Ministerstwo Sprawiedliwości chce ułatwić beneficjentom korzystanie z pomocy w formie zdalnej i ograniczyć wymagane formalności. Co się zmieni?
- Jakie zmiany w bezpłatnej pomocy prawnej?
- Zdalnie lub w punkcie
- Co z oświadczeniami?
- Czym jest nieodpłatna pomoc prawna?
Jakie zmiany w bezpłatnej pomocy prawnej?
W wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów 3 czerwca 2024 r. opublikowano informację o projekcie ustawy o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.
Przyjęcie projektu przez Radę Ministrów zaplanowano na IV kwartał 2024 r.
Projekt ma na celu m.in. zwiększenie dostępności systemu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, a także określenie maksymalnego limitu wydatków budżetu państwa będącego skutkiem finansowym wejścia w życie ustawy w latach 2026-2035.
Zdalnie lub w punkcie
"Ze względu na znaczne zapotrzebowanie społeczne zaproponowano przywrócenie możliwości zdalnego, poza punktem lub za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, świadczenia pomocy jako stałej możliwości, której wybór należałby do beneficjenta pomocy, co niewątpliwie zwiększy efektywność oraz dostępność świadczonych usług pomocowych" - czytamy na stronach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami z takiego rozwiązania mogą korzystać m.in. osoby ze znaczną niepełnosprawnością ruchową oraz osoby doświadczające trudności w komunikowaniu się. Dla wszystkich jest ono dostępne w okresie epidemii, stanu zagrożenia epidemicznego oraz stanu nadzwyczajnego.
Po zmianach w momencie zapisu istniałaby możliwość wyboru formy skorzystania z pomocy: w punkcie, w bezpośrednim kontakcie z osobą udzielającą pomocy czy też zdalnie (telefonicznie, za pomocą komunikatorów, Internetu).
Co z oświadczeniami?
Projekt znosi również obowiązek składania oświadczeń o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej pomocy przez osoby uprawnione. Dotyczy to również obowiązku składania oświadczeń przez osoby prowadzące działalność gospodarczą o niezatrudnianiu pracowników w ciągu ostatniego roku.
"Zniesienie obowiązku składania pisemnego oświadczenia o niemożności poniesienia kosztów odpłatnej pomocy prawnej przez osoby uprawnione powinno przyczynić się do ułatwienia dostępu dla osób potrzebujących do korzystania z pomocy prawnej świadczonej nieodpłatnie" - wskazuje Ministerstwo Sprawiedliwości odpowiedzialne za przygotowanie projektu.
Nowe przepisy doprecyzowują, iż nieodpłatna pomoc prawna lub nieodpłatne poradnictwo obywatelskie udzielane są podczas dyżuru. Taki dyżur będzie się odbywał w punkcie w przeciętnym wymiarze 5 dni w tygodniu i trwał co najmniej 4 godziny dziennie (z wyłączeniem dni ustawowo wolnych od pracy). Jest to związane z wprowadzeniem porad zdalnych jako opcji dostępnej dla beneficjenta.
W przypadku obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii albo wprowadzenia stanu nadzwyczajnego starosta będzie mógł ustalić, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego następuje wyłącznie za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość.
Dodatkowo na wniosek osoby udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, starosta będzie mógł określić warunki techniczne odbywania dyżurów poza punktem. W takiej sytuacji nie będzie obowiązku składania przez osobę uprawnioną, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej, pisemnego oświadczenia, że jest świadoma uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej od osoby niebędącej adwokatem, radcą prawnym albo doradcą podatkowym.
Czym jest nieodpłatna pomoc prawna?
Nieodpłatna pomoc prawna to rozwiązanie przeznaczone dla osób w trudnej sytuacji materialnej. Przysługuje ona osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku.
Szczegółowe kryteria i formy udzielania takiej pomocy określa ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.
Według danych resortu sprawiedliwości w ciągu pierwszego półrocza 2023 r. ze świadczeń skorzystało ok. 290 tys. potrzebujących.