Orzeczenie o niepełnosprawności to nie tylko dokument potwierdzający stopień niepełnosprawności. Zawiera ono także wskazania, które wpływają na to, z jakiego rodzaju wsparcia, ulg i praw możesz skorzystać. Jeśli masz już orzeczenie, albo jesteś w trakcie procedury, warto zrozumieć, co oznaczają punkty np. 7, albo 8, które znajdują się w jego treści. Poniżej wyjaśniamy każdy z nich, prosto i z przykładami.
- Co to jest orzeczenie o niepełnosprawności?
- Co oznaczają punkty od 1 do 10 w orzeczeniu?
- FAQ – najczęstsze pytania o orzeczenie o niepełnosprawności
Co to jest orzeczenie o niepełnosprawności?
To urzędowy dokument wydawany przez powiatowy lub miejski zespół ds. orzekania o niepełnosprawności. Wskazuje on:
- stopień niepełnosprawności (lekki, umiarkowany lub znaczny),
- symbol przyczyny niepełnosprawności (np. 01-U, 05-R, 10-N),
- wskazania dotyczące życia codziennego, które są właśnie przedmiotem tego artykułu.
Wiele osób zadaje sobie pytanie, co daje orzeczenie o niepełnosprawności poza samym potwierdzeniem choroby czy ograniczeń. Odpowiedź znajduje się właśnie w zapisach od 1 do 10 – to one decydują o dostępnych ulgach, świadczeniach, programach pomocowych i możliwości korzystania ze wsparcia społecznego.
Co oznaczają punkty od 1 do 10 w orzeczeniu?
Orzeczenie o niepełnosprawności to dokument, który może otworzyć drogę do wielu ulg, świadczeń i form wsparcia. Jednak wiele osób nie wie, że to właśnie punkty od 1 do 10 zawierają najważniejsze wskazania. Sprawdź, co dokładnie oznaczają poszczególne punkty na Twoim orzeczeniu:
Punkt 1. Wskazania dotyczące odpowiedniego zatrudnienia
Ten zapis określa, czy osoba z orzeczeniem może pracować i na jakich warunkach. Jeśli jest zaznaczone "tak", oznacza to, że praca powinna być dostosowana do stanu zdrowia, np. poprzez skrócony czas pracy, lekkie obowiązki, pracę zdalną lub pomoc asystenta. Jeśli obok wskazania widnieje adnotacja "nie dotyczy" to osoba może podjąć pracę bez ograniczeń.
Osoby często zastanawiają się, czy z orzeczeniem można pracować i na jakich zasadach. Punkt 1 odpowiada na to pytanie – wskazując, czy konieczne jest dostosowanie stanowiska, czy można podjąć zatrudnienie bez ograniczeń.
Punkt 2. Szkolenie, w tym specjalistyczne
Wskazuje, czy osoba wymaga szkoleń zawodowych lub przekwalifikowania. Zapis "tak" oznacza, że może korzystać z kursów aktywizujących, często refundowanych przez urząd pracy lub PFRON. To szczególnie istotne przy staraniu się o aktywizację zawodową lub wsparcie w reintegracji społecznej.
Punkt 3. Zatrudnienie w zakładzie aktywności zawodowej (ZAZ)
Jeśli masz wpis "tak", oznacza to, że spełniasz warunki do pracy w ZAZ. Są to placówki przystosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, oferujące m.in. wsparcie psychologa, instruktora pracy i rehabilitanta. To dobra opcja dla osób, które nie są jeszcze gotowe na otwarty rynek pracy.
Punkt 4. Uczestnictwo w terapii zajęciowej
Wskazanie "tak" uprawnia Cię do udziału w warsztatach terapii zajęciowej (WTZ), które pomagają w rozwijaniu umiejętności manualnych, społecznych i codziennych. To forma rehabilitacji społecznej, bardzo ważna zwłaszcza dla osób z niepełnosprawnością intelektualną lub znacznymi ograniczeniami funkcjonalnymi.
Warsztaty terapii zajęciowej (WTZ) są jednym z elementów wsparcia, które może przysługiwać osobie z orzeczeniem. To właśnie na podstawie tych wskazań określa się jakie ulgi i uprawnienia przysługują osobie niepełnosprawnej, nie tylko w zakresie rehabilitacji, ale również opieki, zatrudnienia czy komunikacji.
Punkt 5. Konieczność zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub techniczne
Ten zapis informuje, że, zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego, przysługują Ci refundowane:
- wózki inwalidzkie,
- kule, balkoniki, laski,
- protezy, ortezy,
- aparaty słuchowe,
- sprzęt pomocniczy do codziennego funkcjonowania.
W praktyce, ten zapis otwiera drogę do uzyskania dofinansowania z NFZ na wniosek lekarza.
Punkt 6. Korzystanie z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji
Jeśli widnieje "tak", osoba z orzeczeniem ma prawo do wsparcia środowiskowego, np. z pomocy społecznej:
- usług opiekuńczych z MOPS lub GOPS,
- asystenta osobistego osoby z niepełnosprawnością,
- rehabilitanta środowiskowego.
Punkt 7. Konieczność stałej lub długotrwałej opieki innej osoby
Wskazanie "tak" w tym punkcie oznacza, że osoba wymaga pomocy w codziennych czynnościach (jedzenie, higiena, przemieszczanie się, komunikacja). To zapis, który uprawnia opiekuna do:
- świadczenia pielęgnacyjnego (ZUS lub gmina),
- specjalnego zasiłku opiekuńczego,
- świadczenia wspierającego (dla osoby dorosłej).
Wskazanie "tak" w tym punkcie ma ogromne znaczenie dla opiekuna. To właśnie ono często otwiera dostęp do kluczowego wsparcia. W tym kontekście warto wiedzieć, jakie świadczenia przysługują z orzeczeniem o niepełnosprawności – zarówno dla samej osoby niepełnosprawnej, jak i jej bliskich.
Punkt 8. Konieczność stałego współudziału opiekuna dziecka
Dotyczy wyłącznie dzieci i młodzieży. Wskazanie "tak" oznacza, że opiekun musi być obecny w leczeniu, rehabilitacji i edukacji dziecka.
➡️ Uprawnia to rodzica do:
- świadczenia pielęgnacyjnego z gminy,
- wsparcia asystenta dla dziecka w szkole,
- korzystania z programów wczesnego wspomagania rozwoju.
Punkt 9. Spełnianie przesłanek do uzyskania karty parkingowej
To zapis zgodny z art. 8 ust. 3a pkt 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym. Jeśli jest zaznaczone "tak spełnia", osoba ma prawo ubiegać się o:
- kartę parkingową,
- parkowanie na miejscach dla osób z niepełnosprawnościami,
- wjazd w niektóre strefy zakazu ruchu.
Warto wiedzieć, że karta parkingowa nie jest przyznawana automatycznie. To właśnie punkt 9 orzeczenia decyduje o tym, czy przysługuje karta parkingowa i czy spełniasz kryteria określone w ustawie Prawo o ruchu drogowym.
Punkt 10. Prawo do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju
Ten zapis dotyczy głównie osób mieszkających w:
- domach pomocy społecznej (DPS),
- zakładach opiekuńczo-leczniczych (ZOL),
- zakładach psychiatrycznych.
Wskazanie "tak" oznacza, że osoba – ze względu na stan zdrowia – powinna mieć zapewniony osobny pokój, np. z uwagi na potrzeby higieniczne, psychiczne lub immunologiczne.
FAQ – najczęstsze pytania o orzeczenie o niepełnosprawności
Czy orzeczenie o niepełnosprawności uprawnia do wcześniejszej emerytury?
Tak, w niektórych przypadkach. Osoby z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mogą ubiegać się o wcześniejsze przejście na emeryturę – zwłaszcza jeśli mają odpowiedni staż pracy i spełniają inne warunki określone w przepisach emerytalnych. Każdy przypadek warto skonsultować z ZUS lub doradcą emerytalnym.
Czy trzeba mieć orzeczenie, aby dostać zasiłek pielęgnacyjny?
Tak – zasiłek pielęgnacyjny przysługuje wyłącznie osobom, które mają ważne orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. W przypadku dzieci wystarczy sam fakt posiadania orzeczenia, ale u dorosłych ważna jest także treść wskazań zawartych w dokumencie.
Jak długo czeka się na wydanie orzeczenia o niepełnosprawności?
Zgodnie z przepisami, czas rozpatrzenia wniosku wynosi do 30 dni od dnia posiedzenia zespołu orzekającego. W praktyce jednak cały proces – od złożenia wniosku po otrzymanie orzeczenia – może zająć od kilku tygodni do nawet 3 miesięcy, zwłaszcza w większych miastach.
Czy można się odwołać, jeśli nie zgadzam się z treścią orzeczenia?
Tak, przysługuje Ci prawo do odwołania. W ciągu 14 dni od doręczenia orzeczenia możesz wnieść sprzeciw do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. W odwołaniu warto wskazać konkretne zapisy, z którymi się nie zgadzasz, oraz załączyć dokumentację medyczną lub opinię specjalistów.
Czy orzeczenie o niepełnosprawności jest ważne za granicą?
Polskie orzeczenia są respektowane tylko w Polsce. Za granicą obowiązują lokalne systemy orzekania – np. w Niemczech, Holandii czy Wielkiej Brytanii wymagane jest uzyskanie osobnego orzeczenia według tamtejszych przepisów. W przypadku emigracji lub pracy za granicą należy sprawdzić zasady obowiązujące w danym kraju.