Opinia RPO dla Senatu
Znaczna część przyjętych w lipcu przez Sejm przepisów reformujących prawo karne budzi uzasadnione zastrzeżenia, zaostrzenie polityki karnej nie znajduje uzasadnienia w świetle dostępnych danych - napisał Rzecznik Praw Obywatelskich w opinii dla Senatu.
"Wiele z zaproponowanych zmian nie zawiera uzasadnienia ani nie zostało popartych jakimikolwiek badaniami naukowymi czy też informacjami statystycznymi" - napisał RPO Marcin Wiącek w opinii przesłanej senackim komisjom ustawodawczej oraz praw człowieka, praworządności i petycji, zamieszczonej w poniedziałek na stronie Biura Rzecznika.
To właśnie te dwie senackie komisje we wtorek po południu mają się zająć przyjętą 7 lipca przez Sejm reformą prawa karnego m.in. zaostrzającą kary za najcięższe przestępstwa, wprowadzającą tzw. bezwzględne dożywocie oraz konfiskatę aut pijanych kierowców.
Zmiany dotyczące kar
Obszerna nowelizacja m.in. podnosi górną granicę terminowej kary pozbawienia wolności z 15 do 30 lat przy jednoczesnej likwidacji osobnej kary 25 lat więzienia. Wydłużono też okres przedawnienia zbrodni zabójstwa z 30 do 40 lat. Zmiany przewidują też wprowadzenie kary tzw. bezwzględnego dożywocia, czyli kary dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zwolnienia.
"Całkowite uniemożliwienie ubiegania się przez skazanego na dożywocie o warunkowe przedterminowe zwolnienie jest niezgodne z konstytucją i Europejską Konwencją Praw Człowieka" - zaznaczono w informacji na stronie RPO.
Jak wskazał Rzecznik, w świetle tych standardów wymagane jest istnienie procedury umożliwiającej skazanemu "poddanie dolegliwości orzeczonej wobec niego kary pozbawienia wolności weryfikacji pod kątem realizacji jej celów, której to wynikiem będzie potencjalna możliwość skrócenia okresu jej odbywania w warunkach penitencjarnych". "Dla zachowania tych standardów wystarczy, by złagodzenie kary było możliwe, nawet jeśli w praktyce więzień będzie musiał ją jednak odbyć w całości" - zastrzeżono w informacji RPO.
Konfiskata pojazdów
Inna z ważnych zmian reformy zakłada konfiskaty pojazdów prowadzonych przez pijanych kierowców. Przepadek auta ma być stosowany w przypadkach, gdy kierowca ma co najmniej 1,5 promila lub jeśli spowodowuje wypadek przy zawartości co najmniej 0,5 promila alkoholu we krwi lub też w sytuacji recydywy. Jeśli pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy, orzekany byłby przepadek równowartości pojazdu, zaś za tą równowartość uznawano by wartość określoną w polisie ubezpieczeniowej, a w razie braku polisy - średnią wartość rynkową odpowiadającą wartości pojazdów podobnych.
Zdaniem RPO przepisy takie prowadzić będą do sytuacji, w których "na sprawcę może zostać nałożony obowiązek zapłaty kilkuset tys. zł tylko dlatego, że dopuścił się on przestępstwa z wykorzystaniem drogiego środka komunikacji". "Doprowadzi to do sytuacji, w której sądy będą zobligowane stosować reakcje karne nieadekwatne zarówno do wagi zdarzenia drogowego, stopnia winy sprawcy, jak i możliwości majątkowych i zarobkowych" - ocenił Rzecznik.
Przyjęcie zlecenia zabójstwa
Nowela wprowadza też nowy typ przestępstwa – przyjęcie zlecenia zabójstwa. Karalne ma być też przygotowanie do zabójstwa. Ta ostatnia kwestia też wzbudziła wątpliwości RPO.
Rzecznik przypomniał bowiem, że karane jest zazwyczaj przygotowanie "do tych tylko przestępstw, przy których czynność przygotowawcza daje się łatwo rozpoznać jako właśnie czynność nastawiona na stworzenie warunków do dokonania przestępstwa w przyszłości". Tymczasem zabójstwa są często popełniane "za pomocą przedmiotów powszechnie dostępnych, jak nóż, siekiera itp.". "Nabycie siekiery nie upoważnia zatem do wniosku, że tą właśnie siekierą sprawca zamierza zadać śmierć upatrzonej ofierze" - wskazuje RPO.
W związku z tym, jak podsumował Wiącek, zawarte w reformie "jednostkowe rozwiązania pozytywne lub akceptowalne po wprowadzeniu określonych zmian nie przemawiają na korzyść projektu postrzeganego jako całość".
Posiedzenie Senatu, na którym omówiona i głosowana przez Izbę ma być ta reforma Kodeksu karnego zaplanowane jest w tym tygodniu - od środy do piątku. (PAP)
autor: Marcin Jabłoński
mja/ ann/