Nadchodzi rewolucja w prawie spadkowym. Rząd planuje m.in. wprowadzenie testamentów audiowizualnych oraz całkowitą likwidację testamentu podróżnego. Nowe przepisy mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa prawnego i ograniczenie ryzyka fałszerstw. Sprawdź, co warto wiedzieć już teraz.
- Testamenty szczególne: Co obejmuje nowe prawo?
- Testament ustny do zmiany – koniec z dowolnością
- Nowy testament audiowizualny: Czy to rewolucja w polskim prawie spadkowym?
- Koniec testamentu podróżnego: Dlaczego zostaje zniesiony?
- Testament wojskowy – rozszerzenie możliwości
- Co oznaczają zmiany w testamentach dla obywateli?
Idą nowości w polskim prawie spadkowym, które wpłyną na sposób sporządzania testamentów szczególnych. Rząd planuje zaostrzenie przepisów dotyczących testamentów ustnych, wprowadzenie regulacji dla testamentów audiowizualnych oraz całkowitą likwidację testamentu podróżnego. Zmiany te mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa prawnego oraz ograniczenie ryzyka fałszerstw. Sprawdź, jakie nowe zasady będą obowiązywać i dlaczego warto zaktualizować swoją wiedzę o spadkach, aby uniknąć problemów w przyszłości.
Testamenty szczególne: Co obejmuje nowe prawo?
Testamenty szczególne to forma rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci, którą można sporządzić w wyjątkowych okolicznościach, gdy testament notarialny jest niemożliwy do sporządzenia. Zmiany obejmą:
- Zaostrzenie przesłanek dla testamentów ustnych – teraz konieczne będzie spełnienie bardziej rygorystycznych warunków.
- Skrócenie terminów na potwierdzenie treści testamentu ustnego – ograniczenie czasu na udokumentowanie woli spadkodawcy.
- Wprowadzenie testamentu audiowizualnego – możliwość nagrania ostatniej woli na nośniku cyfrowym.
- Likwidację testamentu podróżnego – ta forma rozporządzenia majątkiem przestanie obowiązywać.
- Zmiany w testamencie wojskowym – rozszerzenie katalogu osób uprawnionych do jego sporządzania.
Te zmiany mają ogromne znaczenie dla osób planujących przyszłość swojego majątku. Przyjrzyjmy się im dokładniej.
Testament ustny do zmiany – koniec z dowolnością
Obecnie testament ustny można sporządzić, jeśli istnieje obawa rychłej śmierci lub gdy zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione. Nowe przepisy wprowadzają dużo bardziej restrykcyjne warunki – oba te kryteria muszą być spełnione łącznie i wystąpić nagłe okoliczności życiowe, które uzasadniają obawę rychłej śmierci.
To oznacza, że jeśli ktoś znajduje się w trudnej sytuacji zdrowotnej, ale ma możliwość sporządzenia testamentu notarialnego, to testament ustny nie będzie miał mocy prawnej. Celem tej zmiany jest ograniczenie liczby fałszywych testamentów oraz zapewnienie większej pewności prawnej spadkobiercom.
Przesłanki ważności testamentu ustnego – co nowego?
Po nowelizacji testament ustny będzie uznany za ważny tylko wtedy, gdy spełni następujące warunki:
- Został sporządzony w obecności co najmniej trzech świadków.
- Świadkowie muszą posiadać pełną zdolność do czynności prawnych.
- Nagła sytuacja życiowa musi rzeczywiście uzasadniać obawę rychłej śmierci spadkodawcy.
- Sporządzenie testamentu w formie notarialnej musi być niemożliwe lub nadmiernie utrudnione.
Skrócenie terminów na potwierdzenie testamentu ustnego
Zgodnie z nowymi regulacjami, jeśli treść testamentu ustnego nie zostanie spisana niezwłocznie, świadkowie mogą ją potwierdzić przed sądem w ciągu trzech miesięcy od śmierci spadkodawcy (obecnie jest to sześć miesięcy).
Nowe przepisy wymagają, aby dokument potwierdzający treść testamentu zawierał:
- miejsce i datę złożenia oświadczenia woli,
- miejsce i datę sporządzenia dokumentu,
- podpisy spadkodawcy oraz co najmniej dwóch świadków.
Nowy testament audiowizualny: Czy to rewolucja w polskim prawie spadkowym?
Jedną z najbardziej innowacyjnych zmian w polskim prawie spadkowym będzie możliwość sporządzenia testamentu w formie audiowizualnej. Oznacza to, że spadkodawca będzie mógł nagrać swoją ostatnią wolę za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk, np. smartfona, kamery cyfrowej czy innego sprzętu umożliwiającego trwałe zapisanie nagrania. Jest to rozwiązanie, które ma na celu ułatwienie procesu testowania osobom znajdującym się w nagłych, dramatycznych sytuacjach życiowych, takich jak:
- poważna choroba,
- wypadek komunikacyjny,
- katastrofa naturalna,
- inne okoliczności uniemożliwiające sporządzenie testamentu w formie pisemnej lub notarialnej.
Jakie warunki musi spełniać testament audiowizualny?
Aby testament audiowizualny był ważny, musi spełniać kilka kluczowych wymagań:
- Brak wymogu świadków – w przeciwieństwie do testamentu ustnego, nagranie nie musi odbywać się w obecności osób trzecich.
- Obowiązkowe podanie miejsca i daty – testator musi na nagraniu jasno określić, kiedy i gdzie sporządza testament.
- Termin przekazania nagrania do sądu – należy dostarczyć je w ciągu:
- miesiąca od sporządzenia,
- trzech miesięcy od śmierci spadkodawcy (jeśli nagranie zostało odnalezione później).
Nowa forma testamentu zapewni większą elastyczność i dostępność dla osób, które z różnych powodów nie mogą skorzystać z notariusza lub sporządzić testamentu w formie pisemnej.
Ryzyko fałszerstw i mechanizmy ochronne
Mimo licznych zalet testamentu audiowizualnego, ustawodawca dostrzega także zagrożenia związane z jego potencjalnym fałszowaniem, np.: manipulację nagraniem, wykorzystanie technologii deepfake, presję wywieraną na testatora przez osoby trzecie.
Aby temu zapobiec, sądy będą zobowiązane do dokładnej analizy autentyczności nagrań. Weryfikacji podlegać będą m.in.:
- tożsamość testatora,
- jego stan świadomości i swobody w chwili składania oświadczenia,
- ewentualne ślady ingerencji zewnętrznej.
W razie wątpliwości sąd będzie mógł powołać biegłych do oceny, czy testament został sporządzony dobrowolnie i czy nagranie nie nosi oznak manipulacji.
Ryzyko sfałszowania testamentów audiowizualnych, na przykład za pomocą sztucznej inteligencji, sprawia, że testament ustny audiowizualny nie będzie zaliczany do formy zwykłej, a szczególnej (podobnie jak testament ustny sporządzany z udziałem świadków).
Wprowadzenie testamentu audiowizualnego to krok w stronę dostosowania polskiego prawa do współczesnych realiów technologicznych, a jednocześnie próba zapewnienia większego bezpieczeństwa dla spadkodawców w wyjątkowych sytuacjach życiowych.
Koniec testamentu podróżnego: Dlaczego zostaje zniesiony?
Testament podróżny, który obecnie można sporządzić w trakcie podróży morskiej lub lotniczej, zostanie całkowicie usunięty z polskiego systemu prawnego. Decyzja ta wynika z kilku istotnych powodów. Przede wszystkim, ta forma testamentu jest wykorzystywana niezwykle rzadko, co czyni ją przepisem o marginalnym znaczeniu praktycznym. Współczesne środki komunikacji i możliwość stosunkowo łatwego skorzystania z usług notariusza sprawiają, że potrzeba jego istnienia znacznie zmalała. Dodatkowo, przepisy dotyczące testamentów podróżnych często budziły wątpliwości interpretacyjne, zwłaszcza w odniesieniu do statusu świadków i warunków jego sporządzenia, co prowadziło do niepotrzebnych sporów sądowych oraz trudności w realizacji ostatniej woli spadkodawcy.
Drugim powodem likwidacji testamentu podróżnego jest chęć uproszczenia i ujednolicenia przepisów dotyczących testamentów szczególnych. Nowelizacja zmierza w kierunku eliminowania przestarzałych i mało praktycznych rozwiązań prawnych, jednocześnie wprowadzając bardziej nowoczesne alternatywy, takie jak testament audiowizualny. W przypadku osób podróżujących, w razie nagłej potrzeby sporządzenia testamentu, wystarczającym rozwiązaniem będzie skorzystanie z formy testamentu ustnego (który jednak podlega nowym, bardziej restrykcyjnym warunkom) lub wykorzystanie technologii cyfrowej do sporządzenia testamentu audiowizualnego.
Darowizny, testamenty, spadki. Prawidłowe zapisy. Przykładowe wzory
Testament wojskowy – rozszerzenie możliwości
W przeciwieństwie do testamentu podróżnego, ustawodawca zdecydował się utrzymać testament wojskowy. Co więcej, zmienione przepisy pozwolą na jego sporządzenie szerszej grupie osób związanych z Siłami Zbrojnymi RP.
Testament wojskowy będzie mógł być sporządzony zarówno przed funkcjonariuszem wojskowym (np. sędzią wojskowym, dowódcą jednostki wojskowej), jak i ustnie przed świadkami w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia.
Uprawnieni do jego sporządzenia będą:
- żołnierze,
- cywilny personel medyczny towarzyszący wojsku,
- duszpasterze wojskowi,
- inne osoby wykonujące zadania w ramach Sił Zbrojnych RP.
Co oznaczają zmiany w testamentach dla obywateli?
Reforma prawa spadkowego ma na celu:
- Zwiększenie bezpieczeństwa prawnego testamentów.
- Eliminację fałszerstw testamentów ustnych.
- Skrócenie czasu na potwierdzenie treści testamentów.
- Wprowadzenie nowoczesnej formy testamentu – testamentu audiowizualnego.
- Ułatwienie sporządzania testamentów wojskowych.
Jeśli planujesz sporządzenie testamentu lub chcesz mieć pewność, że Twoja ostatnia wola zostanie spełniona, koniecznie śledź te zmiany i ewentualnie skonsultuj się z prawnikiem. Nowe przepisy mogą bowiem mieć istotny wpływ na przyszłość Twojego majątku!
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego. Numer projektu: UD30. Planowany termin przyjęcia projektu przez RM: III kwartał 2025 r. Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu: Ministerstwo Sprawiedliwości. Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu: Zuzanna Rudzińska -Bluszcz Podsekretarz Stanu.