Odpowiedz na to pytanie nie jest ani prosta ani jednoznaczna. Należy przede wszystkim pamiętać, iż podstawowym obowiązkiem dziecka jest nauka, a obowiązek ten wprowadziła Konstytucja RP z 1997 r.
Jednakże dzieci/osoby niepełnoletnie np. w okresie wakacji chcą podejmować pracę zarobkową np. przy roznoszeniu ulotek – czy mogą to robić zgodnie z prawem? Otóż, prawo tylko w wyjątkowych sytuacjach i w bardzo ograniczonym zakresie dopuszcza taką możliwość.
Dopuszczalność pracy
Kodeks pracy zezwala na zatrudnianie osób, które ukończył 16 rok życia na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego albo na podstawie rzemieślniczej umowy o przygotowanie zawodowe, natomiast kategorycznie zabrania zatrudnienia pracowniczego osób poniżej tego wieku.
Zgodnie zaś z art. 3045 kodeksu pracy wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego (rodzica) lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.
Zobacz również: Umowa o przygotowanie zawodowe
Wniosek o zatrudnienie
Właściwy inspektor pracy wydaje zezwolenie na wniosek rodzica lub opiekuna. Do wniosku o wydanie zezwolenia należy dołączyć:
1) pisemną zgodę rodzica lub opiekuna dziecka na wykonywanie przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
2) opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
3) orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
4) jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu - opinię dyrektora szkoły, do której dziecko uczęszcza, dotyczącą możliwości wypełniania przez dziecko tego obowiązku w czasie wykonywania przez nie pracy lub innych zajęć zarobkowych.
Wydane przez inspektora pracy zezwolenie powinno zawierać:
1) dane osobowe dziecka i jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna,
2) oznaczenie podmiotu prowadzącego działalność,
3) określenie rodzaju pracy lub innych zajęć zarobkowych, które może wykonywać dziecko,
4) określenie dopuszczalnego okresu wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,
5) określenie dopuszczalnego dobowego wymiaru czasu pracy lub innych zajęć zarobkowych,
6) inne niezbędne ustalenia, wymagane ze względu na dobro dziecka lub rodzaj, charakter albo warunki wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko.
W przypadku braku takiego zezwolenia, zatrudnienie dziecka nie jest możliwe, nawet przy zgodzie rodziców (lub opiekunów) dziecka.
Właściwy inspektor pracy odmówi wydania zezwolenia, jeżeli wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych powoduje zagrożenie dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego dziecka lub zagraża wypełnianiu obowiązku szkolnego przez dziecko.
Na wniosek rodzica lub opiekuna dziecka właściwy inspektor pracy cofa wydane zezwolenie. Inspektor pracy może też cofnąć wydane zezwolenie z urzędu, jeżeli stwierdzi, że warunki pracy dziecka nie odpowiadają warunkom określonym w wydanym zezwoleniu.
W obowiązującym stanie prawnym nie jest jednoznacznie uregulowane na jakiej podstawie ma być świadczona praca dzieci w kulturze i reklamie czy na podstawie umowy o pracę czy też umowy cywilnoprawnej. Wydaje się jednak, iż podstawą zatrudnienia w tym przypadku może jedynie pozapracownicza forma działalności w postaci umowy cywilnoprawnej – a więc umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Jednak taką umowę w imieniu dziecka, zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, zawiera jego przedstawiciel ustawowy jeśli dziecko nie ukończyło jeszcze lat 13 albo małoletni za zgodą rodzica jeśli jest osobą między 13 a 18 rokiem życia.
Prawo wspólnotowe
Polska regulacja w zakresie dopuszczalności pracy dzieci jest konsekwencją wcielania do polskiego systemu prawnego unijnego prawodawstwa. Wcielając postanowienia dyrektywy unijnej ustawodawca polski pozostawił w zasadzie wszystkie warunki wykonywania pracy przez dzieci (w tym również ich wiek) do decyzji inspektora pracy. W innych krajach UE warunki dopuszczenia dzieci do pracy regulowane są już w samych przepisach, bez pozostawianie instytucjom państwowym swobody uznania.
Zobacz również serwis: Dziecko i prawo