Przestępstwo niealimentacji to obok przestępstwa znęcania się jedno z przestępstw najczęściej rozpatrywanych na wokandach sądu rejonowego (jako sądu właściwego do rozpoznawania tego typu spraw).
Kto popełnia przestępstwo niealimentacji?
Przestępstwo alimentacji popełnia osoba, która:
1) uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby
2) naraża osobę (na rzecz, której nie płaci alimentów) na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych
Wskazane przesłanki muszą zachodzić RAZEM. Oznacza to, że:
- nie podlega karze za to przestępstwo osoba, która nie płaci alimentów z przyczyn od siebie niezależnych np. z powodu ubóstwa (bo wymagana ustawą uporczywość oznacza brak zapłaty pomimo możliwości jej dokonania, oraz brak kilku spłat a nie brak pojedynczej wpłaty)
- nie podlega karze osoba, która zaniedbała swojego obowiązku jednorazowo (a zatem gdy nie zachodzi znamię uporczywości, czyli zachowania celowego i częstego, ciągłego)
- nie podlega karze osoba, która wprawdzie nie płaci nawet mając ku temu możliwości, ale nie naraża przez to osoby na rzecz, której nie płaci na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych
Podkreślenia wymaga, iż przedmiotem prawnokarnej ochrony jest tylko wyrok sądu zasądzający alimenty oraz sytuacja, w której prawo (a dokładniej – ustawa) wprost określa istnienie obowiązku alimentacyjnego.
Zobacz: Kary i środki karne
Czym są podstawowe potrzeby życiowe?
Należy wskazać, iż w orzecznictwie SN (uchwała SN z 9 czerwca 1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976, nr 7-8, poz. 86).przyjęto, iż pojęcie to nie jest stałe i niezmienne, a wręcz odwrotnie - zależy od konkretnych warunków społeczno-ekonomicznych i stanu świadomości społecznej na danym etapie rozwoju społeczeństwa. Im wyższy jest stopień tego rozwoju oraz przeciętny poziom życia obywateli, tym większe i bardziej różnorodne są potrzeby uznawane powszechnie za podstawowe. Dodatkowo należy podkreślić, iż w określeniu tym nie chodzi tylko o minimum egzystencji (np. o to by kogoś stać było na przysłowiowy „bochenek chleba”) lecz również zaspokajanie innych podstawowych potrzeb ludzkich – odpowiednio do wieku uprawnionego (czyli o to by np. nastolatek mógł się uczyć, w tym chodzić na szkolne zajęcia dodatkowe etc.).
Wymaga również szczególnego podkreślenia, to, że wyżej przytoczona uchwała przyjęła, iż zachodzi przestępstwo niealimentacji jeżeli zaspokajanie potrzeb danej osoby następuje kosztem znacznego wysiłku osoby współzobowiązanej do alimentacji (czyli np. matki dziecka, która musi pracować na dwa etaty) albo przez inne osoby, niezobowiązane ustawowo do alimentacji (np. przez konkubenta, który może płacić dopóty dopóki ma taką dobrą wolę).
Zobacz serwis: Alimenty
Sposób ścigania przestępstwa
Co do zasady przestępstwo niealimentacji jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego, z tym, że jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu.
Zobacz serwis: Formy popełnienia przestępstwa