Orzeczenie o niepełnosprawności a ZUS – jakie świadczenia, ulgi i dodatki przysługują w 2025 roku? [TABELA]

• Dwa osobne systemy orzekania – ZUS kontra MOPS
• Czy orzeczenie z MOPS działa w ZUS
• Kiedy ZUS uwzględnia orzeczenie o niepełnosprawności
• Świadczenia z ZUS dla osób z niepełnosprawnością – lista 2025
• Czy orzeczenie o niepełnosprawności wpływa na emeryturę?
• Jak uzyskać orzeczenie z ZUS w 2025 roku?
• TABELA – Co przysługuje z ZUS osobie z orzeczeniem
• FAQ – rozszerzona sekcja
• Podstawa prawna

Dwa osobne systemy orzekania – ZUS kontra MOPS

W Polsce funkcjonują dwa niezależne systemy orzekania o niepełnosprawności:

1. Zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności, działające przy starostwach powiatowych
   Wydają orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (lekki, umiarkowany, znaczny) – głównie w celu uzyskania:
2. • zasiłku pielęgnacyjnego,
   • ulg podatkowych,
   • uprawnień pracowniczych,
   • wsparcia z PFRON.
2. Lekarze orzecznicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
   Orzekają niezdolność do pracy lub niezdolność do samodzielnej egzystencji – na potrzeby:
3. • renty z tytułu niezdolności do pracy,
   • renty socjalnej,
   • dodatku pielęgnacyjnego z ZUS 

Czy orzeczenie z MOPS działa w ZUS

Nie – jedno orzeczenie nie wystarcza do uzyskania świadczeń z obu instytucji.

• Orzeczenie o niepełnosprawności nie daje prawa do renty z ZUS – instytucja wymaga własnego orzeczenia o niezdolności do pracy.
• Orzeczenie z ZUS nie zastępuje orzeczenia o stopniu niepełnosprawności – potrzebnego np. do zasiłku pielęgnacyjnego z MOPS 

W praktyce – orzeczenia mogą się uzupełniać

Choć systemy są odrębne, posiadanie jednego orzeczenia może pomóc w uzyskaniu drugiego. Przykład:

• Osoba z orzeczeniem ZUS o całkowitej niezdolności do pracy może łatwiej uzyskać orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności w MOPS.

Kiedy ZUS uwzględnia orzeczenie o niepełnosprawności

ZUS może pomocniczo wziąć pod uwagę orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (lekki, umiarkowany, znaczny) np. przy:

• ocenie sytuacji rodzinnej lub zdrowotnej wnioskodawcy,
• rozpatrywaniu wniosków o świadczenia wspierające,
• analizie dokumentacji w sprawach spornych.

Jednak nie jest to dokument decydujący przy przyznawaniu świadczeń z ZUS.

Kiedy orzeczenie o niepełnosprawności nie wystarcza?

Orzeczenie wydane przez lekarza orzecznika ZUS, czyli orzeczenie o niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji wymagane jest przy ubieganiu się o:

• rentę z tytułu niezdolności do pracy,
• rentę socjalną,
• świadczenie rehabilitacyjne,
• dodatek pielęgnacyjny z ZUS.

Poniższa tabela przedstawia różnice między dwoma rodzajami orzeczeń – wydawanymi przez lekarzy orzeczników PZON i ZUS – pod względem ich celu, instytucji wydającej, uznawalności przez ZUS oraz zakresu uprawnień, jakie przyznają osobom z niepełnosprawnością.

Świadczenia z ZUS dla osób z niepełnosprawnością – lista 2025

Osoby z niepełnosprawnością mogą otrzymać z ZUS różne świadczenia – pod warunkiem, że spełniają określone kryteria zdrowotne i formalne. Największe znaczenie ma tu orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, które potwierdza niezdolność do pracy lub do samodzielnej egzystencji. Sprawdź, jakie formy wsparcia możesz uzyskać w 2025 roku.

1. Renta z tytułu niezdolności do pracy

Jeśli lekarz orzecznik ZUS uzna Cię za osobę częściowo lub całkowicie niezdolną do pracy, możesz otrzymać:

• rentę z tytułu niezdolności do pracy (częściową lub całkowitą),
• rentę szkoleniową – mającą na celu umożliwienie przekwalifikowania zawodowego i powrót na rynek pracy.

Warunki uzyskania:

• odpowiedni staż ubezpieczeniowy (np. minimum 5 lat dla osoby w wieku 30–39 lat),
• niezdolność do pracy potwierdzona przez lekarza ZUS,
• złożenie kompletnego wniosku do ZUS (formularz ZNp-7 i zaświadczenie OL-9).

Uwaga: Samo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane przez MOPS/PCPR nie wystarczy do uzyskania renty z ZUS.

2. Zasiłek chorobowy

Osoba zatrudniona lub prowadząca działalność gospodarczą ma prawo do zasiłku chorobowego w razie czasowej niezdolności do pracy – niezależnie od stopnia niepełnosprawności.

Po wyczerpaniu maksymalnego okresu pobierania zasiłku chorobowego, jeśli dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują powrót do pracy, ubezpieczony może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne. To świadczenie może być wypłacane nawet do 12 miesięcy.

3. Świadczenie rehabilitacyjne

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje osobom, które po wyczerpaniu maksymalnego okresu zasiłku chorobowego (182 dni lub 270 dni przy gruźlicy) nadal wymagają leczenia i rokują odzyskanie zdolności do pracy. Wniosek składa się do ZUS, a o przyznaniu decyduje lekarz orzecznik.

Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy

4. Zasiłek pielęgnacyjny – wypłacany przez MOPS, ale często powiązany z ZUS

Zasiłek pielęgnacyjny wypłaca MOPS lub PCPR. Choć nie jest to świadczenie ZUS, w praktyce często jest z nim powiązany. Wynika to z faktu, że wiele osób otrzymujących rentę z tytułu niezdolności do pracy spełnia jednocześnie kryteria do zasiłku pielęgnacyjnego, zwłaszcza przy znacznym stopniu niepełnosprawności lub podeszłym wieku.

Co więcej, orzeczenie lekarskie z ZUS może być pomocne przy składaniu wniosku do MOPS, choć nie zastępuje formalnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, które wydają powiatowe zespoły ds. orzekania.

Kwota zasiłku pielęgnacyjnego w 2025 roku: 215,84 zł miesięcznie.

5. Dodatek pielęgnacyjny z ZUS

ZUS wypłaca dodatek pielęgnacyjny:

• automatycznie osobom, które ukończyły 75 lat i pobierają emeryturę lub rentę z ZUS,
• po złożeniu wniosku – osobom, u których lekarz orzecznik ZUS stwierdził całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji (taka niezdolność musi być orzeczona przez ZUS, najczęściej w związku z przyznaniem renty, a nie przez MOPS/PCPR)

Kwota dodatku pielęgnacyjnego w 2025 roku:  348,22 zł miesięcznie.

Ważne: Nie można jednocześnie pobierać dodatku pielęgnacyjnego z ZUS i zasiłku pielęgnacyjnego z MOPS – trzeba wybrać jedno z nich.

6. Ułatwienia w pracy i dla pracodawcy

Osoby z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do:

• skróconego czasu pracy – 7 godzin dziennie, 35 godzin tygodniowo,
• dodatkowej przerwy 15-minutowej,
• 10 dni dodatkowego urlopu rocznie (po roku zatrudnienia),
• preferencyjnego traktowania w zatrudnieniu, zwłaszcza w instytucjach publicznych, jeśli spełniają kryteria określone przepisami.

Zatrudnienie osoby z orzeczeniem może być również korzystne dla pracodawcy – daje możliwość uzyskania dofinansowań z PFRON. Programy te mają na celu aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnościami oraz tworzenie dostosowanych stanowisk pracy. Obejmują m.in.:

• refundację kosztów przystosowania miejsca pracy,
• dopłaty do wynagrodzeń,
• wsparcie szkoleniowe.

Czy orzeczenie o niepełnosprawności wpływa na emeryturę?

Dodatek do emerytury z tytułu niepełnosprawności

Samo orzeczenie o niepełnosprawności (np. lekki, umiarkowany, znaczny stopień) nie ma wpływu na wysokość emerytury z ZUS. Emerytura jest obliczana na podstawie zgromadzonych składek, stażu pracy i wieku emerytalnego.

Jednak posiadanie orzeczenia może dawać prawo do dodatkowych świadczeń lub ulg, takich jak:

• dodatek pielęgnacyjny (np. dla osób powyżej 75. roku życia lub całkowicie niezdolnych do samodzielnej egzystencji),
• świadczenie wspierające (jeśli spełnione są kryteria punktowe),
• ulgi podatkowe.

Ulgi podatkowe i rehabilitacyjne

Osoby z orzeczoną niepełnosprawnością mogą skorzystać z tzw. ulgi rehabilitacyjnej w rocznym rozliczeniu PIT. Umożliwia ona odliczenie od dochodu wydatków poniesionych na cele związane z leczeniem i codziennym funkcjonowaniem, takich jak:

• zakup leków (jeśli lekarz potwierdzi konieczność ich stałego stosowania),
• przejazdy do placówek medycznych (również prywatnym samochodem),
• zakup i naprawa sprzętu ortopedycznego i środków pomocniczych,
• adaptacja mieszkania do potrzeb osoby z niepełnosprawnością,
• opłaty za turnusy rehabilitacyjne lub pobyt w zakładzie opiekuńczo-leczniczym.

Jak uzyskać orzeczenie z ZUS w 2025 roku?

Jeśli ubiegasz się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, świadczenie rehabilitacyjne lub inne świadczenia zdrowotne z ZUS, zostaniesz skierowany na badanie przez lekarza orzecznika ZUS. Na podstawie tego badania ZUS wydaje orzeczenie o:

• częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy,
• niezdolności do samodzielnej egzystencji (jeśli dotyczy).

Co zrobić, gdy ZUS odmówi świadczenia?

Jeśli nie zgadzasz się z decyzją lekarza orzecznika:

1. Możesz złożyć sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS – w ciągu 14 dni od otrzymania orzeczenia 
2. Jeśli komisja podtrzyma decyzję, masz prawo do odwołania się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych – w ciągu 30 dni od decyzji ZUS 

Odwołanie składa się pisemnie w oddziale ZUS, który wydał decyzję – ZUS przekazuje je do właściwego sądu.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z MOPS/PCPR

Jeśli Twoim celem jest uzyskanie:

• zasiłku pielęgnacyjnego,
• ulg podatkowych,
• dodatkowego urlopu,
• wsparcia z PFRON,

możesz złożyć oddzielny wniosek o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w MOPS lub PCPR. To osobny tryb orzeczniczy, niezależny od ZUS 

Czy można mieć oba orzeczenia – z MOPS i z ZUS?

Tak – można równolegle ubiegać się o orzeczenie w ZUS i w MOPS/PCPR, ponieważ dotyczą różnych celów i są rozpatrywane przez różne instytucje. 

TABELA – Co przysługuje z ZUS osobie z orzeczeniem

FAQ – rozszerzona sekcja

Czy orzeczenie z MOPS trzeba zgłosić do ZUS?

Nie. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z MOPS nie jest dokumentem, który ZUS uznaje jako podstawę do wypłaty renty czy dodatku. Może być brane pod uwagę pomocniczo.

Czy orzeczenie wpływa na wysokość emerytury?

Nie – ZUS oblicza emeryturę tylko na podstawie składek, stażu i wieku. Ale możesz dostać dodatek pielęgnacyjny.

Czy mogę mieć i rentę, i zasiłek pielęgnacyjny?

Nie jednocześnie. Musisz wybrać – dodatek z ZUS albo zasiłek z MOPS.

Czy mogę mieć orzeczenie z obu instytucji?

Tak – możesz złożyć dwa niezależne wnioski: do ZUS i do MOPS. To często konieczne, by korzystać z pełni praw.

Czy mając orzeczenie mogę dorabiać?

Tak, ale obowiązują limity. Przekroczenie progu 5532,90 zł brutto miesięcznie może skutkować zawieszeniem renty.

Podstawa prawna

• Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. 2023 poz. 1251 ze zm.),
• Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 2024 poz. 1715),
• Obwieszczenie MPiPS z 1 marca 2025 r. ws. waloryzacji świadczeń ZUS i zasiłków rodzinnych.