Stan faktyczny
Stan faktyczny, na gruncie którego zostało wydane Postanowienie przedstawiał się następująco: skarżący (mąż osoby, po której spółka X złożyła wniosek o stwierdzenie nabycia spadku) wniósł do SN skargę kasacyjną na postanowienie wydane przez Sąd Okręgowy oddalające apelację skarżącego od postanowienia w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po jego zmarłej żonie. Jednocześnie należy wyjaśnić, że po śmierci żony skarżącego, żaden z jej ustawowych spadkobierców nie złożył oświadczenia o nabyciu lub odrzuceniu spadku, ani wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Jednocześnie w toczącej się niezależnie drugiej sprawie o wydanie nieruchomości należącej do spadku, spółka X (jako powód) została zobowiązana przez sąd do przedłożenia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłej współmałżonce skarżącego (będącego w tej sprawie pozwanym). Skarżący podniósł w skardze kasacyjnej, że spółka X nie miała interesu w stwierdzeniu nabycia spadku po jego zmarłej żonie, wynikającego z art. 1025 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej „k.c.”).
Kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?
Po rozpoznaniu skargi kasacyjnej SN wskazał, że zgodnie z art. 1025 § 1 k.c., wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć każda osoba, która ma w tym interes. Może to być więc każda osoba, która jest zainteresowana w wywołaniu skutków prawnych związanych z prawomocnym stwierdzeniem nabycia spadku. Jak wskazał SN, interes ten pełni rolę legitymacji uprawniającej zainteresowanego do wszczęcia postępowania w tej sprawie. Zastrzeżono przy tym, że interes ten musi odzwierciedlać obiektywną potrzebę wszczęcia takiego postępowania. O tym zaś, czy wnioskodawca ma interes w złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, decydują okoliczności faktyczne konkretnej sprawy.
Dotychczasowe orzecznictwo SN
W dotychczasowym orzecznictwie SN, za osoby mające interes w rozumieniu art. 1025 § 1 k.c. byli uważani m.in. spadkobiercy, ich następcy prawni, wierzyciele spadku i wierzyciele spadkobierców, zapisobiercy, nabywcy spadku lub udziału w nim, współwłaściciele przedmiotów wchodzących w skład spadku, kuratorzy spadku oraz wykonawcy testamentu.
Stanowisko SN w tej sprawie
SN zaznaczył przy tym, że wskazane przykłady dowodzą, że nie można wyliczyć wszystkich osób uprawnionych do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, a o istnieniu interesu w uzyskaniu takiego stwierdzenia decydują okoliczności faktyczne konkretnej sprawy. W przedmiotowej sprawie SN rozważył zatem, czy spółka X, która została zobowiązana przez sąd do złożenia stosownego postanowienia, ma interes w stwierdzeniu nabycia spadku. Przy czym, SN zaznaczył, że spółka X nie należała do kręgu osób bezpośrednio zainteresowanych w wykazaniu następstwa po spadkodawcy. W ocenie SN, spółka X posiadała interes w uzyskaniu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, gdyż w przypadku jego braku toczące się postępowanie o wydanie nieruchomości należącej do spadku mogłoby zostać zawieszone na czas bliżej nieokreślony i tym samym wstrzymać orzeczenie co do istoty w danej sprawie. Zdaniem SN, taka sytuacja godziłaby w prawo do rozpatrzenia sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd w rozsądnym terminie.
Ostatecznie zatem, SN skargę kasacyjną oddalił wskazując, że spółka X miała interes w stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłej. Interes ten wynikał bezpośrednio z obowiązku przedstawienia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, który nałożył na spółkę X sąd w innej sprawie.
Zobacz serwis: Spadki
Podsumowanie
Podsumowując, katalog osób, które mają interes w złożeniu do sądu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku jest otwarty. Oceny, czy dana osoba posiada taki interes, dokonuje się każdorazowo w konkretnym stanie faktycznym. Pamiętać jednak trzeba, iż interes danej osoby musi stanowić odzwierciedlenie obiektywnej potrzeby wszczęcia takiego postępowania i nie może stanowić nieuzasadnionej ingerencji w rodzinno-osobiste i majątkowe układy innych osób. Jednocześnie należy zaznaczyć, że tak jak w przedmiotowej sprawie, interes danej osoby nie musi wynikać z tego, iż należy ona bezpośrednio do kręgu spadkobierców. Może on wynikać również z innych okoliczności, jak np. zobowiązanie kogoś przez sąd do przestawienia postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, pod rygorem zawieszenia postępowania.
Zobacz: Spadek u notariusza