Co należy się osobie niepełnosprawnej z ZUS-u? Czy orzeczenie o niepełnosprawności podwyższa emeryturę? Wiele osób ma trudności z rozróżnieniem, które świadczenia wynikają z orzeczenia o niepełnosprawności, a które wymagają osobnej decyzji ZUS. W Polsce obowiązują dwa niezależne systemy orzekania, a uprawnienia różnią się w zależności od rodzaju dokumentu. Sprawdź, jakie zasiłki, dodatki i ulgi przysługują Ci z ZUS i MOPS – i dlaczego jedno orzeczenie to za mało, by skorzystać z pełni wsparcia.
- Kiedy ZUS uwzględnia orzeczenie o niepełnosprawności
- Jakie świadczenia z ZUS możesz otrzymać jako osoba z niepełnosprawnością?
- Czy orzeczenie o niepełnosprawności wpływa na emeryturę?
- Jak uzyskać orzeczenie z ZUS w 2025 roku?
- Podstawa prawna
- Co Ci się należy z ZUS z orzeczeniem o niepełnosprawności?
- FAQ – Orzeczenie o niepełnosprawności a ZUS
Dwa odrębne systemy orzecznicze – MOPS/PCPR i ZUS
W Polsce funkcjonują dwa niezależne systemy orzekania o niepełnosprawności:
- Zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, działające przy starostwach powiatowych
Wydają orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (lekki, umiarkowany, znaczny) – głównie w celu uzyskania: - zasiłku pielęgnacyjnego,
- ulg podatkowych,
- uprawnień pracowniczych,
- wsparcia z PFRON.
- Lekarze orzecznicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Orzekają niezdolność do pracy lub niezdolność do samodzielnej egzystencji – na potrzeby: - renty z tytułu niezdolności do pracy,
- renty socjalnej,
- dodatku pielęgnacyjnego z ZUS
Czy jedno orzeczenie wystarczy?
Nie – jedno orzeczenie nie wystarcza do uzyskania świadczeń z obu instytucji.
- Orzeczenie o niepełnosprawności nie daje prawa do renty z ZUS – instytucja wymaga własnego orzeczenia o niezdolności do pracy.
- Orzeczenie z ZUS nie zastępuje orzeczenia o stopniu niepełnosprawności – potrzebnego np. do zasiłku pielęgnacyjnego z MOPS
W praktyce – orzeczenia mogą się uzupełniać
Choć systemy są odrębne, posiadanie jednego orzeczenia może pomóc w uzyskaniu drugiego. Przykład:
- Osoba z orzeczeniem ZUS o całkowitej niezdolności do pracy może łatwiej uzyskać orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności w MOPS.
Kiedy ZUS uwzględnia orzeczenie o niepełnosprawności
ZUS może pomocniczo wziąć pod uwagę orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (lekki, umiarkowany, znaczny) np. przy:
- ocenie sytuacji rodzinnej lub zdrowotnej wnioskodawcy,
- rozpatrywaniu wniosków o świadczenia wspierające,
- analizie dokumentacji w sprawach spornych.
Jednak nie jest to dokument decydujący przy przyznawaniu świadczeń z ZUS.
Kiedy orzeczenie o niepełnosprawności nie wystarcza?
Orzeczenie wydane przez lekarza orzecznika ZUS, czyli orzeczenie o niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji wymagane jest przy ubieganiu się o:
- rentę z tytułu niezdolności do pracy,
- rentę socjalną,
- świadczenie rehabilitacyjne,
- dodatek pielęgnacyjny z ZUS.
Poniższa tabela przedstawia różnice między dwoma rodzajami orzeczeń – wydawanymi przez lekarzy orzeczników PZON i ZUS – pod względem ich celu, instytucji wydającej, uznawalności przez ZUS oraz zakresu uprawnień, jakie przyznają osobom z niepełnosprawnością.
Rodzaj orzeczenia | Wydaje | Uznawane przez ZUS? | Do czego służy |
|---|---|---|---|
Stopień niepełnosprawności (lekki/umiarkowany/znaczny) | PZON | Pomocniczo | Ulgi, zasiłki z MOPS, PFRON, uprawnienia pracownicze |
Niezdolność do pracy / do samodzielnej egzystencji | ZUS | Obowiązkowo | Renty, dodatki, świadczenia zdrowotne z ZUS |
Jakie świadczenia z ZUS możesz otrzymać jako osoba z niepełnosprawnością?
Osoby z niepełnosprawnością mogą otrzymać z ZUS różne świadczenia – pod warunkiem, że spełniają określone kryteria zdrowotne i formalne. Największe znaczenie ma tu orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, które potwierdza niezdolność do pracy lub do samodzielnej egzystencji. Sprawdź, jakie formy wsparcia możesz uzyskać w 2025 roku.
1. Renta z tytułu niezdolności do pracy
Jeśli lekarz orzecznik ZUS uzna Cię za osobę częściowo lub całkowicie niezdolną do pracy, możesz otrzymać:
- rentę z tytułu niezdolności do pracy (częściową lub całkowitą),
- rentę szkoleniową – mającą na celu umożliwienie przekwalifikowania zawodowego i powrót na rynek pracy.
Warunki uzyskania:
- odpowiedni staż ubezpieczeniowy (np. minimum 5 lat dla osoby w wieku 30–39 lat),
- niezdolność do pracy potwierdzona przez lekarza ZUS,
- złożenie kompletnego wniosku do ZUS (formularz ZNp-7 i zaświadczenie OL-9).
Uwaga: Samo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane przez MOPS/PCPR nie wystarczy do uzyskania renty z ZUS.
2. Zasiłek chorobowy
Osoba zatrudniona lub prowadząca działalność gospodarczą ma prawo do zasiłku chorobowego w razie czasowej niezdolności do pracy – niezależnie od stopnia niepełnosprawności.
Po wyczerpaniu maksymalnego okresu pobierania zasiłku chorobowego, jeśli dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują powrót do pracy, ubezpieczony może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne. To świadczenie może być wypłacane nawet do 12 miesięcy.
3. Świadczenie rehabilitacyjne
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje osobom, które po wyczerpaniu maksymalnego okresu zasiłku chorobowego (182 dni lub 270 dni przy gruźlicy) nadal wymagają leczenia i rokują odzyskanie zdolności do pracy. Wniosek składa się do ZUS, a o przyznaniu decyduje lekarz orzecznik.
Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy
4. Zasiłek pielęgnacyjny – wypłacany przez MOPS, ale często powiązany z ZUS
Zasiłek pielęgnacyjny wypłaca MOPS lub PCPR. Choć nie jest to świadczenie ZUS, w praktyce często jest z nim powiązany. Wynika to z faktu, że wiele osób otrzymujących rentę z tytułu niezdolności do pracy spełnia jednocześnie kryteria do zasiłku pielęgnacyjnego, zwłaszcza przy znacznym stopniu niepełnosprawności lub podeszłym wieku.
Co więcej, orzeczenie lekarskie z ZUS może być pomocne przy składaniu wniosku do MOPS, choć nie zastępuje formalnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, które wydają powiatowe zespoły ds. orzekania.
Kwota zasiłku pielęgnacyjnego w 2025 roku: 215,84 zł miesięcznie.
5. Dodatek pielęgnacyjny z ZUS
ZUS wypłaca dodatek pielęgnacyjny:
- automatycznie osobom, które ukończyły 75 lat i pobierają emeryturę lub rentę z ZUS,
- po złożeniu wniosku – osobom, u których lekarz orzecznik ZUS stwierdził całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji (taka niezdolność musi być orzeczona przez ZUS, najczęściej w związku z przyznaniem renty, a nie przez MOPS/PCPR)
Kwota dodatku pielęgnacyjnego w 2025 roku: 348,22 zł miesięcznie.
Ważne: Nie można jednocześnie pobierać dodatku pielęgnacyjnego z ZUS i zasiłku pielęgnacyjnego z MOPS – trzeba wybrać jedno z nich.
6. Ułatwienia w pracy i dla pracodawcy
Osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do:
- skróconego czasu pracy – 7 godzin dziennie, 35 godzin tygodniowo,
- dodatkowej przerwy 15-minutowej,
- 10 dni dodatkowego urlopu rocznie (po roku zatrudnienia),
- preferencyjnego traktowania w zatrudnieniu, zwłaszcza w instytucjach publicznych, jeśli spełniają kryteria określone przepisami.
Zatrudnienie osoby z orzeczeniem może być również korzystne dla pracodawcy – daje możliwość uzyskania dofinansowań z PFRON. Programy te mają na celu aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnościami oraz tworzenie dostosowanych stanowisk pracy. Obejmują m.in.:
- refundację kosztów przystosowania miejsca pracy,
- dopłaty do wynagrodzeń,
- wsparcie szkoleniowe.
Czy orzeczenie o niepełnosprawności wpływa na emeryturę?
1. Nie wpływa bezpośrednio na wysokość emerytury
Samo orzeczenie o niepełnosprawności (np. lekki, umiarkowany, znaczny stopień) nie ma wpływu na wysokość emerytury z ZUS. Emerytura jest obliczana na podstawie zgromadzonych składek, stażu pracy i wieku emerytalnego.
Jednak posiadanie orzeczenia może dawać prawo do dodatkowych świadczeń lub ulg, takich jak:
- dodatek pielęgnacyjny (np. dla osób powyżej 75. roku życia lub całkowicie niezdolnych do samodzielnej egzystencji),
- świadczenie wspierające (jeśli spełnione są kryteria punktowe),
- ulgi podatkowe.
2. Ulgi podatkowe i rehabilitacyjne
Osoby z orzeczoną niepełnosprawnością mogą skorzystać z tzw. ulgi rehabilitacyjnej w rocznym rozliczeniu PIT. Umożliwia ona odliczenie od dochodu wydatków poniesionych na cele związane z leczeniem i codziennym funkcjonowaniem, takich jak:
- zakup leków (jeśli lekarz potwierdzi konieczność ich stałego stosowania),
- przejazdy do placówek medycznych (również prywatnym samochodem),
- zakup i naprawa sprzętu ortopedycznego i środków pomocniczych,
- adaptacja mieszkania do potrzeb osoby z niepełnosprawnością,
- opłaty za turnusy rehabilitacyjne lub pobyt w zakładzie opiekuńczo-leczniczym.
Jak uzyskać orzeczenie z ZUS w 2025 roku?
Jeśli ubiegasz się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, świadczenie rehabilitacyjne lub inne świadczenia zdrowotne z ZUS, zostaniesz skierowany na badanie przez lekarza orzecznika ZUS. Na podstawie tego badania ZUS wydaje orzeczenie o:
- częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy,
- niezdolności do samodzielnej egzystencji (jeśli dotyczy).
Co zrobić w razie odmowy?
Jeśli nie zgadzasz się z decyzją lekarza orzecznika:
- Możesz złożyć sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS – w ciągu 14 dni od otrzymania orzeczenia
- Jeśli komisja podtrzyma decyzję, masz prawo do odwołania się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych – w ciągu 30 dni od decyzji ZUS
Odwołanie składa się pisemnie w oddziale ZUS, który wydał decyzję – ZUS przekazuje je do właściwego sądu.
Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z MOPS/PCPR
Jeśli Twoim celem jest uzyskanie:
- zasiłku pielęgnacyjnego,
- ulg podatkowych,
- dodatkowego urlopu,
- wsparcia z PFRON,
możesz złożyć oddzielny wniosek o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w MOPS lub PCPR. To osobny tryb orzeczniczy, niezależny od ZUS
Czy można złożyć oba wnioski równolegle?
Tak – można równolegle ubiegać się o orzeczenie w ZUS i w MOPS/PCPR, ponieważ dotyczą różnych celów i są rozpatrywane przez różne instytucje.
Podstawa prawna
- Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. 2023 poz. 1251 ze zm.),
- Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 2024 poz. 1715),
- Obwieszczenie MPiPS z 1 marca 2025 r. ws. waloryzacji świadczeń ZUS i zasiłków rodzinnych.
Co Ci się należy z ZUS z orzeczeniem o niepełnosprawności?
Świadczenie lub uprawnienie | Kto przyznaje | Wymagane orzeczenie | Kwota w 2025 r. |
|---|---|---|---|
Renta z tytułu niezdolności do pracy | ZUS | Orzeczenie ZUS | od 1878,91 zł brutto |
Renta szkoleniowa | ZUS | Rokowanie na odzyskanie zdolności do pracy po przekwalifikowaniu zawodowym | może być przyznana na okres do 6 miesięcy, ale może być przedłużana do łącznie 36 miesięcy (w uzasadnionych przypadkach) |
Dodatek pielęgnacyjny | ZUS | Całkowita niezdolność do pracy i do samodzielnej egzystencji | 348,22 zł miesięcznie |
Zasiłek pielęgnacyjny | MOPS/PCPR | Znaczny stopień niepełnosprawności | 215,84 zł miesięcznie |
Świadczenie rehabilitacyjne | ZUS | Orzeczenie lekarza ZUS | 90%/75%/100% podstawy zasiłku |
Dodatkowy urlop, przerwy, krótszy czas pracy | Pracodawca | Umiarkowany lub znaczny stopień niepełnosprawności | 10 dni urlopu, 7h pracy dziennie |
FAQ – Orzeczenie o niepełnosprawności a ZUS
1. Czy orzeczenie o niepełnosprawności trzeba zgłosić do ZUS?
Nie ma obowiązku zgłaszania orzeczenia z MOPS/PCPR do ZUS, ale może ono być pomocne przy ubieganiu się o niektóre świadczenia. W przypadku wnioskowania o rentę lub świadczenie rehabilitacyjne, ZUS i tak skieruje Cię na własne badanie orzecznicze.
2. Czy jest dodatek do emerytury za niepełnosprawność?
Tak – osoby z orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji mogą otrzymać dodatek pielęgnacyjny z ZUS. Osoby powyżej 75. roku życia otrzymują go automatycznie.
3. Ile wynosi dodatek do emerytury za niepełnosprawność?
W 2025 roku dodatek pielęgnacyjny z ZUS wynosi 348,22 zł miesięcznie.
4. Gdzie należy zgłosić się z orzeczeniem o niepełnosprawności?
W zależności od celu:
- do ZUS, jeśli ubiegasz się o rentę lub świadczenie zdrowotne,
- do MOPS/PCPR, jeśli chcesz uzyskać zasiłek pielęgnacyjny, ulgę podatkową lub inne wsparcie socjalne.