli umowa zlecenia stanowi dla emeryta jedyny tytuł do ubezpieczenia, to podlega on:
- obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym, zdrowotnemu oraz wypadkowemu, ale tylko w sytuacji gdy wykonywanie umowy będzie się odbywało w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy;
- dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.
Jeżeli emeryt zawarł dwie lub więcej umowy zlecenia, wówczas podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z pierwszej wykonywanej umowy, z drugiej ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne. Obowiązkowa jest wyłącznie składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Jeżeli umowa zlecenia stanowi dla emeryta dodatkowe, obok umowy o pracę, źródło przychodu, to taka umowa nie podlega oskładkowaniu. Wyjątek od tej zasady stanowi sytuacja, w której emeryt zawiera umowę zlecenia z własnym pracodawcą lub też w ramach tej umowy będzie wykonywał czynności na rzecz swojego pracodawcy. W takim przypadku od umowy zlecenia trzeba opłacić wszystkie składki, tak jak przy umowie o pracę.
Umowa o dzieło
Umowa o dzieło nie jest samoistnym tytułem do ubezpieczeń. Emeryt wykonujący taką umowę nie podlega więc ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Nie należy go również zgłaszać do ubezpieczeń. Umowa o dzieło może stanowić tytuł do objęcia ubezpieczeniami społecznym i zdrowotnemu tylko w sytuacji, gdy umowa o dzieło zostanie przez emeryta zawarta z własnym pracodawcą. W takiej sytuacji przychód z tej umowy podlega składkom i powinien być traktowany jak przychód osiągnięty ze stosunku pracy, a nie z umowy o dzieło. Składki na ubezpieczenia społeczne należy naliczyć od sumy przychodów z umowy o pracę i umowy o dzieło.
Własna działalność
Emeryt, który prowadzi działalność gospodarczą, z działalności tej podlega dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Obowiązkowe jest natomiast ubezpieczenie zdrowotne.
Od 1 stycznia 2008 r. osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, będą podlegały obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności do czasu ustalenia prawa do emerytury.
Ile może dorobić emeryt?
Emeryci, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny (60 lat kobieta, 65 lat mężczyzna) mogą dorabiać do swoich świadczeń bez żadnych ograniczeń. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku osób pobierających wcześniejsze emerytury. Tu obowiązuje limit przychodów, w zależności od ich wysokości będziemy mieli do czynienia z zawieszeniem lub zmniejszeniem świadczeń emerytalnych.
Na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń emerytalnych wpływa przychód osiągany z tytułu:
- wykonywania pracy w ramach stosunku pracy,
- wykonywania pracy nakładczej na podstawie umowy o pracę nakładczą,
- wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia i umowy agencyjnej oraz współpracy przy wykonywaniu jednej z tych umów,
- wykonywania umowy o świadczenie usług (innej niż umowa zlecenia lub agencyjna), do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu tej umowy,
- wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej, innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy o zleceniu, umowy o dzieło, jeżeli została zawarta z pracodawcą, z którym równocześnie pozostaje się w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje się pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje się w stosunku pracy,
- prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych oraz współpracy przy jej wykonywaniu,
- wykonywania pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
- odpłatnego świadczenia pracy, na podstawie skierowania do pracy, w czasie kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- pobierania stypendium sportowego,
- służby pełnionej w tzw. służbach mundurowych.
Zmniejszenie wysokości emerytury powoduje osiągnięcie przychodu w wysokości przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie wyższej jednak niż 130% tego wynagrodzenia. Zawieszenie prawa do emerytury powoduje osiąganie przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Co skłoniło Panią do przejścia na wcześniejszą emeryturę, a następnie podjęcia dodatkowego zatrudnienia - o zdanie zapytaliśmy Panią Grażynę Legucką - aktywną zawodowo emerytkę.
- W moim przypadku było to konsekwencją reorganizacji pracy w firmie, w której byłam zatrudniona. Wcześniejsza emerytura ma plusy i minusy. Pozytywne jest na pewno to, że kobieta jeszcze w pełni sił witalnych może prowadzić aktywny tryb życia pozazawodowego i swobodnie realizować swoje zainteresowania. Minusem jest natomiast to, że wcześniejsze zakończenie pracy zawodowej znacznie obniża wymiar emerytury. Jednak rekompensatą może być możliwość pracy na umowę zlecenia czy o dzieło, co pozwala wyrównać niedobory finansowe. Praca na umowę o dzieło daje mi pewne poczucie stabilności, choć nie są to duże kwoty. Poza tym mam stały kontakt z ludźmi, uczestniczę w zwyczajowych imprezach firmowych, np. spotkaniach integracyjnych, wycieczkach. Jest to miły sposób spędzania czasu zaproponowany współpracownikom przez zleceniodawcę.
Anna Stykowska
aplikant adwokacki