Do niedawna, gdy mówiliśmy o upadłości, zwykle mieliśmy na myśli przede wszystkim upadających przedsiębiorców, spółki, itp. Dziś, coraz częściej mówimy także o tzw. upadłości konsumenckiej, czyli o takiej sytuacji, gdy upadłość ogłasza osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej.
I. Informacje wstępne.
Upadłość dotyczy osób, które są niewypłacalne, czyli takich, które utraciły zdolność regulowania swoich bieżących, wymagalnych zobowiązań i stan ten trwa przez okres co najmniej 3 miesięcy. Chodzi zwykle o takie sytuacje, gdy dochody danej osoby nie wystarczają na regulowanie stałych zobowiązań, np. rat kredytu, rat pożyczki, czynszu najmu, innych rachunków.
W ramach takiego postępowania możliwe jest umorzenie przez sąd upadłościowy zobowiązań dłużnika (upadłego).
Przepisy przewidują różne tryby prowadzenia postępowania upadłościowego dotyczącego osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej- w zależności od rozmiaru majątku dłużnika, liczby wierzycieli oraz od przewidywań co do stopnia skomplikowania postępowania.
Wniosek o ogłoszenie tzw. upadłości konsumenckiej może złożyć sam dłużnik (z mojego doświadczenia wynika, że taka sytuacja ma miejsce najczęściej), ale jest możliwe złożenie wniosku również przez wierzyciela.
Co ciekawe i ważne - postępowanie upadłościowe w sprawach dotyczących osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej może być prowadzone nawet wtedy, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela (np. jeden bank, któremu zalega z płatnościami).
II. Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej powinien być należycie opłacony. Opłata sądowa nie jest jednak wysoka - wynosi 30 zł. Wpłaca się ją na konto sądu upadłościowego.
Wniosek warto złożyć na formularzu zawierającym wzór wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, który został opracowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Bez problemu można go znaleźć w Internecie.
Niezwykle istotne jest, aby wniosek wypełnić prawidłowo, czyli – przede wszystkim- zgodnie z prawdą.
Za podanie bowiem przez dłużnika nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Tej samej karze podlega, kto będąc dłużnikiem podaje sądowi nieprawdziwe informacje co do stanu swojego majątku.
Ponadto, jeżeli oświadczenie o prawdziwości danych- które jest obligatoryjnym elementem wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej- nie jest zgodne z prawdą, wówczas dłużnik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek podania nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości.
III. Rola syndyka.
Bardzo ważną osobą w omawianym postępowaniu jest syndyk, który po wydaniu przez sąd upadłościowy postanowienia o ogłoszeniu upadłości podejmuje szereg dalszych czynności, przede wszystkim dokonuje likwidacji majątku upadłego czy sporządza projekt planu spłaty wierzycieli.
Syndyk samodzielnie dokonuje wyboru sposobu likwidacji masy upadłości- w sposób, który umożliwia zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu, z uwzględnieniem również kosztów likwidacji.
Po ogłoszeniu upadłości syndyk zakłada i prowadzi akta, w tym akta do zgłoszeń wierzytelności, w systemie teleinformatycznym (czyli online), obsługującym postępowanie sądowe.
IV. Możliwe rozstrzygnięcia, możliwe scenariusze.
Zasadniczo sąd upadłościowy w toku postępowania ustala plan spłaty wierzycieli.
Jeżeli w toku postępowania zgromadzono fundusze masy upadłości (czyli- mówiąc wprost- jeżeli jest co dzielić po przeprowadzonej likwidacji majątku upadłego), wówczas sąd upadłościowy, w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli, dokonuje podziału tych funduszy pomiędzy wierzycieli.
W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa również, w jakim zakresie i okresie- nie dłuższym niż 36 miesięcy, czyli 3 lata- upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.
Co jednak istotne- w przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli jest ustalany na dłuższy okres, czyli od 36 miesięcy (3 lat) do 84 miesięcy (7 lat).
Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.
W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli upadły zasadniczo nie może dokonywać czynności prawnych dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli. Upadły jest obowiązany składać sądowi corocznie, do końca kwietnia, sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy. Do sprawozdania upadły dołącza kopię złożonego rocznego zeznania podatkowego.
Gdyby się jednak okazało, że osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli- wówczas sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.
W pewnych sytuacjach sąd może też warunkowo umorzyć zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.
Jeżeli z kolei zostanie ustalone, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań, wówczas sąd może wydać postanowienie o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo odmowie umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Tak samo sąd upadłościowy może postanowić- jeżeli w okresie 10 lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań.
Chcę też podkreślić, że upadły powinien aktywnie uczestniczyć w postępowaniu, w tym - wskazać lub/i wydać syndykowi cały swój majątek i niezbędne dokumenty, gdyż, jeżeli tego nie zrobi, to może spotkać się z sankcją w postaci umorzenia postępowania (bez merytorycznego rozstrzygania w przedmiocie zadłużenia). Podobnie – sąd może umorzyć postępowanie upadłościowe (a nie długi!), gdy zostanie ujawnione, że dane podane przez dłużnika we wniosku o ogłoszenie upadłości są niezgodne z prawdą lub niezupełne.
V. Podsumowanie.
Postępowanie dotyczące upadłości konsumenckiej toczy się zgodnie z ustawą Prawo upadłościowe z dnia 28 lutego 2003 r. (ze zm.). W mojej ocenie nie należy ono do postępowań łatwych, a błędy/zaniedbania/przeoczenia mogą skutkować zakończeniem postępowania przez sąd upadłościowy poprzez jego umorzenie (bez umorzenia zobowiązań/zadłużenia).
W tym postępowaniu akta sprawy są prowadzone w portalu pod nazwą: Krajowy Rejestr Zadłużonych i szereg istotnych czynności postępowania odbywa się właśnie poprzez ten portal (czyli online). Dla wielu osób jest to sporym wyzwaniem.
Rozważając zatem głoszenie upadłości konsumenckiej, według mnie, zdecydowanie warto skorzystać z pomocy prawnej. Co ważne- w takich sprawach można również wystąpić do sądu o przyznanie pełnomocnika z urzędu.