Problematyka udzielania premii pieniężnej nabywcom towarów zawsze budziła kontrowersje w zakresie podatku od towarów i usług. Praktyka gospodarcza od dłuższego czasu posługuje się tą instytucją, jednak w dalszym ciągu nie ma jasnej wykładni organów podatkowych.
Adam Czekalski
uczestnik seminarium doktorskiego w Instytucie Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji UW
Stan prawny do 30 kwietnia 2004 r.
Pod rządami poprzedniej ustawy o VAT, na podstawie art. 2, opodatkowaniu podlegały m.in. sprzedaż towaru oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski. W myśl zawartej w ustawie definicji towarem były rzeczy ruchome, wszelkie postacie energii, budynki, budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu VAT, które były określone w PKWiU. Usługami były natomiast usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej oraz roboty budowlane, sprzedaż praw lub udzielanie licencji i sublicencji w rozumieniu prawa własności przemysłowej; oddanie do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej, a także udzielanie licencji lub upoważnienie do korzystania z licencji oraz przeniesienie autorskiego prawa majątkowego w rozumieniu przepisów prawa autorskiego – w odniesieniu do programu komputerowego.
Wynika z tego, że premia pieniężna nie spełniała żadnej z ww. definicji. Pieniądze nie są towarem (co wynika z przepisów prawa cywilnego). Natomiast w świetle rozporządzenia Rady Ministrów z 18 marca 1997 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz.U. Nr 42, poz. 264 z późn.zm.) należy uznać, że premia pieniężna (i jej udzielanie) nie była wymieniona jako usługa.
Premia pieniężna, nie spełniając definicji towarów oraz usług, pozostawała poza zakresem przedmiotowym poprzedniej ustawy o VAT.
Zdaniem niektórych organów podatkowych udzielanie premii pieniężnej należało traktować jak udzielanie rabatu (co powinno spowodować wystawienie faktury korygującej). Z całą mocą należy podkreślić, że takie stanowisko było niewłaściwe. Udzielenie rabatu (bonifikaty, opustu) wiązało się ze ściśle określoną transakcją. Pomimo że zarówno rabat, jak i premia pieniężna mają taki sam efekt ekonomiczny (zmniejszenie zobowiązań nabywcy), to nie można ich uznać za identyczny instrument finansowy. Rabat jest bowiem związany z okresem 1 roku od dnia sprzedaży oraz dotyczy konkretnej sprzedaży, natomiast premia pieniężna dotyczy całego spektrum działania podatnika oraz nie jest ograniczona w czasie. W związku z tym zastosowanie w tym przypadku regulacji art. 15 poprzedniej ustawy o VAT było niezasadne.
Stan prawny po 1 maja br.
W świetle nowych przepisów o VAT opodatkowaniu podlegają m.in. odpłatne dostawy towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski.
Definicja towaru w nowej ustawie o VAT (powiększona o grunty) nadal nie obejmuje premii pieniężnych. W związku z tym należy odwołać się do definicji świadczenia usług w rozumieniu nowej ustawy o VAT. Zgodnie z art. 8 ust. 1 odpłatnym świadczeniem usług jest każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.
Mogłoby się więc wydawać, że udzielenie premii pieniężnej spełnia warunki do opodatkowania VAT. Takie rozumowanie należy jednak uznać za błędne. Zgodnie z ogólnymi przepisami, dotyczącymi sprzedaży w regulacjach prawa cywilnego, umową sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia na kupującego własności rzeczy i wydania mu rzeczy, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Często w umowach sprzedaży zawarte są postanowienia, że z tytułu realizacji umów ponad umówioną wartość nabywca otrzyma od sprzedawcy określoną premię pieniężną.
Należy podkreślić, że z tytułu otrzymania premii pieniężnej nabywca nie jest obowiązany do jakichkolwiek czynności ekwiwalentnych na rzecz sprzedawcy (co mogłoby skutkować opodatkowaniem VAT premii pieniężnej).
Przykład
Spółka „C” kupiła towary za kwotę 20 000 złotych od firmy „JKA”. Zgodnie z zapisami umowy zawartej przez kontrahentów nabywca otrzymał premię pieniężną w wysokości 2000 złotych z tytułu przekroczenia limitu nabytych towarów. Spółka „JKA” dokumentuje udzielenie premii notą uznaniową lub innym dokumentem.
Dodatkowo należy wskazać na postanowienia art. 29 ustawy o VAT stanowiącego o podstawie opodatkowania. Obrót (kwotę należną) pomniejsza się o kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów (bonifikat, opustów i skont). Premia pieniężna nie jest typem rabatu, nie dotyczy konkretnej transakcji (jak rabat), ale całokształtu kontaktów sprzedawcy i nabywcy. Premia stanowi więc rodzaj nagrody przyznawanej dla nabywcy. Premia nie powoduje zmniejszenia kwoty należnej (całości świadczenia należnego od nabywcy), będąc innym rodzajem świadczenia.
Przykłady
Spółka „Alfa” dokonuje sprzedaży towarów na rzecz firmy „AKM” za kwotę 25 000 złotych. Następnie sprzedawca z tytułu tej transakcji udziela nabywcy rabatu w wysokości 3 proc. W związku z tym spółka „Alfa” jest obowiązana wystawić fakturę korygującą oraz zmniejszyć podstawę opodatkowania o 3 proc.
Spółka „Zet” (sprzedawca) posiada stałe kontakty handlowe z firmą „Alfa”. W ramach kontraktów dwustronnych spółka „Zet” corocznie w październiku udziela „Alfie” premii pieniężnej w wysokości równowartości 30 000 złotych. Premia nie dotyczy konkretnych transakcji, w związku z czym nie można jej uznać za rabat. W takim przypadku dla dokumentacji spółka „Zet” wystawia notę uznaniową lub inny dokument.
Reasumując, ustawa o VAT nie wprowadziła żadnych precyzyjnych wyjaśnień w zakresie opodatkowania premii pieniężnej. Uwzględniając jednak dokonane wykładnie przepisów, należy uznać, że premia pieniężna i jej udzielenie nie stanowią czynności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług.
Podstawa prawna:
• art. 2 ust. 1, art. 4 pkt 1 i 2, art. 15 ustawy z 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 11, poz. 50 z późn.zm.),
• art. 2 pkt 6, art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 29 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535).
Masz wątpliwości, napisz: prawo.autorzy@infor.pl