Odprawa pośmiertna jest świadczeniem wypłacanym przez pracodawcę rodzinie zmarłego pracownika. Obowiązek jej wypłaty nie powstaje, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie i członkom rodziny przysługuje z tego tytułu od instytucji ubezpieczeniowej odszkodowanie w wysokości co najmniej równej tej odprawie. Wysokość odprawy pośmiertnej uzależniona jest od okresu zatrudnienia zmarłego pracownika u danego pracodawcy.
Komu przysługuje odprawa?
Odprawa pośmiertna przysługuje rodzinie w razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby.
Prawo do odprawy powstaje bez względu na to, w jakim miejscu i z jakiej przyczyny nastąpił zgon pracownika. Nieistotny jest również wymiar czasu pracy ani podstawa prawna zatrudnienia (umowa o pracę, powołanie, mianowanie, wybór, spółdzielcza umowa o pracę). Warunkiem koniecznym do wypłaty odprawy pośmiertnej jest to, aby śmierć nastąpiła w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania zasiłku chorobowego po jego ustaniu. Uprawnienia do zasiłku chorobowego oraz zasady jego nabywania regulują przepisy ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Prawo do odprawy pośmiertnej po zmarłym pracowniku przysługuje małżonkowi oraz innemu członkowi rodziny spełniającemu warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach.
Wysokość odprawy uzależniona jest od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
● 1-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
● 3-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
● 6-miesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.
Do okresu zatrudnienia wlicza się okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana nastąpiła na zasadach przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę, a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika.
Odprawę pośmiertną dzieli się w równych częściach między wszystkich uprawnionych członków rodziny. W przypadku gdy po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy odpowiedniej kwoty określonej powyżej.
Pracodawca nie będzie zobowiązany do wypłaty odprawy pośmiertnej, jeżeli ubezpieczył pracownika na życie i członkom rodziny zmarłego przysługuje z tego tytułu od instytucji ubezpieczeniowej odszkodowanie w wysokości co najmniej równej tej odprawie. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest zobowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.
Przykład
Pracodawca w kwietniu 2009 r. ubezpieczył na życie osoby zatrudnione w jego firmie. Z warunków ubezpieczenia wynikało, że w przypadku śmierci każdego pracownika osoby uprawnione otrzymają odszkodowanie w wysokości 12 000 zł. W czerwcu jeden z pracowników zmarł. Osoba ta legitymowała się 16-letnim stażem pracy u tego pracodawcy, rodzinie przysługuje więc odprawa w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia. Pracownik otrzymywał miesięczne wynagrodzenie zasadnicze w stałej kwocie 3000 zł i dodatek stażowy w wysokości 600 zł. Pracodawca powinien ustalić wysokość przysługującej rodzinie zmarłego odprawy, aby dowiedzieć się, czy jest zobowiązany wypłacić kwotę różnicy między odprawą a ubezpieczeniem:
3000 + 600 zł = 3600 zł; kwota odprawy pośmiertnej to 21 600 zł (3600 zł x 6).
Po zmarłym pracowniku pozostała żona i dwoje dzieci. Pracodawca powinien im więc wypłacić kwotę stanowiącą różnicę między odprawą a odszkodowaniem wypłaconym przez instytucję ubezpieczeniową, czyli 9600 zł (21 600 zł – 12 000 zł).
WAŻNE!
Uchybienie obowiązkowi wypłaty odprawy pośmiertnej może skutkować nałożeniem na pracodawcę kary grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.
Obliczanie odprawy pośmiertnej
W celu obliczenia odprawy pośmiertnej stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop, o których mowa w rozporządzeniu z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
Gdy pracownik otrzymywał wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości, to stałe składniki wynagrodzenia uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy.
Jeżeli na wynagrodzenie pracownika składały się elementy zmienne za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, to składniki uzyskane przez pracownika w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, przyjmuje się w przeciętnej wysokości z tego okresu. Gdy pracownik nie przepracował pełnego okresu 3 miesięcy, wówczas wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez niego w tym okresie dzieli się przez liczbę dni pracy, za które ono przysługiwało, a otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Natomiast gdy pracownik otrzymywał składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, to w przypadku gdy zostały wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, uwzględnia się je w średniej wysokości z tego okresu.
Przykład
Pracownik zmarł 16 lipca 2009 r. Posiadał 13-letni staż pracy w danym zakładzie pracy, a więc członkom rodziny przysługuje odprawa pośmiertna w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia. Pracownik otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze w stałej wysokości 3500 zł oraz stałą miesięczną premię w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego. W celu obliczenia odprawy pośmiertnej sumuje się stałe wynagrodzenie 3500 zł i stałą premię w wysokości 700 zł.
3500 zł + 700 zł = 4200 zł. Wysokość odprawy pośmiertnej wynosi 12 600 zł. Do odprawy uprawnione jest tylko jeden członek rodziny zmarłego pracownika, dlatego otrzyma odprawę w wysokości połowy kwoty odprawy, czyli 6300 zł.
Podstawa prawna:
● art. 93 Kodeksu pracy,
● ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),
● art. 67–71 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.),
● § 14–19 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.).