Nie każda osoba z orzeczeniem o niepełnosprawności może liczyć na pełne wsparcie od państwa. Pobyt w domu pomocy społecznej zmienia sytuację finansową, niektóre świadczenia przysługują nadal, inne są wstrzymywane. Sprawdzamy, kto z mieszkańców DPS może otrzymać pieniądze, a komu ZUS lub gmina odmówią wypłaty.
- Zasady ogólne
- Świadczenia dostępne dla mieszkańców DPS
- Świadczenia niedostępne lub zawieszone podczas pobytu w DPS
- Podsumowanie
- Podstawa prawna
Otrzymaliśmy list od czytelniczki, która zwróciła uwagę na ważny problem. Jak napisała, w wielu artykułach o świadczeniach dla osób z niepełnosprawnością brakuje informacji o tych, którzy mieszkają w domach pomocy społecznej lub ośrodkach całodobowej opieki. Czy ich niepełnosprawność jest inna? Czy państwo zapewnia im takie samo wsparcie finansowe jak osobom mieszkającym w domu?
Poniżej wyjaśniamy, jakie świadczenia przysługują osobom z orzeczeniem o niepełnosprawności przebywającym w DPS-ach oraz które z nich są ograniczone lub zawieszone ze względu na pobyt w placówce. Zestawienie jest aktualne na listopad 2025 r. i powstało w oparciu o obowiązujące przepisy oraz interpretacje Ministerstwa Rodziny i serwisów prawniczych.
Zasady ogólne
Pobyt w DPS jest odpłatny. Mieszkaniec ponosi opłatę za swój pobyt w wysokości nie większej niż 70% swojego miesięcznego dochodu. Jeśli dochód nie wystarcza na pokrycie pełnego kosztu, brakującą część dopłaca rodzina (w określonych przypadkach) i gmina.
Przy ustalaniu opłaty do dochodu wlicza się wszystkie świadczenia pieniężne, poza wyjątkami wskazanymi w ustawie o pomocy społecznej. 70% opłaty pobierane jest m.in. z renty, emerytury, zasiłku stałego, zasiłku pielęgnacyjnego i świadczenia uzupełniającego (tzw. „500 + dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji”).
Ważne jest rozróżnienie między instytucją zapewniającą nieodpłatnie pełne utrzymanie (wtedy świadczenia rodzinne są zawieszane) a DPS, w którym mieszkaniec partycypuje w kosztach. W większości DPS-ów pensjonariusze sami opłacają część pobytu, dlatego nadal mogą pobierać wiele świadczeń.
Świadczenia dostępne dla mieszkańców DPS
Choć pobyt w domu pomocy społecznej oznacza częściową utratę samodzielności, nie wyklucza automatycznie prawa do wszystkich świadczeń. Wielu mieszkańców DPS nadal może otrzymywać pieniądze z ZUS lub ośrodka pomocy społecznej, o ile spełniają określone kryteria. Poniżej wyjaśniamy, które świadczenia pozostają dostępne, jakie są ich aktualne kwoty w 2025 roku i na jakich zasadach są wypłacane.
Renta socjalna i renta z tytułu niezdolności do pracy
Osoby z orzeczoną niezdolnością do pracy lub orzeczeniem całkowitej niezdolności zachowują prawo do renty socjalnej, lub renty z tytułu niezdolności do pracy niezależnie od miejsca zamieszkania (w tym w DPS). Środki wpływają na konto mieszkańca placówki. Jednak zgodnie z ustawą o pomocy społecznej część dochodu, nawet do 70%, może być przeznaczona na pokrycie kosztów pobytu w DPS.
Przykład kwoty w 2025 r.: renta socjalna wynosi od 1 marca 2025 r. 1 878,91 zł brutto (ok. 1 709,81 zł netto)
Zasiłek pielęgnacyjny
Zasiłek pielęgnacyjny nadal przysługuje mieszkańcom DPS, jeśli nie mają zapewnionego bezpłatnego pełnego utrzymania przez placówkę. Oznacza to, że jeśli osoba dopłaca do kosztów pobytu (np. z emerytury, renty, zasiłku), zasiłek się należy. Utrata prawa występuje tylko wtedy, gdy wszystkie koszty pokrywa instytucja.
Kwota w 2025 r.: 215,84 zł miesięcznie.
Dodatek pielęgnacyjny z ZUS
Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobom pobierającym emeryturę lub rentę, które: ukończyły 75 lat lub posiadają orzeczoną niezdolność do samodzielnej egzystencji. Pobyt w DPS nie powoduje utraty prawa do dodatku pielęgnacyjnego. Wyjątek: jeżeli świadczeniobiorca przebywa ponad dwa tygodnie w zakładzie opiekuńczo-leczniczym (ZOL) lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekunczym (ZPO).
Kwota w 2025 r.: 338,91 zł miesięcznie.
Zasiłek stały z MOPS
Mieszkaniec DPS może otrzymać zasiłek stały (przez gminny ośrodek pomocy społecznej), jeśli po potrąceniu opłat za pobyt w DPS jego dochód nie przekracza kryterium dochodowego. W 2025 r. dla osoby samotnie gospodarującej kryterium wynosi 1010 zł miesięcznie (na podstawie danych o kryteriach pomocy społecznej).
Dodatki uzupełniające (500+ dla osób niesamodzielnych)
Świadczenie uzupełniające znane jako 500+ dla osób niesamodzielnych może być wypłacane także mieszkańcom DP, nie jest uzależnione bezpośrednio od miejsca pobytu. Jednak kwota świadczenia może być wliczana do dochodu przy ustalaniu opłaty za pobyt w DPS, co może skutkować realną utratą części środków na rzecz placówki.
Świadczenia niedostępne lub zawieszone podczas pobytu w DPS
Nie wszystkie formy wsparcia finansowego są dostępne dla mieszkańców domów pomocy społecznej. Pobyt w placówce całodobowej oznacza, że część świadczeń zostaje zawieszona lub w ogóle nie może być przyznana, głównie dlatego, że opiekę i utrzymanie zapewnia już instytucja. Poniżej opisujemy, które świadczenia są wstrzymywane w czasie pobytu w DPS oraz dlaczego urzędy odmawiają ich wypłaty.
Świadczenie wspierające
Świadczenie wspierające (nowe świadczenie dla osób z orzeczeniem o niepełnosprawności) nie przysługuje osobom przebywającym w instytucjach całodobowej opieki, takich jak DPS. Po opuszczeniu placówki mogą się ubiegać o przyznanie.
Zasiłki celowe i okresowe z MOPS
Zasiłki celowe i okresowe są przyznawane osobom prowadzącym samodzielne gospodarstwo domowe. Mieszkańcy DPS-ów zwykle nie mogą z nich skorzystać, ponieważ ich podstawowe potrzeby (mieszkanie, wyżywienie, opieka) są zapewnione przez placówkę.
Dofinansowania z PFRON
Programy finansowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych mogą być ograniczone dla mieszkańców DPS-ów na podstawie założenia, że instytucja zapewnia całodobową opiekę. Przez to często osoba nie kwalifikuje się do dofinansowań.
Dodatki mieszkaniowe i energetyczne
Dodatki mieszkaniowe i energetyczne przewidziane są dla osób, które samodzielnie prowadzą gospodarstwo domowe i opłacają własne media. Mieszkańcy DPS zazwyczaj nie spełniają tych warunków, dlatego świadczenia te im nie przysługują.
Podsumowanie
Mieszkańcy domów pomocy społecznej zachowują prawo do wielu świadczeń, które są wypłacane osobom starszym i z niepełnosprawnościami. Pobyt w DPS nie powoduje utraty emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty socjalnej, zasiłku stałego, zasiłku pielęgnacyjnego ani świadczenia uzupełniającego. Pieniądze te są traktowane jako dochód i w większości przypadków DPS pobiera do 70% łącznej kwoty na pokrycie kosztów pobytu.
Pewne świadczenia są jednak zawieszane lub w ogóle nie przysługują. Osoby przebywające w DPS nie otrzymują świadczenia wspierającego, ponieważ ustawodawca wyłączył z tego programu mieszkańców placówek zapewniających całodobową opiekę. Dodatek pielęgnacyjny z ZUS jest wstrzymywany tylko w przypadku pobytu w zakładzie opiekuńczo‑leczniczym lub pielęgnacyjno‑opiekuńczym, ale w DPS nadal jest wypłacany.
Świadczenia te łącznie stanowią istotne wsparcie finansowe, ale należy pamiętać, że wpływają one na wysokość odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej. Mimo to są ważnym elementem zabezpieczenia socjalnego dla osób z niepełnosprawnościami wymagających całodobowej opieki.
Czy po zamieszkaniu w domu pomocy społecznej tracę wszystkie świadczenia?
Nie. Pobyt w DPS nie oznacza automatycznej utraty wszystkich świadczeń. Nadal można otrzymywać m.in. rentę socjalną, rentę z tytułu niezdolności do pracy, zasiłek pielęgnacyjny czy dodatek pielęgnacyjny z ZUS. Ograniczeniu ulegają natomiast świadczenia zależne od samodzielnego prowadzenia gospodarstwa domowego – np. dodatki mieszkaniowe, celowe czy świadczenie wspierające.
Czy w DPS przysługuje świadczenie wspierające?
Nie. Osoby przebywające w placówkach zapewniających całodobową opiekę, takich jak DPS, ZOL czy zakłady opiekuńczo-pielęgnacyjne, nie mogą otrzymywać świadczenia wspierającego. Warunkiem jego przyznania jest samodzielne funkcjonowanie w środowisku domowym.
Czy mogę dorabiać, będąc mieszkańcem DPS i pobierając rentę socjalną?
Tak, ale tylko w granicach ustawowych limitów. Od czerwca 2025 r. renta socjalna może być zawieszona, jeśli przychód przekroczy 70% przeciętnego wynagrodzenia (6 273,60 zł brutto). Po przekroczeniu 130% przeciętnego wynagrodzenia (11 651 zł) wypłata świadczenia zostaje wstrzymana.