Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał lub mógł przewidzieć.
Przepis ten w § 1 zawiera regulację jednej z okoliczności wyłączającej winę – niepoczytalności. Niepoczytalność jest to nienormalny stan psychiki, w którym możność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania własnym postępowaniem jest wyłączona. Stan ten, w odróżnieniu od niedojrzałości psychicznej nieletnich nie zależy od wieku człowieka.
Zgodnie z treścią artykułu nie popełnia przestępstwa ten, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swym postępowaniem.
Zobacz również serwis: Wykroczenia
Choroba psychiczna w przeciwieństwie do niedorozwoju jest zjawiskiem dynamicznym. Jak każda choroba jest procesem – ma swój początek i określony przebieg. Proces choroby może charakteryzować się różnym natężeniem dolegliwości. Zdarzać się mogą okresowe powroty do zdrowia psychicznego. Wśród chorób psychicznych stanowiących najczęstszą przyczynę niepoczytalności należy przede wszystkim wymienić schizofrenię, psychozę maniakalno-depresyjną (cyklofrenię) oraz paranoję.
Upośledzenie umysłowe obejmuje zarówno niedorozwój umysłowy, który jest stanem wrodzonym, jak i upośledzenie umysłowe nabyte w dalszym życiu np. w wyniku urazów mózgu.
Przyczyną niepoczytalności mogą być także inne zakłócenia czynności psychicznych. Wśród zakłóceń funkcji psychicznych wpływających na ocenę poczytalności sprawcy przestępstwa mogą się również pojawić pewne stany fizjologiczne, jak chociażby stan silnego wzburzenia, który może znacznie ograniczać zarówno możliwość rozpoznania znaczenia czynu, jak i pokierowania postępowaniem.
Przepisów o wyłączeniu poczytalności i jej ograniczeniu nie stosuje się, jeżeli sprawca wprowadził się w stan odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, co przewidywał albo mógł przewidzieć. W ten sposób zostaje przez ustawodawcę załatwiona kwestia odpowiedzialności w stanie nietrzeźwości, mogącym wywołać omówione wyżej wadliwości psychiki. Chodzi tu bowiem najczęściej o spożycie alkoholu czy zażywania narkotyków.
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Należy też zwrócić uwagę, że popełnienie przestępstwa w stanie w znacznym stopniu ograniczonej poczytalności jest podstawą fakultatywnego nadzwyczajnego złagodzenia kary. Poczytalność w znacznym stopniu ograniczona nie wyłącza bowiem winy, lecz niewątpliwie zmniejsza jej stopień.
Zobacz również: Bezpłatne porady prawne
Podstawa prawna: Art. 31 Kodeksu karnego