Z reguły pracodawca nie może jednostronnie spowodować wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy, nawet gdy ustali wcześniejszą datę rozwiązania umowy. Natomiast wskazanie wcześniejszej daty nie stanowi naruszenia przepisów o rozwiązaniu umów o pracę.
Moment złożenia wypowiedzenia
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem i bez wypowiedzenia są jednostronnymi oświadczeniami woli i wywołują skutek z momentem złożenia przez pracodawcę tego oświadczenia pracownikowi. Przepisy Kodeksu pracy nie regulują kwestii, w jakim momencie trwającego stosunku pracy następuje złożenie oświadczenia woli drugiej stronie. Oświadczenie woli, które ma być przedstawione innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią (art. 61 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).
W przepisie tym nie chodzi więc o rzeczywiste zapoznanie się pracownika ze skierowanym do niego oświadczeniem woli, lecz o to, czy miał on taką możliwość. Dlatego też nie ma znaczenia prawnego:
● odmowa przyjęcia przez pracownika pisemnego oświadczenia woli pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę lub o rozwiązaniu jej bez wypowiedzenia,
● niezgłoszenie się – mimo braku przeszkód faktycznych – po odbiór przesyłki pocztowej zawierającej tego rodzaju oświadczenie.
Przykład
Pracownik nie odbierał przesłanego mu pocztą pisma o rozwiązaniu z nim umowy o pracę za 3-miesięcznym wypowiedzeniem. W związku z tym pismo to było dwukrotnie awizowane, drugi raz 15 czerwca. Przyjmuje się, że pracownik miał możliwość zapoznania się z oświadczeniem pracodawcy o wypowiedzeniu najpóźniej 22 czerwca, kiedy upływał termin odbioru przesyłki na poczcie po jej dwukrotnym awizowaniu. Okres wypowiedzenia zaczął się więc od 1 lipca, a skończy 30 września.
WAŻNE!
Okres wypowiedzenia umowy o pracę oznaczony w miesiącach rozpoczyna się z pierwszym dniem miesiąca, a nie z dniem złożonego przed rozpoczęciem tego okresu oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę, a kończy się w ostatnim dniu miesiąca (wyrok SN z 8 listopada 1988 r., I PRN 48/88).
Termin ustania stosunku pracy niezależny od stron
Do przesłanek zgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę nie należy podawanie w piśmie pracodawcy terminu rozwiązania umowy. Jest to właściwie termin ustania stosunku pracy, który wynika z umowy o pracę. Podawanie tego terminu nie jest konieczne, dlatego że skutek w postaci rozwiązania stosunku pracy następuje i tak z chwilą dojścia pisma do pracownika w sposób stwarzający mu realną możliwość zapoznania się z jego treścią. Rozwiązanie stosunku pracy przed tą chwilą, a więc rozwiązanie go z datą wsteczną, nie jest możliwe.
Nie ma więc znaczenia, czy wskazany przez pracodawcę ewentualny termin rozwiązania stosunku pracy poprzedza:
● moment dojścia oświadczenia woli do pracownika,
● datę podpisania (lub sporządzenia i podpisania) pisma zawierającego to oświadczenie.
W każdej z tych sytuacji ustanie stosunku pracy nastąpi w momencie dojścia do pracownika oświadczenia woli pracodawcy o rozwiązaniu z nim umowy o pracę. Skutek ten jest więc niezależny od pracodawcy, który nie może spowodować swoją jednostronną czynnością prawną rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy (poza wyjątkiem z art. 361 § 1 k.p.), składając oświadczenie woli rozwiązujące ten stosunek ze skutkiem wstecznym.
Możliwe jest natomiast skrócenie okresu wypowiedzenia, jeżeli zgodzi się na to pracownik.
Przykład
Pracodawca wręczył pracownikowi 20 czerwca pismo o wypowiedzeniu umowy o pracę z miesięcznym okresem wypowiedzenia. W piśmie wskazano datę wcześniejszą, tj. 20 maja, jako termin wręczenia wypowiedzenia, a koniec okresu wypowiedzenia określono na 31 maja. Niezależnie od woli pracodawcy rozwiązanie stosunku pracy nastąpi w tym przypadku 31 lipca (okres wypowiedzenia zacznie biec od 1 lipca).
Skutki wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy
Zgodnie z uchwałą składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 9 września 1999 r. (III ZP 5/99) wskazanie przez pracodawcę w oświadczeniu woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia wcześniejszego terminu ustania stosunku pracy niż termin złożenia tego oświadczenia nie uzasadnia roszczeń pracownika o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie. Wadliwe określenie terminu ustania stosunku pracy nie powoduje jednoczesnej wadliwości złożonego przez pracodawcę oświadczenia woli o rozwiązaniu z pracownikiem umowy o pracę. Jak już była mowa o tym wyżej, wskazanie daty rozwiązania stosunku pracy nie należy do istotnych elementów tego oświadczenia woli pracodawcy. Dla oceny legalności pisemnego oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę nie ma znaczenia ani data jego podpisania przez pracodawcę, ani data skierowania tego oświadczenia do pracownika. Ma znaczenie tylko data dojścia oświadczenia do pracownika w sposób umożliwiający mu realną możliwość poznania jego treści.
W przypadku zastosowania okresu wypowiedzenia krótszego niż wymagany umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wymaganego, a pracownikowi przysługuje wynagrodzenie do czasu rozwiązania umowy (art. 49 k.p.). W razie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przed datą dojścia oświadczenia woli pracodawcy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie z tytułu gotowości do pracy (art. 81 k.p.).
Przykład
Pracodawca zwolnił dyscyplinarnie pracownika 10 lipca, a pismo o rozwiązaniu umowy o pracę w tym trybie pracownik otrzymał 25 lipca. W tej sytuacji pracownik może dochodzić roszczenia o wynagrodzenie z tytułu gotowości do pracy za okres od 11 do 25 lipca, jeżeli był gotów do wykonywania pracy, a nie został do niej przez pracodawcę dopuszczony.
W razie gdy pracodawca wskaże w świadectwie pracy przedwczesny termin rozwiązania stosunku pracy, pracownik ma również roszczenie o sprostowanie tego świadectwa. Jeżeli poniósł z tej przyczyny szkodę, może również dochodzić odszkodowania (art. 99 § 1 k.p.). Żądając jednak odszkodowania, które przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, nie dłuższy jednak niż 6 tygodni, pracownik musi udowodnić związek między powstałą szkodą a wydaniem przez pracodawcę wadliwego świadectwa pracy.
Podstawa prawna:
● art. 361 § 1, 49, 61, 81, 99 § 1 Kodeksu cywilnego,
● wyrok SN z 8 listopada 1988 r. (I PRN 48/88, PiZS 1989/2/69),
● uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 9 września 1999 r. (III ZP 5/99, OSNP 2000/4/131).