Nabycie tytułów uczestnictwa funduszu inwestycyjnego poprzez wniesienie akcji lub udziałów wywołuje wiele wątpliwości w interpretacji przepisów podatkowych. Zarówno ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT), jak i ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) nie regulują tej czynności, a efektem tego są niekorzystne dla podatników stanowiska organów podatkowych.
Moment powstania przychodu
Zasadniczym problemem jest to, czy np. nabycie certyfikatów inwestycyjnych funduszu inwestycyjnego zamkniętego (FIZ) nie poprzez wpłatę pieniężną, ale poprzez wniesienie do funduszu papierów wartościowych (np. akcji) lub udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, co może przewidywać statut FIZ, wywołuje skutki podatkowe. Organy podatkowe w ostatnich postanowieniach w tym zakresie jednoznacznie uznają, że fakt objęcia jednostek lub certyfikatów w zamian za akcje lub udziały stanowi zbycie tych ostatnich i tym samym uważają, że podatnik osiąga przychód z tytułu zbycia praw udziałowych.
Takie stanowisko wyraziła m.in. Izba Skarbowa w Warszawie z 20 maja 2008 r. (nr IP-PB3-423-325/08-2/JB). W opinii Katarzyny Ryszard, doradcy podatkowego w Kancelarii Miller Canfield, w rezultacie występuje dwukrotnie obowiązek podatkowy - raz przy objęciu certyfikatów, drugi raz przy ich zbyciu.
Zdaniem Pawła Greszty, starszego konsultanta podatkowego w Instytucie Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy, taki pogląd organu oparty jest na założeniu, że wniesienie papierów wartościowych w zamian za certyfikaty inwestycyjne stanowi ich swoistego rodzaju zbycie. Paweł Greszta tłumaczy dalej, że według organów wartość pieniężna nabywanych certyfikatów inwestycyjnych stanowi przychód podmiotu wnoszącego do FIZ opodatkowany na zasadach ogólnych, tj. na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT.
Wcześniej było korzystniej
Przypomnieć należy, że wcześniej organy podatkowe wydawały jednak korzystną dla podatników interpretacje. W przypadku zamiany papierów wartościowych na inne papiery wartościowe o identycznej wartości nie powstaje obowiązek podatkowy w podatku dochodowym od osób fizycznych - określił NSA w wyroku z 14 grudnia 2001 r. (sygn. akt I SA/Po 2374 /2000, niepublikowany).
- Tym samym sąd wskazuje, że operacja nabycia certyfikatów w zamian za akcje lub udziały stanowi zamianę papierów, a nie ich zbycie - interpretuje Katarzyna Ryszard.
Jeszcze do niedawna stanowisko, że opodatkowaniu podlegać będzie dopiero sprzedaż lub umorzenie certyfikatów lub jednostek nabytych w zamian za wnoszone akcje lub udziały, utrzymała Izba Skarbowa w Krakowie w postanowieniu z 19 grudnia 2007 r. (nr PD-1/42180-52/07).
- Organy uznały, że skoro brak jest przepisów określających sposób ustalania dochodu dla omawianej transakcji, wniesienie udziałów do FIZ nie rodzi u podatnika obowiązku rozpoznania przychodu w dacie opłacenia certyfikatów udziałami (akcjami) i określenia dochodu lub straty z tej transakcji - mówi Paweł Greszta.
Opodatkowaniu zatem będzie podlegać dopiero przychód ze zbycia tytułów uczestnictwa objętych w zamian za udziały.
Fundusz nie jest spółką
W opinii ekspertów podatkowych twierdzenie organów, że wartość pieniężna certyfikatów inwestycyjnych nabywanych w zamian za akcje lub udziały stanowi przychód na dzień ich objęcia, jest nadinterpretacją przepisów.
Paweł Greszta przypomina również, że wprowadzenie art. 12 ust. 1 pkt 7 w ustawie o CIT miało na celu rozszerzenie pojęcia przychodu również o wartość nominalną akcji (udziałów) w spółce w zamian za wniesione do spółki wkłady inne niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowanej części (do końca 2000 roku, wniesienie aportu było obojętne podatkowo dla wnoszącego aport).
- Zatem jeżeli dla powstania przychodu z tytułu objęcia akcji lub udziałów w zamian za wkład niepieniężny konieczne było wprowadzenie odrębnego przepisu, niezasadne jest twierdzenie, że objęcie certyfikatów inwestycyjnych w zamian za akcje bądź udziały opodatkowane jest na zasadach ogólnych - tłumaczy ekspert.
Ponadto ustawa o CIT wskazuje wyraźnie w art. 12 ust. 1 pkt 4a na szczególny przypadek opodatkowania dochodu z tytułu otrzymanych dochodów członków funduszy inwestycyjnych.
- Zatem ustawodawca dostrzega odmienny charakter transakcji, których przedmiotem są jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne. Nie można zatem opodatkowywać objęcia tych ostatnich w zamian za akcje lub udziały na zasadach ogólnych, gdyż żaden przepis ustawy o CIT o tym nie przesądza, stosowanie zaś analogii w prawie podatkowym jest niedopuszczalne - podsumowuje Paweł Greszta.
Zdaniem Katarzyny Ryszard z Kancelarii Miller Canfield, stanowisko organów podatkowych, że wartość pieniężna certyfikatów inwestycyjnych nabywanych w zamian za akcje lub udziały stanowi przychód na dzień ich objęcia, można kwestionować chociażby z literalnej wykładni art. 12 ustawy o CIT oraz odpowiednio z art. 17 ustawy o PIT.
Zgodnie z art. 12 ustawy o CIT przychodem jest nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce kapitałowej objętych w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.
- Z przepisu wynika, że jedynie objęcie udziałów (akcji) spółki kapitałowej stanowi fakt podatkowotwórczy - wyjaśnia Katarzyna Ryszard.
Według kodeksu spółek handlowych w polskim systemie prawnym spółkami kapitałowymi są tylko spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Fundusz inwestycyjny, zgodnie z ustawą o funduszach inwestycyjnych, jest osobą prawną, a nie spółką kapitałową.
19 proc. wynosi stawka podatku od dochodów z kapitałów pieniężnych
PRZEMYSŁAW MOLIK
przemyslaw.molik@infor.pl