Prawo przewiduje, że rodzice narodzonego dziecka mogą nie porozumieć się co do imienia narodzonego dziecka i w związku z tym nie złożą kierownikowi urzędu stanu cywilnego (USC) oświadczenia o dokonanym wyborze, co powinni zrobić przed sporządzeniem, a najpóźniej przy sporządzeniu aktu urodzenia. W takiej sytuacji prawo wyboru imienia dla dziecka przechodzi na kierownika urzędu stanu cywilnego, który wpisuje do aktu urodzenia jedno z imion zwykle w kraju używanych. Powinien on w zasadzie dokonać tej czynności bezpośrednio po stwierdzeniu, że rodzice nie dokonali wyboru imienia. W takim przypadku imię wpisane przez kierownika USC do aktu urodzenia może być tylko zmienione w trybie ustawy o zmianie imion i nazwisk. Jeżeli jednak kierownik wpisał inne imię niż wybrane przez rodziców, popełnił błąd, to wówczas zmiany dokona przez sprostowanie aktu urodzenia.
Nie można
zmienić imienia na imię zdrobniałe - taki wniosek zostanie rozpatrzony negatywnie
Gdy rodzice są nieznani
W przypadku dziecka nieznanych rodziców akt urodzenia jest sporządzany na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego, w którym ustala on w miarę możliwości miejsce i datę urodzenia dziecka po zasięgnięciu opinii osoby, pod której opieką dziecko się znajduje, nadaje dziecku imię i nazwisko oraz określa, jakie imiona rodziców i ich nazwiska rodowe mają być wpisane do aktu urodzenia. Nazwisko nadane dziecku wpisuje się jako nazwisko jego rodziców. W razie nieustalenia miejsca urodzenia dziecka, za miejsce to uważa się miejsce znalezienia dziecka.
Nazwisko
może składać się najwyżej z dwóch części (członów), po zmianie można mieć co najwyżej dwa imiona
Późniejsza zmiana nazwiska w takiej sytuacji możliwa jest na podstawie zasad przewidzianych we wspomnianej ustawie o zmianie imion i nazwisk.
Zmiana nazwiska
Ustawa ta przewiduje możliwość zmiany imienia lub nazwiska obywatela polskiego na inne wskazane przez niego imię lub nazwisko. Może to nastąpić wyłącznie na jego wniosek. Jeśli o zmianę ubiega się osoba nieposiadająca żadnej przynależności państwowej, może do niej dojść jedynie w przypadku, gdy osoba ta ma miejsce zamieszkania w Polsce.
PROCEDURA, FORMALNOŚCI
Organem rozstrzygającym w sprawach zmiany imienia lub nazwiska jest kierownik urzędu stanu cywilnego (USC). Od wydanej przez niego decyzji można się odwołać do wojewody za pośrednictwem kierownika USC w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji.
W razie dokonania zmiany imienia kierownik USC zawiadamia urzędy stanu cywilnego właściwe ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia i małżeństwa wnioskodawcy oraz miejsce sporządzenia aktów urodzeń jego małoletnich dzieci. Ponadto zawiadamia właściwy urząd skarbowy i organ Policji, Wojskową Komendę Uzupełnień i organy ewidencji ludności oraz Krajowy Rejestr Karny.
W celu zmiany imienia lub nazwiska należy złożyć następujące dokumenty:
-- podanie zawierające:
- nazwisko i imiona wnioskodawcy,
- adres zameldowania na pobyt stały,
- stan cywilny,
- nazwiska i imiona małoletnich dzieci lub informację o nieposiadaniu małoletnich dzieci,
- nazwisko i imię, o które ubiega się wnioskodawca, imiona i nazwiska małoletnich dzieci, na które zmiana ma się rozciągać,
- ważne względy uzasadniające wnioskowaną zmianę;
-- odpis skrócony aktu urodzenia wnioskodawcy oraz odpisy zupełne aktów urodzenia jego małoletnich dzieci (jeśli sporządzone są w innym urzędzie stanu cywilnego);
-- odpis skrócony aktu małżeństwa wnioskodawcy, z ewentualną adnotacją o rozwodzie oraz adnotacją o powrocie kobiety rozwiedzionej do poprzedniego nazwiska (jeśli akt sporządzony jest w innym urzędzie stanu cywilnego);
-- oświadczenie rodzica niebędącego wnioskodawcą o wyrażeniu zgody na zmianę imienia jego małoletniego dziecka oraz zmianę nazwiska, jeżeli: zmiana nazwiska ma dotyczyć tylko dziecka, zmiana nazwiska dziecka ma nastąpić w związku z rozciągnięciem na dziecko zmiany nazwiska drugiego rodzica;
-- oświadczenie małoletniego dziecka, które ukończyło 14 lat, o wyrażeniu zgody na zmianę jego imienia, jak również zmianę nazwiska, jeżeli:
- zmiana nazwiska ma dotyczyć tylko dziecka,
- zmiana nazwiska dziecka ma nastąpić w związku z rozciągnięciem na dziecko zmiany nazwiska tylko jednego z rodziców;
-- postanowienie sądu o pozbawieniu władzy rodzicielskiej rodzica, który nie jest wnioskodawcą;
-- dokumenty, które według uznania wnioskodawcy mogą służyć jako materiał dowodowy, uzasadniający wniosek;
-- dowód osobisty - do wglądu.
Jeżeli z wnioskiem o zmianę nazwiska lub imienia dziecka występuje opiekun ustanowiony przez sąd lub osoba pełniąca obowiązki rodziny zastępczej, do wniosku należy dołączyć: orzeczenie sądu o ustanowieniu opieki lub umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej, postanowienie sądu zezwalające na wystąpienie z wnioskiem o zmianę nazwiska lub imienia dziecka.
NOWE IMIĘ DLA NARODZONEGO DZIECKA
Rodzice dziecka mogą w ciągu sześciu miesięcy od daty sporządzenia aktu urodzenia złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne oświadczenie o zmianie imienia (imion) dziecka wpisanego do aktu w chwili jego sporządzenia. Kierownik USC odmówi przyjęcia oświadczenia o wyborze dla dziecka więcej niż dwóch imion, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobniałej oraz imienia niepozwalającego odróżnić płci dziecka. Nie jest również dopuszczalne oddzielanie imion przecinkami lub łącznikiem.
Po zmianie do aktu urodzenia dziecka wpisuje się odpowiednią wzmiankę. Wyboru imion rodzice dokonują wspólnie, a przy braku porozumienia, sprawę rozstrzyga sąd opiekuńczy. Od decyzji odmownej przysługuje odwołanie do wojewody jako organu odwoławczego.
Kierownik urzędu stanu cywilnego, odmawiając wpisania do aktu urodzenia imienia, które uznał za ośmieszające lub nieprzyzwoite, powinien uzasadnić swoją ocenę rodzicom dziecka. Ocena ta nie może być dowolna, powinna odnosić się do konkretnego stanu faktycznego.
Nie każdy jednak wniosek będzie uwzględniony. Musi być bowiem uzasadniony ważnymi względami. Takie ważne powody mogą wynikać w szczególności z tego, że wnioskodawca nosi nazwisko ośmieszające albo nielicujące z godnością człowieka, o brzmieniu niepolskim, posiadające formę imienia. Z pewnością można uznać za nie imię Adolf, utożsamiane z osobą Hitlera, czy imiona staromodne, np., Pelagia, Hermenegilda, Protazy, Gerwazy. Konieczność zmiany imienia może wynikać z jego ośmieszającego charakteru. Z reguły uznawane są za ośmieszające nazwiska pochodne od nazw zwierząt, czy rzeczowników pospolitych, np. Lina, Bańka, albo oznaczające przykre cechy, np. Kulawy, Papla, Szaleniec.
Wniosek o zmianę nazwiska należy również uwzględnić, gdy wnioskodawca pragnie zmienić swoje nazwisko na nazwisko, którego używa lub powraca do nazwiska, które zostało zmienione. Wniosek natomiast nie zostanie uwzględniony, jeśli wnioskodawca chce zmienić nazwisko na nazwisko historyczne, wsławione na polu kultury i nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej - chyba że ma członków rodziny o tym nazwisku lub jest powszechnie znany pod tym nazwiskiem. Ocena ochrony nazwisk historycznych, wsławionych na polu kultury i nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej nie jest sprawą łatwą, m.in. niejednokrotnie z braku dostatecznej wiedzy, którą dysponują organy orzekające. Nie budzi jednak żadnych wątpliwości, że tak powszechnie znane nazwiska jak: Kościuszko, Mickiewicz, Paderewski, Chopin, Kopernik, Kołłątaj, Piłsudski, Anders bądź Wałęsa podlegają ochronie. W przypadku wątpliwości organ powinien zwrócić się o opinię do miarodajnych instytucji kultury i nauki, np. Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Zmiana imienia
Przepisy dotyczące zmiany nazwisk stosuje się odpowiednio do zmiany imienia. Uwzględnienie takiego wniosku wymaga zatem poparcia go ważnymi względami. Organy administracji nie mogą odmówić zmiany imienia tylko dlatego, że nowe jest niespotykane w życiu codziennym. Z bogatego orzecznictwa sądów administracyjnych wynika, że nowe imię, które chcemy przybrać, musi nadawać się do spełnienia swojej funkcji oraz nie razić sztucznością. Ponadto osoba je nosząca, a w szczególności dziecko, nie może doznawać uszczerbku moralnego. Nie możemy zmienić również imienia na ośmieszające lub nielicujące z godnością człowieka. Nie licują z godnością człowieka przede wszystkim wyrazy zaczerpnięte ze słownika, medycyny, farmacji, techniki. Podstawą do zmiany imienia może też być jego niepolskie brzmienie. W przypadku dzieci warto pamiętać, że imię powinno odpowiadać płci dziecka. W przeciwnym wypadku wniosek naruszający tę zasadę zostanie rozpatrzony negatywnie. Nie można również wnioskować o zmianę imienia na imię zdrobniałe, np. Jaś, Feluś, Kasia, Wiesiek, Baśka.
Osoby należące do mniejszości narodowych mają prawo do używania i pisowni swoich imion i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni języka mniejszości, w szczególności do rejestracji w aktach stanu cywilnego i dokumentach tożsamości. Dotyczy to również zmiany tych nazwisk (imion) w trybie administracyjnym. W razie wątpliwości pisownię imienia lub nazwiska ustala kierownik urzędu stanu cywilnego na wniosek strony. Ustaleniem pisowni jest wybór jednej z form pisowni imienia lub nazwiska, które zostały zapisane w aktach stanu cywilnego. Oznacza to zwykle dostosowanie pisowni imion i nazwisk do zasad pisowni polskiej zgodnie z fonetycznym brzmieniem.
U obojga rodziców
W przypadku zmiany nazwiska obojga rodziców rozciąga się ona na małoletnie dzieci. Jeżeli zmiana nazwiska dotyczy tylko jednego z rodziców, rozciągnięcie jej na małoletnie dziecko wymaga zgody drugiego, chyba że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany albo jest pozbawiony władzy rodzicielskiej. Gdy dziecko ukończyło 14 lat, potrzebna jest również jego zgoda. W razie braku porozumienia między rodzicami każde z nich może zwrócić się o rozstrzygnięcie do władzy opiekuńczej. Decyzja co do zmiany nazwiska małoletniego dziecka zapada po uprawomocnieniu się postanowienia władzy opiekuńczej. Powyższe zasady stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy zmiana nazwiska ma dotyczyć tylko małoletniego dziecka, z tym że z wnioskiem o zmianę nazwiska małoletniego dziecka występuje przedstawiciel ustawowy.
ŁUKASZ SOBIECH
lukasz.sobiech@infor.pl
Podstawa prawna
- Ustawa z 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (Dz.U. z 2005 r. Nr 233, poz. 1992).
- Ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.).
- Ustawa z 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze zm.).
- Ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59 ze zm.).