Jak poradzić sobie ze stanem wyczerpania

Krzysztof Manthey
rozwiń więcej
W pracy spędzamy 25 proc. swojego życia. Praca przestaje być sposobem na zarabianie pieniędzy, a staje się po prostu życiem. Dlatego zdrowie, kondycja fizyczna i psychiczna, emocje są elementami funkcjonowania w pracy.

Przeciętny człowiek spędza w pracy 25 proc. swojego życia. Praca przestaje być jedynie sposobem na zarabianie pieniędzy czy realizację zawodowych ambicji, a staje się po prostu życiem. Dlatego musimy pamiętać, że zdrowie, kondycja fizyczna i psychiczna, emocje, poczucie sensu są integralnymi elementami naszego funkcjonowania w środowisku pracy.

Wypalenie zawodowe to stan wyczerpania odczuwalny na poziomie emocji, kondycji fizycznej, zdrowia i energii do działania. Często objawia się spadkiem efektywności i jakości pracy, brakiem zadowolenia, poczuciem bezsensu działań, brakiem motywacji... Praca, która jeszcze niedawno dawała nam satysfakcję, zaczyna być nieznośnym obciążeniem i traci jakikolwiek sens poza comiesięcznym wpływem na konto bankowe.

Czynniki ryzyka

Do niedawna syndrom wypalenia zawodowego kojarzono z określonymi zawodami, takimi jak nauczyciele, lekarze, pielęgniarki i psychologowie. W praktyce świata biznesu okazuje się jednak, że wypalenie zawodowe dotyka coraz większej liczby osób w każdym zawodzie. Z problemem tym najczęściej borykają się pracownicy, którzy w codziennej pracy mają bezpośredni kontakt z ludźmi (także podwładnymi), ich praca polega na niesieniu pomocy innym, kontakcie z klientami, ponoszeniu ryzyka i odpowiedzialności. Ale nie tylko. „Wypalają się” marketingowcy, kreatorzy reklam, pracownicy okienek pocztowych i specjaliści HR.

O tym, kto jest bardziej, a kto mniej narażony na wypalenie zawodowe, decydują indywidualne cechy i skłonności oraz środowisko pracy i relacje w nim panujące. Najczęściej wypalenia zawodowego doświadczają osoby, które:

•  pracują intensywnie i angażują się emocjonalnie w swoją pracę,

• przez dłuższy czas są narażone na silny stres w pracy,

•  działają pod dużą presją (np. odpowiedzialności, czasu, oczekiwań przełożonych),

•  często przyjmują dodatkowe zadania i obowiązki,

• muszą lub chcą wykonywać wszystko samodzielnie, bez delegowania zadań swoim podwładnym czy współpracownikom,

• stawiają sobie bardzo wysokie wymagania, są perfekcjonistami,

•  angażują się w pracę zawodową bez reszty, nie pozostawiając miejsca na życie poza-zawodowe,

•  nie dbają o ciało, dietę, ćwiczenia fizyczne, rytm snu, relaks.

Objawy wypalenia zawodowego

Najczęściej objawy wypalenia pojawiają się powoli i narastają z czasem. Przychodzi taki moment, kiedy stwierdzamy, że praca, którą wykonywaliśmy z zaangażowaniem, zaczyna budzić w nas niechęć, czujemy, że nie jesteśmy w stanie dać z siebie już nic więcej. Jesteśmy zmęczeni, znużeni, wypaleni. Najpierw tylko trochę i tylko czasami. Potem coraz częściej.

W porę dostrzeżone symptomy i podjęte działania zazwyczaj pozwalają wrócić do normalnego funkcjonowania. Najczęściej wystarczy zmniejszyć obciążenie pracą, odpocząć, poświęcić więcej czasu sobie i najbliższym, swojemu hobby, życiu pozazawodowemu. Gdy sygnały ostrzegawcze są lekceważone, proces wypalenia postępuje i pojawiają się silniejsze i bardziej dotkliwe objawy, między innymi wyraźny spadek jakości i efektywności pracy, wybuchy irytacji i złości, negatywna postawa wobec innych osób - zarówno współpracowników, jak i klientów czy kontrahentów.

Również ciało coraz mocniej daje nam do zrozumienia, że nasz stan się pogarsza. Częste przeziębienia i grypy wcale nie muszą być spowodowane sezonową epidemią, a bóle i niedyspozycje żołądkowe - kiepską kuchnią. Często są sygnałem, że organizm nie radzi już sobie z natężeniem stresu i brakuje mu sił do codziennego działania. Ciało woła „Ratuj się!”.

Objawy wypalenia mają niebagatelny wpływ na życie zawodowe i pozazawodowe, relacje ze znajomymi, związki partnerskie i rodzinne. Nie trzeba dodawać, że jest to wpływ negatywny. W skrajnych przypadkach, gdy stan ten trwa długo i nie są podejmowane żadne działania w kierunku zmiany sytuacji, może to prowadzić do załamania nerwowego, udaru mózgu, zawału serca, choroby psychicznej, schorzeń, takich jak anoreksja czy bulimia.

Środki zaradcze

Syndrom wypalenia zawodowego to nie „po prostu znudzenie pracą”, lecz stan, który ma swoje poważne konsekwencje - indywidualne, społeczne, zdrowotne, emocjonalne. Dlatego warto podjąć działania profilaktyczne.

Aby zapobiegać wypaleniu zawodowemu, przede wszystkim należy unikać sytuacji, które sprzyjają pojawianiu się tego stanu. W pracy warto tak organizować obowiązki, by nie wykonywać kilku zadań w tym samym czasie. Dobra organizacja czasu, przyjmowanie tylko tylu zadań, ile faktycznie można wykonać, asertywna postawa - to podstawowe warunki przeciwdziałania wypaleniu. Zadbajmy też o dobrą komunikację interpersonalną - z przełożonymi, podwładnymi i współpracownikami. Zdrowa komunikacja w miejscu pracy to również zdolność do delegowania odpowiedzialności. Zamiast pracować w przekonaniu, że wszystko jest naszym zadaniem, że tylko my zrobimy to dobrze, że musimy wszystko kontrolować, warto czasem zlecić komuś wykonanie określonego zadania - „wydelegować odpowiedzialność”.

Duże znaczenie ma również odrywanie się od spraw zawodowych. W dzisiejszych czasach wydaje się to niemal niemożliwe, ale warto spróbować. Zadbajmy o to, by regularnie korzystać z urlopu, a czas odpoczynku przeznaczmy na czynności, które sprawiają nam przyjemność. Dobrze wykorzystany, wolny od pracy czas, oderwanie od spraw zawodowych zaowocują po powrocie wyższą efektywnością, większym zapałem w realizacji zadań. W szerszej perspektywie okaże się, że więcej i lepiej zrobiliśmy, pozwalając sobie porządnie wypocząć, niż spędzając urlop na „doskakiwaniu” do obowiązków.

Rada dla pracodawcy

Wypalenie zawodowe może pociągać za sobą konieczność zmiany miejsca pracy, a nawet zawodu. To zaś wiąże się z ponoszeniem kosztów, zarówno przez konkretną osobę, jak i przez pracodawcę (koszty poszukiwania nowej pracy czy przeprowadzenia rekrutacji).

Koszty wypalenia zawodowego, jakie ponoszą pracodawcy, powodowane są ponadto absencją pracowników, zmniejszeniem ich produktywności, fluktuacją kadr, a co za tym idzie - koniecznością przyuczania ich do nowych zadań, wydatkami związanymi z leczeniem.

W interesie pracodawców leży więc zapobieganie temu zjawisku u pracowników, czyli podejmowanie działań zanim problem się pojawi. Można oczywiście liczyć na to, że „mnie i mojej firmy to nie dotyczy”, jednak niewiele jest organizacji, których problem wypalenia zawodowego pracowników nie dotknął, lub które nie będą musiały zmierzyć się z nim w najbliższym czasie. Prosty rachunek inwestycji pokaże każdemu przedsiębiorcy, że działania profilaktyczne są o wiele tańsze od leczniczych. Tym bardziej że środki zaradcze okazują się dość proste. Podstawowe przykazania profilaktyki wypalenia zawodowego są bowiem niemal truizmami w świecie biznesu:

•  powierzaj pracownikom zadania adekwatne do ich możliwości i kompetencji - nie rezygnuj z motywowania do rozwoju i „przekraczania siebie”, ale unikaj „rzucania na głęboką wodę” bez przygotowania,

•  udzielaj obiektywnej, konstruktywnej i regularnej informacji zwrotnej i oceny pracy zatrudnionych osób,

•  stwórz pracownikom możliwości uczenia się i rozwoju, dając tym samym poczucie bezpieczeństwa,

•  wynagradzaj pracowników adekwatnie do realizowanych przez nich zadań, traktując płacę nie tylko jako nagrodę, ale przede wszystkim jako ekwiwalent za pracę,

•  zadbaj o pozytywne relacje interpersonalne w firmie - rozpoznanie, zrozumienie i umiejętność komunikowania stanów emocjonalnych sygnalizowanych przez ciało i umysł stanowi podstawę zdrowia i integralności zespołów i jednostek.

Realizacja większości z tych działań nie wymaga w zasadzie żadnych inwestycji, wymaga natomiast przemyślanych działań i szacunku dla pracownika, a w zasadzie szacunku do człowieka będącego pracownikiem.

Pracodawcy, którzy bardzo poważnie traktują problem wypalenia zawodowego, coraz częściej decydują się też na inwestycje szkoleniowe, organizując dla pracowników szkolenia psychoedukacyjne, treningi z zakresu umiejętności interpersonalnych, komunikacji, rozwiązywania konfliktów oraz skutecznych sposobów radzenia sobie ze stresem. Najpewniej trend ten będzie się dynamicznie rozwijał, choćby dlatego, że nasz świat, a co za tym idzie - także środowisko zawodowe, nie zamierza zwalniać.

Objawy wypalenia zawodowego:

•  uczucie przygnębienia, irytacji,

•  problemy z podejmowaniem decyzji,

•  poczucie przepracowania, brak chęci do pracy,

•  poczucie izolacji, osamotnienia,

• postrzeganie życia jako ponurego i ciężkiego,

•  negatywne postawy wobec klientów lub pacjentów,

•  brak cierpliwości, drażliwość, poirytowanie,

•  częste choroby, bóle głowy, przeziębienia, bóle mięśni,

•  brak apetytu,

•  nagły spadek wagi,

•  kłopoty ze snem, bezsenność.

Krzysztof Manthey

Autor jest trenerem i coachem oraz doświadczonym menedżerem. Umiejętności zawodowe zdobywał w Grupie Radiowej Agora. Jako szkoleniowiec specjalizuje się w rozwoju kompetencji negocjacyjnych i menedżerskich. Współpracuje z Collegium Civitas.

Kontakt:

krzysztof@manthey.pl

 

Infor.pl
WZON. Tata nie wstaje z łóżka i Komisja przyznała mu 78 punktów wsparcia. Poniżenie osób niepełnosprawnych
12 cze 2025

Kolejny list czytelnika Infor.pl o nieprawidłowościach (jego zdaniem) w procesie przyznawania punktów przez WZON, od których zależy wysokość świadczenia wspierającego albo w ogóle jego przyznanie. Publikowaliśmy wcześniej listy np.: 1) osoby niewidomej, która otrzymała 61 punktów oraz osoby sparaliżowanej od pasa w dół z ... 43 punktami. Obie osoby to niepełnosprawność w stopniu znacznym, orzeczenia o niepełnosprawności stałe.

Zmiana terminu wypłaty ekwiwalentu za urlop [PROJEKT MRPiPS z 10 czerwca 2025]
11 cze 2025

W środę, 11 czerwca 2025 r. do uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania trafił projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Projekt zakłada m.in. zmianę przepisów dotyczących wypłaty ekwiwalenty za urlop.

Karol Nawrocki odebrał uchwałę PKW o wyborze na urząd prezydenta
11 cze 2025

Karol Nawrocki odebrał uchwałę PKW w sprawie stwierdzenia wyniku wyboru prezydenta RP, którą podczas uroczystości na Zamku Królewskim wręczył mu szef PKW Sylwester Marciniak.

Jaki stopień niepełnosprawności uprawnia do... ? [Przykłady 2025]
11 cze 2025

To pytanie często zadają osoby z niepełnosprawnościami. Z jakim stopniem można ubiegać się o określone ulgi i świadczenia? Co przysługuje ze stopniem lekkim, umiarkowanym, a co ze znacznym? Prezentujemy kilka ważnych przykładów.

Co dalej z paktem migracyjnym? UE wciąż czeka na ruch dwóch krajów, w tym Polski
11 cze 2025

Już 25 krajów UE przekazało swoje plany wdrażania paktu migracyjnego, nie zrobiły tego Węgry i Polska - wynika z opublikowanego w środę 11 czerwca raportu Komisji Europejskiej. KE wezwała w nim spóźnione państwa do przyspieszenia działań w tej sprawie.

Zatrudniasz Ukraińców w 2025? Sprawdź nowe obowiązki, kary do 30 tys. zł i możliwe dofinansowania
11 cze 2025

Zatrudnianie obywateli Ukrainy w Polsce to temat, który nie traci na aktualności. W 2025 roku, po wejściu w życie nowych przepisów z 1 czerwca, pracodawcy muszą szczególnie uważać na formalności, terminy i obowiązki. Jednocześnie mogą skorzystać z atrakcyjnych form wsparcia finansowego. Sprawdź, jak legalnie zatrudnić obywatela Ukrainy i jakie dokumenty są potrzebne.

Konkurs MEN: Bezpłatne studia podyplomowe przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela w kształceniu zawodowym /zgłoszenia do 10 lipca 2025/
11 cze 2025

Ministerstwo Edukacji Narodowej ogłosiło konkurs na studia podyplomowe przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela w kształceniu zawodowym dla obecnych i przyszłych nauczycieli. Na realizację projektów przeznaczono niemal 50 mln zł.

Kiedy zakończenie roku szkolnego 2024/2025? Kiedy rozpoczęcie roku szkolnego 2025/2026? /Kalendarz roku szkolnego/
11 cze 2025

Choć jeszcze niedawno rozbrzmiewał pierwszy dzwonek, dziś uczniowie i nauczyciele odliczają już ostatnie dni do wakacji. Kiedy zakończenie roku szkolnego 2024/2025? A co z rokiem szkolnym 2025/2026? Jak wygląda kalendarz roku szkolnego 2025/2026?

ZUS, urlop, PIT i ryzyko. Umowa o pracę czy B2B? Porównanie na przykładach z 2025 roku
11 cze 2025

Coraz więcej osób rozważa przejście z etatu na własną działalność. Równie często pracodawcy zamiast umowy o pracę proponują współpracę w modelu B2B. W 2025 roku po zmianach w składkach ZUS i podatkach ten wybór staje się jeszcze bardziej istotny. W artykule porównujemy te formy współpracy, pokazując różnice w wynagrodzeniu, zabezpieczeniach i ryzykach na konkretnych liczbach i przykładach.

Nawet 30 tys. zł kary za podpalenia, w tym za wypalanie traw i rozniecanie ognia w lasach, na łąkach i torfowiskach
11 cze 2025

Zostaną wprowadzone wyższe kary za podpalenia, w tym za wypalanie traw i rozniecanie ognia w lasach, na łąkach i torfowiskach. Tak zakłada projekt autorstwa Ministerstwa Sprawiedliwości. Zgodnie z propozycją górna granica grzywny za sprowadzenie zagrożenia pożarowego wzrośnie z 5 do 30 tys. zł; mandaty za wykroczenia wzrosną z 500 zł do 5 tys. zł.

pokaż więcej
Proszę czekać...