Jednym z uprawnień, którymi dysponuje organ podatkowy, (np. naczelnik urzędu skarbowego) jest możliwość wzywania podatników do osobistego stawiennictwa w celu przeprowadzenia określonych czynności. Po stronie podatnika istnieje natomiast obowiązek dostosowania się do wezwania, choć możliwe jest też odstępstwo od osobistego stawienia się w siedzibie urzędu.
Uprawnienia urzędu
Organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej ważnej przyczyny, organ podatkowy może przyjąć wyjaśnienie lub zeznanie albo dokonać czynności w miejscu pobytu tej osoby.
Trzeba też pamiętać, że obowiązek stawienia się na wezwanie będzie dotyczył podatnika, gdy wezwanie to zostało dokonane z zachowaniem wszystkich wymogów proceduralnych, czyli zawiera wszystkie niezbędne elementy (np. imię i nazwisko urzędnika, jego podpis), oraz zostało w prawidłowy sposób doręczone. Obowiązek stawiennictwa dotyczy nie tylko postępowania podatkowego, ale też innych czynności wykonywanych przez organ podatkowy, np. czynności sprawdzających.
W sprawach uzasadnionych ważnym interesem adresata lub gdy stan sprawy tego wymaga, wezwania można dokonać telegraficznie lub telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności, z podaniem danych, które są niezbędne w wersji papierowej wezwania. Wezwanie przekazane w ten sposób powoduje skutki prawne tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie.
PRZYKŁAD: OSOBISTE STAWIENNICTWO W URZĘDZIE
Organ podatkowy prowadził czynności sprawdzające w zakresie poprawnie złożonego zeznania podatkowego. Organ podatkowy I instancji dokonuje czynności sprawdzających, które mają na celu sprawdzenie terminowości składania deklaracji i wpłacania zadeklarowanych podatków oraz stwierdzenia formalnej poprawności dokumentów z tym związanych oraz ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami. Urząd skarbowy może w takim przypadku wezwać do osobistego stawiennictwa podatnika, w celu wyjaśnienia wątpliwości dotyczących rozliczenia rocznego w ramach czynności sprawdzających.
Osobiste stawiennictwo
Wezwany jest obowiązany do osobistego stawienia się tylko na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa. Jeżeli właściwym miejscowo do rozpatrzenia sprawy jest organ podatkowy mający siedzibę na obszarze województwa innego niż województwo zamieszkania lub pobytu podatnika, osoba obowiązana do osobistego stawienia się może zastrzec, że chce stawić się przed organem właściwym do rozpatrzenia sprawy.
W przypadku wszczęcia postępowania podatkowego z urzędu organ podatkowy w postanowieniu o wszczęciu postępowania poucza stronę o możliwości złożenia, w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia, wspomnianego zastrzeżenia.
Jeżeli postępowanie podatkowe prowadzone jest przez organ podatkowy, którego siedziba nie znajduje się na obszarze województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa osoba obowiązana do osobistego stawiennictwa, oraz jeżeli osoba ta nie złożyła zastrzeżenia, organ ten zwraca się do organu podatkowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu tej osoby o wezwanie jej w celu złożenia wyjaśnień lub zeznań albo dokonania innych czynności, związanych z prowadzonym postępowaniem.
Zwracając się do innego organu podatkowego, organ prowadzący postępowanie określa okoliczności, które mają być przedmiotem wyjaśnień lub zeznań, albo czynności, jakie mają być dokonane.
Pomimo możliwości niestawienia się przed organami podatkowymi przepisy przewidują obowiązek do stawienia się osobistego przed organem niezależnie od miejsca zamieszkania lub pobytu. Dotyczy to sytuacji, w których charakter sprawy lub czynności wymaga osobistego stawienia się przed organem podatkowym prowadzącym postępowanie. Jednak w tym przypadku na wezwaniu powinna być podana przyczyna, dla której organ uważa, że charakter sprawy wymaga osobistego udziału podatnika.
PRZYKŁAD: SKUTECZNOŚĆ WEZWANIA
Przeciwko podatnikowi toczy się postępowanie podatkowe w zakresie rozliczenia podatku dochodowego za 2006 rok. Pracownik urzędu skarbowego wysłał pismo, w którym wezwał podatnika do złożenia w tej sprawie wyjaśnień. Pismo to powinno być doręczone za pokwitowaniem przez pocztę, swoich pracowników lub przez osoby uprawnione na podstawie odrębnych przepisów. W przypadku gdy organem podatkowym jest wójt, burmistrz (prezydent miasta), pisma może doręczać sołtys za pokwitowaniem. Doręczanie pism, z wyjątkiem zaświadczeń, może nastąpić za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną, na adres poczty elektronicznej strony, jej przedstawiciela lub pełnomocnika, jeżeli wystąpiono do organu podatkowego o doręczanie pism drogą elektroniczną. W sprawie sporządzania struktury pism w formie dokumentów elektronicznych oraz warunków organizacyjnotechnicznych stosuje się odpowiednio przepisy ustawy Kodeks postępowania administracyjnego oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie. W przypadku doręczenia w sposób powyższy podatnik będzie zobowiązany do osobistego stawiennictwa na wezwanie urzędu.
Kara porządkowa
Niestawienie się na wezwanie urzędu skarbowego może nas drogo kosztować. Strona, pełnomocnik strony, świadek lub biegły mogą zostać ukarani karą porządkową do 2,5 tys. zł, gdy pomimo prawidłowego wezwania organu podatkowego:
- nie stawili się osobiście bez uzasadnionej przyczyny, mimo że byli do tego zobowiązani, lub
- bezzasadnie odmówili złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności, lub
- bez zezwolenia tego organu opuści- li miejsce przepro- wadzenia czynności przed jej zakończeniem,
Karę porządkową stosuje się również odpowiednio do:
- osoby, która wyraziła zgodę na powołanie jej na biegłego,
- osoby, która odmówiła wyjawienia rzeczy lub praw majątkowych, mogących być przedmiotem hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego,
- osób trzecich, które bezzasadnie odmawiają okazania przedmiotu oględzin,
- uczestników rozprawy, którzy poprzez swoje niewłaściwe zachowanie utrudniają jej przeprowadzenie.
Karę porządkową nakłada się w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Termin płatności kary porządkowej wynosi siedem dni od dnia doręczenia tego postanowienia. Organ podatkowy, który nałożył karę porządkową, może, na wniosek ukaranego, złożony w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia o nałożeniu kary porządkowej, uznać za usprawiedliwione niestawiennictwo lub niewykonanie innych obowiązków i uchylić postanowienie nakładające karę.
PRZYKŁAD: ANULOWANIE KARY ZA NIESTAWIENNICTWO
Podatnik został wezwany do osobistego stawiennictwa w swoim urzędzie skarbowym w sprawie, w której miał być świadkiem przy postępowaniu w sprawie nieujawnionych źródeł przychodu. Odebrał wezwanie własnoręcznie od listonosza, kwitując odbiór. Nie stawił się na wezwanie, gdyż w czasie, w którym miał się zgłosić do urzędu, przebywał na delegacji służbowej poza miejscem zamieszkania. Organ podatkowy nałożył na podatnika karę porządkową za niestawiennictwo w kwocie 300 zł. W tym przypadku podatnik może się ubiegać o uchylenie tej kary, gdyż niestawiennictwo było spowodowane siłą wyższą (wyjazd służbowy). O nałożeniu kary porządkowej oraz o jej uchyleniu rozstrzyga organ podatkowy, przed którym toczy się postępowanie. W razie odmowy uchylenia kary organ podatkowy wydaje postanowienie. Jednak podatnikowi na postanowienie o odmowie uchylenia kary przysługuje zażalenie.
Interes podatnika
W niektórych przypadkach to w naszym interesie jest dostosowanie się do wezwania. Będzie tak przy składaniu różnego rodzaju podań czy wniosków, w których chcemy uzyskać określone korzyści z urzędu, np. wniosek o rozłożenie na raty podatku, o wydanie zaświadczenia. Osobiste stawiennictwo w urzędzie będzie niezbędne do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego i ewentualnego uzupełnienia podania lub wniosku. Trzeba pamiętać, że brak uzupełnienia spowoduje, że nasze podanie zostanie pozostawione bez rozpatrzenia.
CO ZAWIERA WEZWANIE
Wezwanie powinno zawierać:
- nazwę i adres organu podatkowego,
- imię i nazwisko osoby wzywanej,
- w jakiej sprawie i w jakim charakterze oraz w jakim celu osoba ta zostaje wezwana,
- czy osoba wezwana powinna stawić się osobiście lub przez pełnomocnika, czy też może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie,
- termin, do którego żądanie powinno być spełnione, albo dzień, godzinę i miejsce zgłoszenia się osoby wzywanej lub jej pełnomocnika,
- skutki prawne niezastosowania się do wezwania,
- podpis pracownika organu podatkowego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego.
2,5 tys. zł może wynieść kara za niestawienie się na wezwanie w urzędzie skarbowym
BOGDAN ŚWIĄDER
Podstawa prawna
- Art. 144-145, art. 155-160, art. 169, art. 262-263 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).