Inwestor giełdowy świadomie zarządzający swoimi finansami potrafi akcje oraz inne maklerskie instrumenty finansowe wykorzystać na wiele sposobów. Przede wszystkim może, dzięki ustanowieniu na nich zabezpieczenia, uzyskać dodatkowy kredyt albo zabezpieczyć inne wierzytelności.
Inwestor giełdowy, który podejmuje wiele innych dodatkowych działań finansowych, może wykorzystywać portfel posiadanych przez siebie papierów wartościowych do podwyższenia dostępnych środków finansowych. W tym celu może zawierać z biurem maklerskim lub inną firmą inwestycyjną dodatkowe umowy: zabezpieczenia spłaty kredytu lub innych wierzytelności, blokady, zastawu papierów wartościowych czy zabezpieczenia finansowego.
Zabezpieczenie kredytu na akcje
Instrumenty zgromadzone na rachunku papierów wartościowych można wykorzystać jako zabezpieczenie kredytu inwestycyjnego, który zostanie przeznaczony na uzupełnienie stanu rachunku papierów wartościowych.
Firma inwestycyjna wykonuje czynności związane z ustanawianiem i realizacją zabezpieczeń spłaty kredytów na nabycie maklerskich instrumentów finansowych na podstawie umowy między bankiem a klientem, do której przystępuje, lub na podstawie odrębnej umowy między bankiem a firmą inwestycyjną, zgodnie z którą firma inwestycyjna jest obowiązana do dokonywania czynności zmierzających do ustanowienia i realizacji zabezpieczenia udzielonego przez bank kredytu.
Zabezpieczenie wierzytelności
Akcje oraz inne instrumenty inwestor giełdowy może także wykorzystać do zabezpieczenia innych wierzytelności niż kredyt inwestycyjny.
Firma inwestycyjna podejmuje czynności związane z ustanowieniem zabezpieczenia wierzytelności na maklerskich instrumentach finansowych wyłącznie pod warunkiem, że istnieje nieprzedawniona wierzytelność pieniężna lub niepieniężna, w tym wierzytelność przyszła lub warunkowa, wynikająca z określonego stosunku prawnego. Ponadto forma zabezpieczenia wierzytelności oraz sposób zaspokojenia wierzyciela z przedmiotu zabezpieczenia odpowiadają wymaganiom określonym w odrębnych przepisach, zaś przedmiotem zabezpieczenia wierzytelności są maklerskie instrumenty finansowe, zapisane na rachunku papierów wartościowych klienta, innym rachunku klienta lub w ewidencji, służących do zapisywania maklerskich instrumentów finansowych, albo przechowywane przez firmę inwestycyjną na rzecz klienta.
Blokada akcji
Jeżeli zabezpieczenie wierzytelności polega na ustanowieniu na prowadzonym dla klienta (dłużnika) rachunku blokady określonej liczby maklerskich instrumentów finansowych, połączonej z ustanowieniem nieodwołalnego pełnomocnictwa dla osoby uprawnionej z tytułu blokady (wierzyciela) do sprzedaży zablokowanych maklerskich instrumentów finansowych i zaspokojenia się z uzyskanych w ten sposób środków pieniężnych, firma inwestycyjna, po otrzymaniu umowy o ustanowieniu blokady i złożeniu przez klienta dyspozycji blokady w formie pisemnej lub za pomocą elektronicznych nośników informacji, dokonuje blokady na rachunku klienta. Regulamin świadczenia usług maklerskich może określać dodatkowe warunki ustanawiania takich pełnomocnictw.
W czasie utrzymywania blokady firma inwestycyjna nie może wykonywać poleceń klienta dotyczących zbycia zablokowanych maklerskich instrumentów finansowych, przeniesienia zablokowanych maklerskich instrumentów finansowych czy zniesienia blokady.
Firma inwestycyjna niezwłocznie przekazuje do dyspozycji wierzyciela, w sposób wskazany przez niego w zleceniu, środki pieniężne pochodzące z wykonania tego zlecenia w wysokości pozwalającej na zaspokojenie roszczeń wierzyciela wynikających z umowy.
Zastaw na akcjach
W przypadku gdy zabezpieczenie wierzytelności polega na ustanowieniu zastawu na określonej liczbie maklerskich instrumentów finansowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych, firma inwestycyjna, po otrzymaniu umowy zastawu i złożeniu przez klienta dyspozycji blokady zastawionych instrumentów w formie pisemnej lub za pomocą elektronicznych nośników informacji, dokonuje na rachunku zastawcy blokady tych instrumentów.
Firma inwestycyjna jest obowiązana do utrzymywania blokady zastawionych maklerskich instrumentów finansowych przez okres wynikający z umowy zastawu.
W przypadku gdy dłużnik z maklerskich instrumentów finansowych obciążonych zastawem przekazuje firmie inwestycyjnej świadczenie główne, do którego jest obowiązany z tych instrumentów, firma inwestycyjna dokonuje blokady na rachunku pieniężnym zastawcy otrzymanych z tego tytułu środków pieniężnych. Środki pieniężne podlegają blokadzie do czasu wykonania uprawnień przysługujących zastawcy lub zastawnikowi.
Środki pieniężne pochodzące ze spełnienia świadczenia przez dłużnika z zastawionych instrumentów mogą być wypłacone wyłącznie do rąk zastawcy i zastawnika łącznie albo na żądanie jednego z nich powinny zostać złożone do depozytu sądowego.
Zabezpieczenie finansowe
Po otrzymaniu umowy o ustanowieniu zastawu finansowego na określonej liczbie maklerskich instrumentów finansowych, zapisanych na rachunku lub przechowywanych na rzecz klienta (dłużnika), firma inwestycyjna, na podstawie dyspozycji blokady zastawionych maklerskich instrumentów finansowych, złożonej przez dłużnika w formie pisemnej lub za pomocą elektronicznych nośników informacji, dokonuje na jego rachunku lub w ewidencji blokady tych instrumentów.
Firma inwestycyjna znosi taką blokadę w przypadku gdy wierzyciel, na podstawie udzielonego mu przez dłużnika upoważnienia, wykonuje przysługujące mu zgodnie z umową o ustanowieniu zastawu finansowego prawo użycia maklerskich instrumentów finansowych, stanowiących przedmiot zastawu finansowego. W takim przypadku firma inwestycyjna wykonuje dyspozycję lub zlecenie złożone przez wierzyciela w ramach wykonania przysługującego mu prawa użycia.
Ważne!
W przypadku gdy zabezpieczenie wierzytelności polega na ustanowieniu zastawu na papierach wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku, firma inwestycyjna wydaje papiery wartościowe zastawnikowi lub osobie trzeciej na podstawie umowy zastawu
SŁOWNIK INWESTORA GIEŁDOWEGO
Instrumenty finansowe
Prawo Do Akcji (PDA) - instrument finansowy umożliwiający nabywcom akcji nowych emisji odsprzedanie ich jeszcze przed wprowadzeniem do obrotu giełdowego.
Prawo do Dywidendy (PdD) - instrument finansowy, posiadanie którego zapewnia wypłatę dywidendy. Aby nabyć prawa do dywidendy, należy kupić akcje najpóźniej na trzy dni sesyjne przed dniem ustalenia praw do dywidendy.
Prawo Poboru (PP) - instrument finansowy dający jego posiadaczowi możliwość zakupu akcji nowej emisji spółki bez ograniczeń ilościowych w zależności od liczby posiadanych praw poboru, np. za 5 praw poboru można kupić 1 akcję nowej emisji.
Certyfikat inwestycyjny - papier wartościowy na okaziciela, emitowany przez fundusze inwestycyjne typu zamkniętego. W przeciwieństwie do jednostek uczestnictwa funduszy otwartych certyfikat inwestycyjny może być przedmiotem obrotu giełdowego.
Instrument bazowy - instrument finansowy, na który wystawiony jest instrument pochodny.
Instrument pochodny - instrument finansowy, którego wartość zależy od ceny innego instrumentu finansowego, zwanego instrumentem bazowym. Na giełdzie instrumentami pochodnymi są: kontrakty terminowe, opcje, warranty, jednostki indeksowe.
Kontrakty terminowe (futures) - papier wartościowy, którego cena jest zależna od kursu instrumentu bazowego przypisanego danemu kontraktowi. Jest to umowa, w której sprzedający zobowiązuje się sprzedać określony instrument bazowy za ściśle określoną cenę w ściśle określonym terminie, a kupujący zobowiązuje się kupić ten instrument za tę samą cenę, w tym samym terminie.
Krótka sprzedaż - operacja sprzedaży papierów wartościowych przez inwestora, który faktycznie ich nie posiada. Krótką sprzedaż realizuje, pożyczając papiery wartościowe przed sprzedażą i odkupując je przed ich zwrotem.
Opcja - prawo do nabycia lub sprzedaży instrumentu bazowego po z góry określonej cenie (kurs wykonania). Nabywca opcji nie składa depozytu zabezpieczającego, a więc jego ryzyko jest ograniczone do ceny rynkowej opcji. Instrumentem bazowym dla opcji na giełdzie papierów wartościowych jest indeks WIG20.
Warrant - instrument finansowy, którego wartość jest zależna od instrumentu bazowego. Emitent warrantu zobowiązuje się do bezwarunkowego wypłacenia kwoty rozliczeniowej właścicielowi warrantu, a nabywca ma jedynie prawo (nie obowiązek) do realizacji warunków warrantu. Wyróżniane są warranty amerykańskie (może zostać wykonany w każdym czasie przed terminem wygaśnięcia) i europejskie (może zostać wykonany tylko w dniu wygaśnięcia). Instrumentami bazowymi dla notowanych na giełdzie są: indeksy, bony skarbowe, akcje, kontrakty terminowe.
EDYTA DOBROWOLSKA