Po nowelizacji Ustawy o strażach gminnych do nowych – szerszych uprawnień straży, obok prawa do udzielania pouczeń, należy możliwość zwrócenia uwagi, ostrzegania bądź stosowania innych środków oddziaływania wychowawczego. Dotychczas strażnik miejski miał prawo jedynie do udzielania pouczeń. W przypadku zaistnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zagrożonego karą (przestępstwo lub wykroczenie) oraz w związku z ujęciem osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego a także mienia, przed doprowadzeniem do jednostki Policji strażnik może przeprowadzić kontrolę osobistą i przejrzeć zawartość bagażu.
Przeprowadzenie przez strażnika kontroli osobistej i przeglądania zawartości bagażu będzie również uzasadnione w przypadku podjęcia czynności wobec osoby nietrzeźwej doprowadzanej do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania wobec której istnieje uzasadnione podejrzenie, że może posiadać przy sobie przedmioty stwarzające zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego.
Straż w toku wykonywania tych czynności ma obowiązek poszanowania i ochrony praw człowieka i godności ludzkiej. Na wniosek osoby kontrolowanej z czynności tej sporządza się protokół.
Środki przymusu bezpośredniego
Dotychczas strażnicy gminni (miejscy), wobec osób uniemożliwiających im wykonywanie ustawowo określonych zadań, mogli używać środków przymusu bezpośredniego w postaci siły fizycznej, kajdanek, pałek wielofunkcyjnych, psów obronnych i ręcznych miotaczy gazu. Po nowelizacji ustawy strażnik może używać również przedmiotów służących do obezwładniania za pomocą energii elektrycznej (paralizatorów) i konia służbowego.
Strażnik ma prawo użyć konia służbowego w celu: odpierania czynnej napaści, pokonywania czynnego oporu, w czasie ujęcia osoby oraz udaremnienia jej ucieczki, przywracania porządku publicznego naruszonego podczas zbiegowiska publicznego lub przez wykroczenie o charakterze chuligańskim.
Zobacz również serwis: Wykroczenia
Paralizatory mogą być używane w przypadku odpierania czynnej napaści, bezpośredniego pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałaniu niszczenia bądź kradzieży mienia, dokonywania ujęcia osoby, udaremnienia ucieczki osoby ujętej. Strażnik może używać paralizatora zgodnie z instrukcją producenta. Może kierować go na umięśnione części ciała za wyjątkiem klatki piersiowej w okolicy serca i stawów. Paralizator może być użyty poprzez krótkotrwale (1 sekunda) przyłożenie do określonej części ciała.
Używanie środków przymusu bezpośredniego przez strażników odbywa się na takich samych zasadach ogólnych jak w przypadku Policji. Pomimo poszerzenia uprawnień straży gminnych (miejskich) są one i tak węższe niż w przypadku uprawnień policjantów. Rozszerzenie katalogu środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez strażników ma z pewnością na celu ułatwienie realizacji ustawowych zadań.
Pomimo nowelizacji ustawy, straż gminna (miejska) nie wkracza w zakres kompetencji Policji i nie powiela jej ustawowych zadań
Zobacz również serwis: Sprawy karne