Badania przeprowadzone w ostatnich latach wskazują, że rynek suplementów diety osiągnął wartość 178,82 miliarda dolarów w 2024 roku i według prognoz ma rosnąć w tempie 8,8% rocznie aż do 2029 roku. Popularność suplementów diety wynika nie tylko z rosnącej świadomości zdrowotnej naszego społeczeństwa, ale także z łatwej dostępności tych produktów.
- Co to jest suplement diety?
- Jakie typy suplementów są dostępne na rynku?
- Lek a suplement – czym się różnią?
- Czy suplementacja jest bezpieczna dla zdrowia?
- Co zawierają suplementy diety?
- Kiedy warto sięgnąć po suplementy diety?
- Mity na temat suplementów
Chociaż bez wątpienia można wskazać korzyści obecnej sytuacji, to wiąże się z nią również pewne ryzyko – niewłaściwy dobór preparatów może być nie tylko nieefektywny, ale nawet szkodliwy. Właśnie dlatego warto zrozumieć, czym jest suplement diety, jakie może mieć zastosowanie i na co zwrócić uwagę przy jego wyborze.
Co to jest suplement diety?
Polskie prawo reguluje definicję suplementu diety – to produkt spożywczy, którego celem spożycia jest uzupełnienie niedoborów określonych składników. Zgodnie z treścią ustawy o bezpieczeństwie żywności oraz żywienia, suplementy są skondensowanym źródłem substancji aktywnych – nie tylko witamin i składników mineralnych, ale także aminokwasów, kwasów tłuszczowych czy związków bioaktywnych z wyciągów roślinnych. Preparaty dostępne są w różnych formach (od tabletek, przez kapsułki, aż po proszki i płyny), z których każda ma konkretne wskazania dotyczące zalecanego dziennego spożycia.
Czy suplementy diety działają? Ważnym aspektem suplementów diety jest ich charakter spożywczy. Oznacza to, że nie mają one właściwości terapeutycznych. Nie mogą zastępować leków.
Składniki suplementów diety mogą wspierać prawidłowe funkcjonowanie organizmu, jednak na drodze dodatkowego wzmocnienia efektów odpowiednio zbilansowanej diety. Ich stosowanie powinno być przemyślane, zgodne z potrzebami i wynikać wyłącznie z konieczności uzupełnienia codziennego jadłospisu.
Jakie typy suplementów są dostępne na rynku?
Tak duża dostępność różnych rodzajów suplementów wynika z ich zróżnicowanego przeznaczenia. Trudno jednak mówić o „podstawowej suplementacji” (uniwersalnej). Każdy produkt powinien odpowiadać na konkretne potrzeby organizmu – wynikające z niedoborów pokarmowych lub zwiększonego zapotrzebowania na konkretne składniki.
Wyjaśnia to tak szerokie możliwości wyboru licznych kombinacji składników aktywnych w dostępnych preparatach – producenci dążą do tego, by możliwie skutecznie odpowiadać na konkretne potrzeby konsumentów. Tylko w takich przypadkach można mówić o tym, że suplementacja jest uzasadniona, a suplementy bezpieczne.
Wśród najczęściej spotykanych typów suplementów znajdują się:
- preparaty jednoskładnikowe – witaminy, składniki mineralne, kwasy tłuszczowe czy aminokwasy,
- kompleksy witaminowo-mineralne,
- ekstrakty roślinne,
- adaptogeny,
- probiotyki i prebiotyki.
Lek a suplement – czym się różnią?
Lek a suplement diety – różnic jest wiele (począwszy od produkcji, przez regulacje dotyczące sprzedaży aż po reklamę).
Zacznijmy od procesu produkcji. Leki to produkty lecznicze, które są wytwarzane w ściśle kontrolowanych warunkach. Każda partia musi spełniać normy określone przez prawo farmaceutyczne. Suplementy diety (jako produkty spożywcze) podlegają mniej rygorystycznym wymaganiom. Ich składniki muszą być bezpieczne, jednak przed wprowadzeniem preparatu na rynek producenci nie są zobligowani do tego, aby potwierdzać ich skład i skuteczność w badaniach klinicznych.
Jaka jest największa różnica między lekiem a suplementem? Każdy produkt leczniczy przed dopuszczeniem do sprzedaży przechodzi proces rejestracji, w tym (wspomniane wcześniej w kontekście suplementów diety) badania kliniczne potwierdzające skuteczność i bezpieczeństwo stosowania. Suplementy diety są zgłaszane do Głównego Inspektoratu Sanitarnego, jednak proces ten nie wymaga potwierdzenia ich działania terapeutycznego.
Etykiety leków zawierają szczegółowe informacje o działaniu, dawkowaniu oraz możliwych skutkach ubocznych. W przypadku suplementów informacje ograniczają się do składu i zalecanego dziennego spożycia. Reklamy suplementów diety mogą odnosić się wyłącznie do efektu odżywczego i nie mogą sugerować działania leczniczego.
Czy suplementacja jest bezpieczna dla zdrowia?
Suplementy mogą wspierać zdrowie, jednak tylko wtedy, gdy stosuje się je w przemyślany sposób i w uzasadnionych przypadkach. Suplementacja zawsze powinna mieć konkretny cel, oparty na wynikach badań diagnostycznych lub zaleceniach specjalistów.
Czy suplementy diety są bezpieczne dla zdrowia? Ważne jest, aby wybierać produkty o wysokiej jakości, które spełniają wymagania dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności. Mimo że producenci nie są zobowiązani do prowadzenia szczegółowych badań, wielu z nich testuje jakość i właściwości swoich produktów w niezależnych laboratoriach. Formeds to przykład marki, która swoje produkty regularnie oddaje do analizy akredytowanym laboratoriom (m.in. J.S. Hamilton, ALS, Eurofins i GBA).
Co zawierają suplementy diety?
Każdy suplement diety zawiera substancje aktywne, które są odpowiedzialne za jego działanie. Mogą to być witaminy, składniki mineralne, kwasy tłuszczowe czy ekstrakty roślinne. Składniki czynne powinny mieć możliwie biodostępną formę – dobrze przyswajalną przez organizm (np. cytrynian wapnia zamiast węglanu wapnia).
Oprócz substancji czynnych suplementy mogą zawierać także składniki wypełniające, barwniki, konserwanty i substancje słodzące. Obecność takich składników bywa uzasadniona procesem produkcji, jednak ich ilość i rodzaj zależą od marki. Zdecydowanie warto wybierać producentów, którzy ograniczają ich użycie i dbają o „czysty skład”.
Kiedy warto sięgnąć po suplementy diety?
Stosowanie suplementów powinno odbywać się wyłącznie w uzasadnionych przypadkach. Zdrowa suplementacja może być pomocna, gdy organizm z różnych powodów nie otrzymuje odpowiedniej ilości składników odżywczych z diety.
Co wziąć pod uwagę przy wyborze odpowiednich suplementów?
Wybór suplementu powinien być oparty na indywidualnych potrzebach. Najważniejsze aspekty to:
- skład i oznakowanie,
- forma i biodostępność substancji aktywnej,
- brak zbędnych dodatków,
- renoma producenta.
Mity na temat suplementów
Przyjrzyjmy się trzem najczęściej powielanym mitom związanym z suplementacją:
1. Wyższa dawka gwarantuje większą skuteczność – skuteczność suplementów nie zależy wyłącznie od ilości składników. Nie zawsze większa ilość substancji czynnej przyniesie lepsze korzyści. Dawka powinna być dostosowana do potrzeb organizmu i charakterystyki danej substancji.
2. Każdy powinien przyjmować suplementy – nie ma uniwersalnej potrzeby suplementacji.
3. Suplementy zawierają tylko witaminy i składniki mineralne – wiele preparatów zawiera inne substancje czynne – aminokwasy czy substancje bioaktywne pochodzenia roślinnego.
________________________________________
Bibliografia
1. Polaris Market Research. (2024). Dietary Supplements Market Share, Size, Trends, Industry Analysis Report, By Type; By Form; By Application; By Distribution Channel; By End-Use (Adults, Children, Infants, Pregnant Women, Geriatric); By Region; Segment Forecast, 2024 - 2032
2. PMR. (2023). Raport branżowy. Rynek suplementów diety w Polsce. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata 2024-2029.
3. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne. (Dz.U. 2001 nr 126 poz. 1381). Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20011261381
4. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. 2006 nr 171 poz. 1225). Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20061711225
5. Wąsiak, W. (2020). Leki, suplementy diety czy żywność funkcjonalna?. Tutoring Gedanensis, 5(1), 9-23.
6. Najwyższa Izba Kontroli. (2021). Informacja o wynikach kontroli. Wprowadzenie do obrotu suplementów diety. Pobrane z: https://www.nik.gov.pl/plik/id,25355,vp,28114.pd