System kaucyjny w Polsce rusza 1 października 2025. Co warto wiedzieć, zanim oddasz butelkę lub puszkę? [WYWIAD]

• Droga butelki od automatu do recyklingu
• System kaucyjny: w jakim stanie opakowania są akceptowane?
• Etykieta i nakrętka – kiedy są obowiązkowe?
• Jak automaty rozpoznają butelki i puszki? Co w przypadku, gdy kod kreskowy jest starty?
• Transparentność i raportowanie w systemie kaucyjnym
• Największe wyzwania logistyczne i technologiczne

System kaucyjny to jedna z największych zmian w gospodarce odpadami w Polsce od lat. Ma on nie tylko zwiększyć poziom recyklingu, ale też ułatwić konsumentom odpowiedzialne pozbywanie się opakowań. Zwrotkomaty, raportowanie, logistyka milionów butelek i puszek dziennie – to skala, z którą dotąd nie mierzyliśmy się w kraju. Jak w praktyce będzie wyglądało oddawanie butelek i puszek? Co zrobić, by nie stracić kaucji? I dlaczego czytelna etykieta jest kluczowa?

Droga butelki od automatu do recyklingu

Iga Leszczyńska (infor.pl): Co dzieje się z butelką PET lub puszką po wrzuceniu do zwrotkomatu?

Zygmunt Ochał, Członek Zarządu Zwrotka S.A.: Po wrzuceniu opakowania automat skanuje kod kreskowy i weryfikuje, czy jest ono objęte systemem kaucyjnym. Jeśli wszystko się zgadza, butelka PET lub puszka aluminiowa trafiają do specjalnych pojemników wewnątrz urządzenia. Następnie pracownik sklepu plombuje zapełniony worek, który czeka na odbiór i transport do sortowni, gdzie dzieli się opakowania na frakcje materiałowe – osobno plastik i aluminium (większe modele zwrotkomatów sortują opakowania od razu). Kolejny etap to recykling: butelki PET są czyszczone, rozdrabniane i przetwarzane na surowiec wtórny rPET, a puszki aluminiowe topione i ponownie wykorzystywane w produkcji.

System kaucyjny: w jakim stanie opakowania są akceptowane?

IL.: W jakim stanie powinno być opakowanie?

ZO.: Opakowania nie muszą być idealne – zwrotkomaty zazwyczaj akceptują butelki lekko „pomięte” czy nieco odkształcone. Ważne jednak, aby nie były mocno zgniecione ani poważnie uszkodzone, bo wtedy automat może je odrzucić. Konieczne jest także, by były puste i w miarę czyste, tak by możliwe było odczytanie etykiety z kodem kreskowym.

Etykieta i nakrętka – kiedy są obowiązkowe?

IL.: Czy potrzebne są korek i etykieta?

ZO.: Zdecydowanie tak – etykieta z kodem kreskowym jest obowiązkowa, ponieważ bez niej automat nie przyjmie opakowania. Jeśli chodzi o nakrętki, w większości przypadków można oddać butelkę zarówno z zakrętką, jak i bez niej – zależy to od danego urządzenia. Dla bezpieczeństwa najlepiej pozostawić nakrętkę.

W praktyce wystarczy pamiętać o trzech zasadach:

• Oddaj butelkę lub puszkę niezgniecioną i opróżnioną.
• Nie zrywaj etykiety – kod kreskowy musi być czytelny.
• Nakrętka może być, ale nie musi – automat przyjmie obie wersje.

Jak automaty rozpoznają butelki i puszki? Co w przypadku, gdy kod kreskowy jest starty?

IL.: Jak automaty rozpoznają, czy dana butelka podlega kaucji – po kodzie kreskowym, kształcie, czy innych cechach?

ZO.: Podstawowym elementem identyfikacji jest kod EAN, czyli kod kreskowy przypisany do każdego opakowania. To on wskazuje maszynie, czy dane opakowanie należy do systemu kaucyjnego. Ponadto zwrotkomaty są wyposażone w dodatkowe mechanizmy weryfikacji – sprawdzają takie parametry jak waga, kształt, wielkość czy materiał, z którego wykonane jest opakowanie. Dzięki temu minimalizujemy ryzyko nadużyć i zapewniamy, że do systemu trafiają tylko te butelki czy puszki, które rzeczywiście są nim objęte. Minimalne standardy funkcjonowania zwrotkomatów zostały zdefiniowane tak, by proces był bezpieczny i wiarygodny zarówno dla konsumentów, jak i producentów.

IL: Co się stanie, jeśli kod kreskowy na butelce jest starty albo nieczytelny?

ZO.: Kod EAN to kluczowy element identyfikacji opakowania w systemie kaucyjnym. Niestety, jeśli jest starty, zniszczony czy nieczytelny, urządzenie nie będzie w stanie go rozpoznać, a konsument nie otrzyma zwrotu kaucji. Dlatego tak ważne jest, aby producenci dbali o właściwe oznaczenie opakowań, a konsumenci pamiętali, by nie niszczyć etykiet. To właśnie czytelny kod gwarantuje prawidłowe działanie całego systemu.

Transparentność i raportowanie w systemie kaucyjnym

IL: Jak monitorowana będzie skala odzysku – czy firma będzie publikować raporty z ilością i rodzajem zebranych opakowań?

ZO.: Skala zbiórki i odzysku będzie monitorowana w sposób bardzo precyzyjny. Dane z każdego punktu zbiórki są przesyłane do naszego systemu IT eZwrotka. System automatycznie rejestruje liczbę i rodzaj opakowań, co daje nam pełną transparentność i możliwość bieżącego raportowania. Zwrotka jako operator systemu będzie zobowiązana do składania raportów do Ministerstwa Klimatu i Środowiska. W przyszłości planowane są ogólnodostępne podsumowania, tak aby konsumenci również mogli śledzić efektywność systemu.

Największe wyzwania logistyczne i technologiczne

IL.: Jakie są największe wyzwania logistyczne i technologiczne w działaniu systemu?

ZO.: Największym wyzwaniem jest skala całego przedsięwzięcia. Mówimy o milionach opakowań dziennie, które trzeba zebrać, przetransportować i poddać dalszym procesom. Dlatego inwestujemy w nowoczesną logistykę, jak np. Centrum Liczenia w Bolęcinie o przepustowości 250 mln opakowań rocznie. To pierwsze z trzech planowanych centrum, które mają wesprzeć płynny przepływ odpadów opakowaniowych. Kolejne wyzwanie to rozwiązania technologiczne, które są związane z ogromnym przepływ danych pod kątem opakowań i kaucji. Nasz system eZwrotka został zaprojektowany tak, by maksymalnie automatyzować te rozliczenia i zapewnić bezpieczeństwo danych. To rozwiązania, które mają sprawić, że system kaucyjny będzie nie tylko ekologiczny, ale też efektywny i przyjazny w obsłudze.

Polecamy: Kalendarz 2026