To już pewne: 7000 zł zasiłku pogrzebowego + kolejne 7000 tys. zł [a w zależności od sytuacji – nawet więcej i to bez względu na wysokość dochodu]. Ważne świadczenie na nowych zasadach

• Zasiłek pogrzebowy – co to za świadczenie oraz komu i w jakiej wysokości przysługuje, zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami?
• Jakie są aktualnie koszty pogrzebu w Polsce?
• Zasiłek pogrzebowy – do jakiej kwoty świadczenie zostało zwiększone?
• Od kiedy zmiana kwoty zasiłku pogrzebowego?
• Zasiłek pogrzebowy, to jednak nie wszystko – na pokrycie kosztów pogrzebu można uzyskać również inne świadczenie [i to bez ograniczenia kwotowego oraz bez względu na wysokość dochodu]
• Od kiedy zasiłek celowy na pokrycie kosztów pogrzebu na nowych zasadach?

Zasiłek pogrzebowy – co to za świadczenie oraz komu i w jakiej wysokości przysługuje, zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami?

Zasiłek pogrzebowy, to świadczenie, które przysługuje na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którego celem jest pokrycie kosztów pogrzebu. Świadczenie to, może otrzymać każdy (niezależnie od osiąganego dochodu), kto pokrył koszty pogrzebu, osoby, która:

1. była ubezpieczona w ZUS (tzn. objęta ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi, także z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego),
2. miała przyznane prawo do emerytury lub renty,
3. nie miała przyznanej emerytury lub renty, ale – w dniu śmierci – spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
4. miała przyznaną emeryturę pomostową,
5. miała przyznane nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,
6. zmarła w czasie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu ubezpieczenia,
7. pobierała świadczenie pieniężne jako cywilna niewidoma ofiara działań wojennych,
8. pobierała świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny,
9. pobierała rentę socjalną,
10. zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach,
11. była członkiem rodziny osoby wymienionej w punktach 1, 2, 4, 5, 8 lub 10 powyżej.

Za członków rodziny, o których mowa powyżej, uznaje się:

• małżonka (wdowę, wdowca, a także małżonka pozostającego w separacji),
• rodziców, ojczyma, macochę oraz osobę przysposabiającą,
• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
• dzieci przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej,
• inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności,
• rodzeństwo,
• dziadków,
• wnuki oraz
• osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

Zasiłek pogrzebowy może otrzymać zarówno osoba z rodziny zmarłego, ale także osoba obca lub instytucja (pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związek wyznaniowy), jeżeli pokryła koszty pogrzebu.

Aktualnie (tj. niezmiennie od 1 marca 2011 r.) zasiłek pogrzebowy przysługuje w kwocie 4000 zł, przy czym kwota ta nie podlega waloryzacji przy zastosowaniu średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Kwota zasiłku pogrzebowego, nie została zatem zwiększona od ponad 14 lat. Nie ulega natomiast wątpliwości, iż – w powyższym okresie – znacznie wzrosły koszty pochówku.

Świadczenie w kwocie odpowiadającej równowartości 4000 zł otrzyma obecnie członek rodziny zmarłego, który poniósł koszty jego pogrzebu, niezależnie od rzeczywistej kwoty tych kosztów. Osoby obce dla zmarłego (lub niemieszczące się w ww. katalogu członków rodziny), pracodawcy, domy pomocy społecznej, gminy, powiaty oraz osoby prawne kościoła lub związku wyznaniowego – mogą natomiast ubiegać się o kwotę odpowiadającą rzeczywiście poniesionym kosztom pogrzebu, nie otrzymają jednak więcej jak 4000 zł.

Jakie są aktualnie koszty pogrzebu w Polsce?

Do kosztów pogrzebu zalicza się te koszty, które mają związek z pochówkiem, a więc ze złożeniem ciała lub prochów do grobu. Koszty te, mogą znacząco różnić się w zależności od regionu, a w większych miastach, ceny są zwykle wyższe niż na wsi czy w mniejszych miejscowościach. W treści uzasadnienia projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (wprowadzającej zmiany w zakresie wysokości zasiłku pogrzebowego), która została już uchwalona i aktualnie oczekuje na wejście w życie, MRPiPS podało, iż – za zwykły pogrzeb w Polsce, trzeba obecnie zapłacić minimum 8-10 tys. zł. Z „Analizy kosztów pogrzeby w Polsce” z dnia 24 czerwca 2024 r., która stanowiła załącznik do ww. projektu ustawy, wynikały jednak jeszcze wyższe kwoty – „Szacunkowy całkowity koszt pogrzebu z kremacją i nagrobkiem granitowym w 2024 r. wyniósł od ok. 11,3 tys. zł w województwie podkarpackim i podlaskim do 13,3 tys. zł w województwie łódzkim. Szacunkowy koszt pogrzebu bez kremacji i nagrobkiem granitowym w 2024 r. wyniósł od 12,1 tys. zł w województwie podlaskim, podkarpackim i lubelskim do 14,3 tys. zł w województwie łódzkim.”

Powyższe dane – niezależnie od tego czy za realny, najniższy możliwy koszt pogrzebu w Polsce, przyjmiemy podane w uzasadnieniu projektu ustawy 8 tys. zł, czy wynikające ze szczegółowej analizy – co najmniej 11,3 tys. zł – nie pozostawiają wątpliwości, że obowiązująca jeszcze (na dziej dzisiejszy) kwota zasiłku pogrzebowego (tj. 4000 zł), nie byłą w stanie tych kosztów pokryć. Problem ten pogłębiała dodatkowo okoliczność, iż kwota tego świadczenia, nie byłą objęta mechanizmem waloryzacji.

Zasiłek pogrzebowy – do jakiej kwoty świadczenie zostało zwiększone?

Celem zmniejszenia obciążenia finansowego osób pokrywających koszty pogrzebu – w dniu 9 maja 2025 r. została przyjęta ustawa o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2025 r., poz. 718), która zwiększa kwotę zasiłku pogrzebowego z 4000 zł do 7000 zł. Ponadto – wprowadza ona coroczną waloryzację ww. świadczenia od dnia 1 marca, ale tylko jeżeli wskaźnik waloryzacji będzie wyższy niż 105. Wskaźnikiem ww. waloryzacji będzie przy tym – średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, ogłaszany przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. W ramach waloryzacji – wysokość zasiłku pogrzebowego, ulega będzie zwiększeniu o wskaźnik waloryzacji i podlegać ogłoszeniu przez Prezesa ZUS, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, co najmniej na 7 dni roboczych przed terminem kolejnej waloryzacji.

Zgodnie z ww. nowelizacją ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – nie zmienią się natomiast zasady przyznawania zasiłku członkom rodziny zmarłego i pozostałym osobom oraz instytucjom, tzn. – członkowie rodziny nadal będą mogli liczyć na świadczenie w pełnej kwocie, niezależnie od kwoty poniesionych kosztów pogrzebu, a pozostałe osoby i instytucje, które poniosły koszt pogrzebu – będą mogły otrzymać świadczenie w wysokości stanowiącej równowartość poniesionych kosztów pogrzebu, nie więcej jednak niż 7000 zł.

Od kiedy zmiana kwoty zasiłku pogrzebowego?

Ustawa z dnia 9 maja 2025 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, zwiększająca kwotę zasiłku pogrzebowego, wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2026 r. Świadczenie w zwiększonej kwocie, będzie przysługiwało z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu osób, których śmierć nastąpi od dnia wejścia w życie ustawy, czyli nie wcześniej niż od 1 stycznia 2026 r. Pierwsza waloryzacja zasiłku – o ile wskaźnik waloryzacji będzie wyższy niż 105 – zostanie natomiast przeprowadzona już w marcu 2026 r.

Zasiłek pogrzebowy, to jednak nie wszystko – na pokrycie kosztów pogrzebu można uzyskać również inne świadczenie [i to bez ograniczenia kwotowego oraz bez względu na wysokość dochodu]

Również w obecnym stanie prawnym – poza zasiłkiem pogrzebowym – na pokrycie kosztów pogrzebu, można uzyskać również inne świadczenie, a mianowicie – zasiłek celowy z pomocy społecznej, o którym mowa w art. 40 ustawy z dnia 12.03.2004 r. o pomocy społecznej. Obecnie – zasiłek celowy jest przyznawany przez gminy w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, a także w przypadku poniesienia strat w wyniku zdarzenia losowego. W szczególności – zasiłek celowy może być przeznaczony na sfinansowanie wyrobów medycznych, leczenia, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.

W ustawie z dnia 9 maja 2025 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, która od 1 stycznia 2026 r. zwiększa kwotę zasiłku pogrzebowego – uszczegółowiono również przesłanki przyznawania obecnie funkcjonującego zasiłku celowego z pomocy społecznej z tytułu zdarzenia, jakim jest pogrzeb (w ramach art. 6 ww. ustawy). Zgodnie z powyższym – zasiłek celowy  ma być przyznawany:

• na pokrycie (uzasadnionych i udokumentowanych) kosztów pogrzebu osobie, która pokryła koszty pogrzebu, jeśli po osobie zmarłej nie przysługuje zasiłek pogrzebowy, jak również
• osobie, która pokryła koszty pogrzebu i jest uprawniona do zasiłku pogrzebowego oraz poniosła w związku z pogrzebem nadzwyczajne, trudne do przewidzenia, niemożliwe do pokrycia z kwoty zasiłku pogrzebowego, koszty.

Jak wyjaśnił resort rodziny, pracy i polityki społecznej w uzasadnieniu powyższej regulacji (na etapie jej projektowania) – „doświadczenie życiowe wskazuje, że niekiedy powstają nietypowe, trudne do przewidzenia koszty pogrzebu, które są niemożliwe do pokrycia z kwoty zasiłku pogrzebowego i innych źródeł przysługujących w związku ze śmiercią zmarłego (np. ze środków na rachunku oszczędnościowym zmarłego, ubezpieczenia). Można zaliczyć do nich choćby koszty transportu zwłok z odległego miejsca (np. z zagranicy, minimalny koszt z reguły wynosi ok. 6-7 tys. zł) czy dłuższego przechowywania zwłok w chłodni.”

Zasiłek celowy – będzie przy tym przysługiwał:

• niezależnie od dochodu (tj. bez kryterium dochodowego) oraz
• bez ograniczenia wysokości (ani do kwoty wskazanej liczbą bezwzględną, ani do kwoty kryterium dochodowego).

Jest jednak jeden niezbędny warunek, który trzeba będzie spełnić, aby zasiłek celowy na pokrycie kosztów pogrzebu (przewyższających zasiłek pogrzebowy, a więc właśnie np. na kosztowny transport zwłok z zagranicy czy dłuższe przechowywanie zwłok w chłodni) został przyznany – trzeba będzie złożyć pisemne zobowiązanie do zwrotu części lub całości kwoty zasiłku:

• jeżeli po osobie zmarłej zostanie wypłacone świadczenie od innej instytucji lub osoby (z wyłączeniem zasiłku pogrzebowego) lub
• z masy spadkowej (jeżeli osoba ta jest spadkobiercą).

Zasiłek celowy będzie zatem podlegał zwrotowi w całości albo w części – jeżeli te nadzwyczajne koszty pogrzebu znajdą pokrycie w spadku lub w innych świadczeniach z tytułu śmierci (np. świadczeniach z ubezpieczenia gospodarczego).

W projekcie znalazło się również zastrzeżenie, że zasiłek celowy na pokrycie kosztów pogrzebu nie będzie również przyznawany, jeżeli po osobie zmarłej – świadczenie od innej instytucji lub osoby (z wyłączeniem zasiłku pogrzebowego) – zostało już wypłacone.

Należy również podkreślić, że zasiłek celowy nie ma charakteru roszczeniowego i jest przyznawany w ramach uznania administracyjnego zarówno w zakresie przyznania prawa, jak i wysokości kwoty. Jak wyjaśniło MRPiPS – rozwiązanie to, ma umożliwić gminom przyznanie zasiłku z tego tytułu zarówno osobom spełniającym kryterium dochodowe, jak i go niespełniającym, tzn. osobom samotnie gospodarującym lub osobom w rodzinie. Gminy będą natomiast realizowały to zadanie w ramach posiadanych środków finansowych na ten cel.

Warto również podkreślić, że w pierwotnej wersji projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw – wysokość zasiłku celowego na pokrycie kosztów pogrzebu, miała być ograniczona kwotowo – poprzez wskazanie sztywnej, maksymalnej kwoty zasiłku, w wysokości 2000 zł. Z kwotowego ograniczenia wysokości zasiłku jednak zrezygnowano i ustawa w brzmieniu w którym została przyjęta i oczekuje na wejście w życie – takiego ograniczenia nie przewiduje.

Od kiedy zasiłek celowy na pokrycie kosztów pogrzebu na nowych zasadach?

Przepisy ustawy z dnia 9 maja 2025 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, które uszczegóławiają przesłanki przyznawania zasiłku celowego z pomocy społecznej z tytułu zdarzenia, jakim jest pogrzeb – analogicznie jak przepisy zwiększające kwotę zasiłku pogrzebowego do 7000 zł – wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2026 r.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 9.05.2025 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2025 r., poz. 718)
• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)
• Ustawa z dnia 12.03.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1283 z późn. zm.)