Zgodnie z art. 55[1] kc za przedsiębiorstwo uważa się zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Kodeks nie zawiera natomiast ustawowej definicji zakładu. Doktryna prawnicza przyjmuje zaś, że zakład to jednostka organizacyjna przeznaczona do innych, określonych celów, niekoniecznie gospodarczych.
Szczególny rodzaj odpowiedzialności na zasadzie ryzyka dotyczy jedynie takiego przedsiębiorstwa lub zakładu, które jest „wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody”. Ustalenie czy dane przedsiębiorstwo jest wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody nie jest proste.
Przyjmuje się, że do oceny trzeba brać pod uwagę trzy elementy: stopień zagrożenia ze strony stosowanych urządzeń, stopień komplikacji przy przetwarzaniu energii elementarnej na pracę oraz ogólny poziom techniki.
W wyroku z dnia z dnia 9 kwietnia 2008 r. (II PK 283/2007) Sąd Najwyższy stwierdził, że za takie przedsiębiorstwo należy uważać firmę budowlaną, która wykorzystuje nowoczesny sprzęt. Do zastosowania art. 435 kc, nie wystarcza aby przedsiębiorstwo lub zakład bezpośrednio wykorzystywał elementarne siły przyrody (energię elektryczną, parę, paliwa, gaz itp.) lecz chodzi o procesy polegające na przetwarzaniu energii elementarnej na pracę lub inne postacie energii, co wymaga użycia maszyn i innych urządzeń przetwarzających. Zastosowana jako źródło energii siła przyrody ma stanowić siłę napędową przedsiębiorstwa lub zakładu jako całości. Używanie urządzeń korzystających z energii elektrycznej nie daje podstawy do stosowania zasady ryzyka.
Zobacz: Jak złożyć pozew zbiorowy?
Za szkodę odpowiedzialność ponosi osoba prowadząca przedsiębiorstwo lub zakład. Odpowiedzialność taką może więc ponosić zarówno osoba fizyczna – przedsiębiorca jak i osoba prawna. Zakres odpowiedzialności jest ograniczony jedynie do takiej szkody, która jest bezpośrednio związana z działalnością przedsiębiorstwa lub zakładu.
Nie istnieje domniemanie, że szkoda powstaje w związku z ruchem przedsiębiorstwa, i okoliczność tę należy wykazać, przy czym ciężar dowodu tego faktu spoczywa zgodnie z ogólnymi zasadami (art. 6 kc) na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, to znaczy na powodzie ( Sąd Najwyższy w wyroku z 3 czerwca 1977 r., IV CR 185/77).
Odpowiedzialność na podstawie art. 435 nie ma charakteru absolutnego. Przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną działalnością przedsiębiorstwa lub zakładu gdy szkoda:
- jest wynikiem siły wyższej
Kodeks nie zawiera definicji siły wyższej. W oparciu o orzecznictwo sądów i poglądy doktryny należy przyjąć, że za siłę wyższą uważa się zjawiska, którym nie można zapobiec nawet przy dołożeniu należytej staranności
- szkoda nastąpiła wyłącznie z winy poszkodowanego
Wina poszkodowanego musi być wyłączną przyczyną szkody. Oznacza to, że jeżeli szkoda, mimo iż została spowodowana przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, pozostaje w normalnym związku przyczynowym z winą poszkodowanego, to okoliczność ta nie zwalnia z odpowiedzialności przedsiębiorcy.
- szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby trzeciej, za której czyny prowadzący przedsiębiorstwo lub zakład nie ponosi odpowiedzialności
Ustalenie i przypisanie winy osobie trzeciej, której działanie miało być wyłączną przyczyną powstania szkody, związane jest zawsze z konkretnie oznaczonym podmiotem. Niezidentyfikowanie tego podmiotu jest równoznaczne z upadkiem wskazanej przesłanki egzoneracyjnej.
Anonimowość sprawcy bowiem nie pozwala na wyłączenie go z kręgu osób, za zachowanie których odpowiedzialność ponosi prowadzący zakład, a także spośród kręgu osób korzystających z ustawowego unormowania nieodpowiedzialności, skoro nie można ich w ogóle (w znaczeniu subiektywnym) obarczyć winą (tak wyrok Sadu Najwyższego z 8 listopada 1988 r., II CR 315/ 88, OSPiKA 1990, nr 10, poz. 217).