Mimo że w polskim systemie prawnym nie istnieje zasada precedensu, to jednak wyroki Sądu Najwyższego stanowią wyraźną wskazówkę dla składów orzekających w niższych instancjach. Taką wskazówką jest choćby wyrok Sądu Najwyższego z 11 czerwca 2003 r. (V CKN 308/01). Sąd uznał, że jeżeli właściciel uszkodzonego samochodu żąda przywrócenia stanu poprzedniego poprzez naprawę samochodu, sprawca szkody nie może mu narzucić innej formy odszkodowania, w szczególności polegającej na tym, by poszkodowany poddał kasacji uszkodzony pojazd i poprzestał na odszkodowaniu w postaci różnicy między wartością pojazdu przed wypadkiem a ceną tzw. pozostałości. Tylko w przypadku, gdyby remont samochodu okazał się niemożliwy, albo pociągał za sobą nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ograniczałoby się do takiej formy odszkodowania. Ponadto sąd zauważył, że z uwagi na kompensacyjny charakter odszkodowania naprawa samochodu przez poszkodowanego nie może być źródłem jego wzbogacenia. Jeżeli więc poszkodowany wybrał restytucję, a na skutek naprawy nastąpił wzrost wartości samochodu, to świadczenie ubezpieczyciela obejmuje pełny koszt naprawy pomniejszony o wzrost wartości samochodu.
Analizując ten wyrok, należy zwrócić uwagę nie tylko na jego sentencję, lecz w szczególności na uzasadnienie, które dość kompleksowo wyjaśnia zawiłości związane ze zwrotem kosztów naprawy samochodu z użyciem nowych części.
Z przytoczonego wyroku wynika, że poszkodowany może dokonać naprawy samochodu z użyciem nowych części, a zakład ubezpieczeń zobowiązany jest zwrócić koszty naprawy, o ile nie przekraczają one wartości samochodu w dniu szkody. Sąd Najwyższy zastrzega możliwość pomniejszenia wypłacanego odszkodowania o kwotę, o jaką wartość samochodu wzrosła w wyniku naprawy. Sentencja ta jest niestety dość często nadużywana przez niektóre zakłady ubezpieczeń. Stosowne pomniejszenie może nastąpić wyłącznie, gdy wzrosła wartość całego samochodu, a nie jakiejś pojedynczej części. Z faktu, że przykładowo do naprawy zostanie użyty nowy błotnik w miejsce starego częściowo zużytego czy zamortyzowanego nie wynika jeszcze, że wartość samochodu cokolwiek wzrosła. W przeważającej liczbie przypadków, pomimo użycia nowych części, wartość samochodu maleje (samochód powypadkowy). Warto przypomnieć, że utrata wartości handlowej samochodu może stanowić odrębne roszczenie poszkodowanego, niezależnie od faktu, czy po naprawie dokonał on sprzedaży pojazdu, ani nawet czy w ogóle ją rozważa. W przypadku pomniejszenia wypłaty o wartość amortyzacji części czy też ubytek merkantylny (są to najczęściej spotykane uzasadnienia wykorzystywane jako pretekst do zaniżenia wypłaty) poszkodowani mogą skorzystać z jednej z poniższych dróg:
- odwołanie do jednostki nadrzędnej danego ubezpieczyciela,
-złożenie skargi do rzecznika ubezpieczonych (www.rzu.gov.pl),
-złożenie skargi do KNF na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej z naruszeniem ustawy,
-skierowanie roszczenia na drogę sądową.
WOJCIECH KAMIŃSKI
Krajowe Biuro Obsługi Roszeń Ubezpieczeniowych
Not. MAJ