Dodatek kompensacyjny i ryczałt energetyczny to ważne świadczenia przysługujące wdowom po kombatantach. Posłowie chcą, by z tych uprawnień mogły korzystać też wdowy po działaczach opozycji antykomunistycznej.
- Nowe przepisy dla wdów po działaczach opozycji antykomunistycznej
- Komu przysługuje ryczałt energetyczny?
- Czym jest dodatek kompensacyjny?
- Dodatek kompensacyjny i ryczałt energetyczny dla wdów po działaczach opozycji antykomunistycznej
- Jak będzie przyznawany wymagany status?
- Zmiany dla 9 tys. wdów jeszcze w 2026 r.?
Nowe przepisy dla wdów po działaczach opozycji antykomunistycznej
Do Sejmu wpłynął projekt nowelizacji ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych.
„To jest kolejny ważny etap w procesie przywracania należnego miejsca i godności osobom, które odważnie sprzeciwiały się systemowi komunistycznemu w Polsce. Projekt ten odpowiada na potrzeby i oczekiwania środowiska i jest wyrazem naszej wdzięczności za ich poświęcenie, odwagę i determinację.” – mówiła podczas konferencji prasowej w Sejmie posłanka Koalicji Obywatelskiej Joanna Frydrych.
Jedna ze zmian zawartych w projekcie dotyczy wdów i wdowców po osobach zaangażowanych w działalność niepodległościową w latach 1956 -1989. Chodzi o to, by przyznać im podobny zakres uprawnień, z jakich dziś mogą korzystać wdowy i wdowcy po kombatantach i osobach represjonowanych w latach 1939 –1956.
„Będzie to wyrównanie stanu, który był pewnym rodzajem niesprawiedliwości, że wdowy (i wdowcy) po kombatantach, po ofiarach represji mogły się cieszyć określonymi przywilejami i świadczeniami, a wdowy i wdowcy po działaczach opozycji antykomunistycznej już takich praw nie mieli” – podkreślał 30 września 2025 r. w Sejmie Lech Parell, Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
O jakie uprawnienia chodzi? Przede wszystkim są to:
• dodatek kompensacyjny (aktualnie 52,23 zł);
• ryczałt energetyczny (aktualnie 312,71 zł);
• 51 procent zniżki na przejazdy komunikacją publiczną;
• prawo do ubiegania się o pomoc finansową z puli środków UdsKiOR w przypadku szczególnie trudnej sytuacji losowej, materialnej czy zdrowotnej.
Komu przysługuje ryczałt energetyczny?
Przypomnijmy, iż obecnie ryczałt energetyczny przysługuje:
• kombatantom;
• ofiarom represji wojennych i okresu powojennego;
• żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu albo batalionach budowlanych
• wdowom (wdowcom) po wyżej wymienionych osobach.
Aby uzyskać ryczałt, trzeba złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek ERK i dołączyć do niego odpowiednie dokumenty takie jak m.in. zaświadczenie Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych o uprawnieniach przysługujących wdowom/ wdowcom – emerytom lub rencistom po kombatantach i osobach uprawnionych. Ryczałt przyznaje też Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS). Wysokość ryczałtu jest co roku waloryzowana. Kwotę tego świadczenia ogłasza co roku w formie komunikatu w Monitorze Polskim Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.
Od 1 marca 2025 r. ryczałt energetyczny wynosi 312,71 zł miesięcznie.
Czym jest dodatek kompensacyjny?
Dodatek kompensacyjny obecnie może otrzymywać osoba, która uznana została za:
• kombatanta
• ofiarę represji wojennych i okresu powojennego
• wdowę (wdowca) po kombatancie lub osobie represjonowanej.
Podobnie jak ryczałt energetyczny, dodatek kompensacyjny również przyznawany jest na wniosek składany do ZUS i podlega corocznej waloryzacji. Kwota dodatku kompensacyjnego odpowiada 15% dodatku kombatanckiego.
Od 1 marca 2025 r. dodatek kompensacyjny wynosi 52,23 zł miesięcznie.
Dodatek kompensacyjny i ryczałt energetyczny dla wdów po działaczach opozycji antykomunistycznej
Po zmianach osobie, której przyznano status wdowy albo wdowca po działaczu opozycji antykomunistycznej lub osobie represjonowanej z powodów politycznych, pobierającej emeryturę lub rentę inwalidzką, rentę z tytułu niezdolności do pracy albo rentę rodzinną albo uposażenie w stanie spoczynku lub uposażenie rodzinne, będzie przysługiwało prawo do dodatku kompensacyjnego i ryczałtu energetycznego.
Świadczenia będą obsługiwały organy, które wypłacają tym osobom świadczenia emerytalno-rentowe np. Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Mają być one zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych.
Ponadto wdowom, znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej lub zdrowotnej lub w związku z zaistnieniem zdarzeń losowych będzie można przyznać pomoc pieniężną jednorazową.
Jak będzie przyznawany wymagany status?
Postępowania o przyznanie statusu wdowy lub wdowca odbędzie się na dwa sposoby.
Pierwszy wariant dotyczy sytuacji, gdy zmarły małżonek miał potwierdzony status działacza lub osoby represjonowanej. Wówczas, jeśli wdowa przedstawi dokumenty, iż nie współpracowała z komunistycznym aparatem bezpieczeństwa, przyznanie jej odpowiedniego statusu będzie formalnością (Szef UdSKiOR wcześniej zbadał i potwierdził stosowną działalność niepodległościową zmarłego małżonka). Drugi wariant postępowania będzie miał miejsce w przypadku, gdy zmarły małżonek nie miał potwierdzonego statusu działacza lub osoby represjonowanej. W takiej sytuacji wdowa/wdowiec będą musieli przedstawić dodatkowo dowody, że ten status działacza lub osoby represjonowanej należałby się zmarłemu małżonkowi, gdyby żył.
Zmiany dla 9 tys. wdów jeszcze w 2026 r.?
Większość przepisów ustawy ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Aktualnie ustawa jest przedmiotem konsultacji społecznych w Sejmie. Zgodnie z szacunkami autorów projektu liczba beneficjentów przepisów dotyczących wdów i wdowców po działaczach wynosiłaby na dzień dzisiejszy ok. 9 200 wdów.
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz niektórych innych ustaw (etap legislacyjny: konsultacje społeczne w Sejmie);
Ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 906);
Ustawa z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (j. t. Dz. U. z 2022 r., poz. 2039);
Komunikat Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia 16 stycznia 2025 r. w sprawie kwoty ryczałtu energetycznego (M. P. z 2025 r., poz. 78).