Nawet 55-letnie kobiety i 59-letni mężczyźni mogliby odejść z pracy kilka lat wcześniej niż dziś. W Sejmie trwają prace nad emeryturami stażowymi, rozwiązaniem, które uzależnia prawo do świadczenia nie od wieku, lecz od stażu pracy i liczby odprowadzonych składek. Obecnie na stole leżą dwa projekty ustaw, a decyzja o ich losach może zapaść jeszcze tej jesieni.
- Co to jest emerytura stażowa?
- Kto mógłby skorzystać?
- Na jakim etapie są prace?
- Emerytury Stażowe: analiza korzyści i główne zagrożenia
- Podsumowanie
Emerytury stażowe od lat pojawiają się w dyskusjach publicznych. Związki zawodowe, zwłaszcza NSZZ Solidarność, konsekwentnie zabiegają o ich wprowadzenie, a temat powraca w kampaniach wyborczych i rozmowach rządu z partnerami społecznymi. To rozwiązanie, które miałoby pozwolić na wcześniejsze zakończenie pracy zawodowej nie ze względu na wiek, ale na staż pracy i liczbę odprowadzonych składek.
Obecnie w Sejmie znajdują się dwa projekty ustaw dotyczących emerytur stażowych. Jeden obywatelski, przygotowany przez Solidarność, oraz drugi złożony przez Lewicę. Oba przewidują możliwość przejścia na emeryturę po 35 latach stażu dla kobiet i 40 latach dla mężczyzn, przy spełnieniu dodatkowego warunku posiadania kapitału emerytalnego gwarantującego co najmniej świadczenie minimalne.
Co to jest emerytura stażowa?
Tradycyjnie w Polsce obowiązuje wiek emerytalny, 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Dopiero po jego osiągnięciu i przy spełnieniu minimalnego stażu (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn) można uzyskać świadczenie z ZUS.
Emerytura stażowa zakłada odejście od tego modelu. Kobieta mogłaby przejść na emeryturę po 35 latach a mężczyzna po 4 latach stażu bez względu na wiek.
Staż oznacza nie tylko okres zatrudnienia, ale także tzw. okresy składkowe i nieskładkowe, np. urlopy macierzyńskie, wychowawcze, służbę wojskową czy czas pobierania zasiłku chorobowego.
Warunkiem dodatkowym byłoby zgromadzenie kapitału emerytalnego na poziomie zapewniającym co najmniej minimalną emeryturę (1878,91 zł brutto w 2025 r.).
Kto mógłby skorzystać?
Najbardziej zainteresowane emeryturą stażową są osoby, które wcześnie rozpoczęły karierę zawodową: górnicy, hutnicy, pracownicy przemysłowi, rolnicy czy osoby zatrudnione już w wieku 18–20 lat.
- Kobieta, która zaczęła pracę w wieku 20 lat, mogłaby przejść na emeryturę stażową w wieku ok. 55 lat.
- Mężczyzna, który rozpoczął pracę w wieku 19 lat, mógłby odejść z rynku pracy w wieku ok. 59 lat.
Dzięki temu osoby z długim stażem zawodowym nie musiałyby czekać do ustawowego wieku emerytalnego.
Na jakim etapie są prace?
W Sejmie znajdują się obecnie dwa projekty ustaw:
- obywatelski projekt NSZZ Solidarność, złożony kilka lat temu,
- projekt Lewicy, wniesiony w 2024 roku.
Oba projekty przeszły pierwsze czytanie w lutym 2024 r. i trafiły do Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Sprawozdanie miało być gotowe do końca lipca 2025 r., jednak termin przesunięto na koniec października 2025 r.
Opóźnienia wynikają m.in. z braku pełnego stanowiska rządu. Ministerstwo Finansów wciąż analizuje skutki budżetowe. Nawet jeśli ustawa zostałaby przyjęta jeszcze w 2025 r., ZUS potrzebowałby co najmniej kilkunastu miesięcy na dostosowanie systemów i procedur.
W praktyce oznacza to, że najwcześniejszy termin wejścia w życie emerytur stażowych to koniec 2026 roku i to przy założeniu, że prace legislacyjne nabiorą tempa.
Emerytury Stażowe: analiza korzyści i główne zagrożenia
Wprowadzenie emerytur stażowych jest jednym z najbardziej wyczekiwanych, a jednocześnie budzących największe kontrowersje projektów reformujących system emerytalny. Rozwiązanie to ma na celu odejście od sztywnego kryterium wieku na rzecz stażu pracy.
Poniżej przedstawiamy zestawienie głównych argumentów za wprowadzeniem tego świadczenia oraz najważniejsze zagrożenia, na które wskazują eksperci i rząd.
Zalety emerytur stażowych
Argumenty przemawiające za wprowadzeniem emerytur stażowych koncentrują się na sprawiedliwości społecznej i elastyczności systemu:
- Sprawiedliwość dla ciężko pracujących. Główną zaletą jest wprowadzenie zasady równości stażowej. Osoby, które wcześnie rozpoczęły karierę zawodową (np. w wieku 18-20 lat) i przez 35 lub 40 lat nieprzerwanie odprowadzały składki, nie musiałyby pracować tak długo, jak ci, którzy rozpoczęli aktywność później (np. po studiach). Pozwala to na uniknięcie sytuacji, w której osoby z 40-letnim stażem pracy muszą czekać do 65. roku życia, by przejść na emeryturę.
- Odpoczynek po pracy fizycznej. Możliwość wcześniejszego odejścia z rynku pracy ma fundamentalne znaczenie dla osób wykonujących zawody wymagające dużego i długotrwałego wysiłku fizycznego (np. górnicy, pracownicy przemysłu, rolnicy). Emerytura stażowa chroniłaby ich przed koniecznością pracy w ciężkich warunkach do późnego wieku.
- Wzrost elastyczności systemu. Projekt wprowadza element wyboru. Seniorzy z długim stażem (np. 35 lat dla kobiet, 40 lat dla mężczyzn) mogliby sami zdecydować o momencie zakończenia aktywności zawodowej, zamiast być zmuszonymi, aby czekać na osiągnięcie ustawowego wieku emerytalnego.
Kontrowersje i główne zagrożenia
Głosy krytyczne koncentrują się na finansowej stabilności systemu i indywidualnym bezpieczeństwie finansowym:
- Ryzyko niższego świadczenia. Jest to największe zagrożenie dla samych beneficjentów. Zgodnie z obecnym systemem kapitałowym, wcześniejsze przejście na emeryturę (np. w wieku 55–59 lat) oznacza, że zgromadzony kapitał jest dzielony przez dłuższy prognozowany okres życia na emeryturze. W efekcie miesięczna wypłata będzie niższa, co może prowadzić do ubóstwa na starość, pomimo długiego stażu pracy.
- Wysokie koszty dla budżetu państwa. Wprowadzenie emerytur stażowych to obciążenie dla finansów publicznych, szacowane na kilkanaście miliardów złotych rocznie. Tak duży wydatek wymagałby albo zwiększenia wpływów (wyższe składki/podatki), albo redukcji wydatków w innych obszarach, co jest trudne politycznie.
- Spór o źródło finansowania (FUS czy Fundusz Odrębny). Trwa intensywna dyskusja, kto ma ponieść koszty. Jeśli świadczenia byłyby wypłacane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS), osłabiłoby to stabilność całego systemu emerytalnego. Pomysł utworzenia odrębnego funduszu na ten cel rodzi poważne wątpliwości finansowe i proceduralne.
W ostatecznym rozrachunku, wprowadzenie emerytur stażowych jest więc kompromisem między ideą sprawiedliwości społecznej a realiami demograficznymi i finansowymi.
Podsumowanie
Emerytury stażowe to jedno z najbardziej oczekiwanych i jednocześnie najbardziej kontrowersyjnych rozwiązań w systemie emerytalnym. Dają szansę na wcześniejsze zakończenie pracy osobom, które przepracowały 35 lub 40 lat, ale jednocześnie niosą ryzyko niższych świadczeń i dodatkowych kosztów dla budżetu państwa.
Choć społeczne oczekiwania są ogromne, realny termin ich wejścia w życie to koniec 2026 roku lub nawet później. Wszystko zależy od decyzji parlamentu i możliwości finansowych państwa.