Wiele osób, które w 2004 r. osiągnęły podlegające opodatkowaniu dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, może teraz mieć bardzo poważne problemy z prawidłowym rozliczeniem podatku – uważają eksperci, a także reprezentanci Izby Domów Maklerskich oraz biur maklerskich.
Zwraca się uwagę, że istnieją istotne różnice między interpretacją przepisów, dokonywaną do tej pory przez Ministerstwo Finansów i specjalistów. Wątpliwości dotyczą kwestii kluczowych, takich jak stosowanie zasady FIFO (mamy w ustawie dwie zasady) czy katalogu kosztów i sposobu ich wykazywania w zeznaniu. Kwestii tych podatnik nie będzie w stanie ocenić samodzielnie, zwłaszcza jeśli dokonywał licznych, różnorodnych i nietypowych transakcji (musi włożyć naprawdę sporo wysiłku, aby przeanalizować PIT-8C i przekonać się o jego poprawności) albo jeśli będzie to klient nieprzygotowany, choćby dokonywał transakcji bardzo prostych – uważa doradca podatkowy Robert Morawski.
Zwraca uwagę, że gdy weźmiemy do ręki druk PIT-38 i broszurę objaśniającą sposób jego wypełniania, wyczytamy, że do wypełnienia rubryk 20-27 zeznania podatkowego wystarczą dane przeniesione z otrzymanych informacji PIT-8C. Tymczasem informacji takiej możemy nie otrzymać. Wynika to ze złej redakcji przepisu nakładającego obowiązek wystawienia informacji o wysokości dochodu z tytułów wymienionych we wstępie. Przepis nie precyzuje wystarczająco, jakie podmioty mają obowiązek wystawienia takich informacji. Jedynymi podmiotami, które gremialnie zaakceptowały obowiązek wystawiania informacji PIT-8C, są domy maklerskie, ale one nie uczestniczą we wszystkich transakcjach, które należy ujawnić w zeznaniu podatkowym i nie posiadają danych o transakcjach pozostających poza zakresem ich zainteresowania.
Należy ujawnić wszystkie dochody
Podatnicy muszą pamiętać, że w zeznaniu PIT-38 należy ujawnić wszystkie dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych (np. akcji, obligacji, bonów skarbowych), instrumentów finansowych (np. kontraktów terminowych, opcji, wariantów) oraz udziałów w spółkach mających osobowość prawną (np. spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością), bez względu na sposób ich nabycia (zakup, dziedziczenie, darowizna, zamiana) oraz bez względu na to, czy podatnik o takich dochodach został poinformowany w PIT-8C.
Pamiętać należy także, że funkcjonująca, potoczna nazwa tego podatku („podatek giełdowy”) nie oznacza, iż dotyczy on wyłącznie dochodów uzyskanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie lub na CETO (Centralna Tabela Ofert).
PIT-8C nie zawiera kompletu danych
Podkreśla się, że PIT-8C nie zawiera kompletu danych. Wystawca informacji PIT-8C nie zna niektórych wydatków, które mogą być uznane za koszt uzyskania przychodów (np. nie zna kosztów kredytu, zaciągniętego na zakup akcji). Koszty te zna podatnik, a udokumentować może je podmiot, na rzecz którego wydatek poniesiemy (np. bank). Podatnik ma prawo koszty te dodać w zeznaniu PIT-38, pamiętając jednak o tym, że musi posiadać dokumenty potwierdzające wysokość i właściwy cel poniesionego wydatku. Olbrzymi problem stanowią koszty uzyskania przychodu w przypadku transakcji, które dotyczą papierów wartościowych nabytych przed 1 stycznia 2004 r. W rubryce F (55) informacji PIT-8C podaje się jedynie wartość przychodu, bez danych o kosztach uzyskania przychodów. Podatnik musi więc samodzielnie:
• określić wartość przychodów podlegających opodatkowaniu, zawartą w rubryce 55 PIT-u-8C,
• przyporządkować i udokumentować prawidłowe koszty uzyskania tych przychodów.
Z powyższych uwag wynika, że podatnik musi starannie przeanalizować dane zaprezentowane mu przez wystawcę informacji PIT-8C. Zweryfikowanie poprawności tych danych i uzupełnienie ich pod kątem zeznania PIT-38, wymagać będzie prawdopodobnie szczegółowej analizy wszystkich dokonanych w 2004 r. transakcji – radzi Robert Morawski.
Problemy ze sprzedanymi papierami
Aby można było zobiektywizować wynik transakcji na papierach wartościowych, należało wprowadzić w ustawie mechanizm kojarzenia przychodów z kosztami uzyskania. Chodzi o to, że papiery wartościowe mogą być przez podatnika kupowane w częściach i w częściach sprzedawane, a wtedy nie wiadomo, jak te transakcje szeregować.
Obrazuje to poniższy przykład:
PRZYKŁAD
Podatnik kupił 1 stycznia 2004 r. 100 akcji spółki A po 10 zł. Następnie 2 stycznia kupił 200 akcji tej samej spółki, ale po 9 zł. 3 stycznia sprzedał 50 akcji spółki A po 11 zł. Powstaje pytanie: jaki był koszt uzyskania sprzedanych akcji? Odpowiedź: 50 x 10 = 500 zł.
Dlaczego? Przesądza o tym zasada FIFO (z ang.: first in first out, czyli „pierwsze weszło, pierwsze wyszło”), która każe nam łączyć zawsze każdą kolejną sprzedaż z najstarszym zakupem.
Problem polega na tym, że aby stosować ten sam automatyzm przy szeregowaniu zakupów i sprzedaży dokonywanych przez jednego podatnika, czyli wybierać „za niego”, które papiery sprzedaje, wystawca informacji PIT-8C musi stosować zasadę FIFO do wszystkich innych czynności, jakie dotyczą papierów wartościowych. Obrazuje to następny przykład:
PRZYKŁAD
Podatnik kupił 31 grudnia 2003 r. 100 akcji spółki A na giełdzie. Następnie 2 stycznia 2004 r. kupił 100 akcji tej samej spółki. 3 stycznia sprzedał 100 akcji spółki A. Które akcje sprzedał podatnik – te pierwsze, a więc nabyte jeszcze w czasie obowiązywania zwolnienia z dawnego art. 52 ustawy, czy te drugie, już podlegające opodatkowaniu?
Trzeba uznać, że sprzedał te pierwsze i trzeba tę zasadę stosować do wszystkich czynności, jakie dotyczą papierów wartościowych, nawet jeżeli czynności te same w sobie nie kreują dochodu do opodatkowania. Choć ustawa nie mówi tego wyraźnie, zasadę FIFO wystawcy PIT-8C będą stosować do każdej czynności, odnoszącej się do papierów posiadanych przez podatnika – zawsze najstarsze z posiadanych zablokują, przetransferują, zastawią itd.
GP RADZI
Podatnik musi starannie przeanalizować dane zaprezentowane mu przez wystawcę informacji PIT-8C. Zweryfikowanie poprawności tych danych i uzupełnienie ich pod kątem zeznania PIT-38 wymagać będzie szczegółowej analizy wszystkich dokonanych w 2004 r. transakcji.
Warto o tym pamiętać, aby zrozumieć, w jaki sposób wyliczono nam dochód od kilkunastu transakcji zakupu i sprzedaży licznych pakietów tej samej spółki – gdy nie sprzedaliśmy wszystkich, bez znajomości zasady FIFO nie będziemy w stanie prawidłowo określić dochodu, osiągniętego w danym roku podatkowym – podkreśla doradca podatkowy Robert Morawski.
Przypomnijmy: dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych objęte są 19-procentową stawką. Do rozliczeń służy osobne zeznanie PIT-38. Trzeba je złożyć w urzędzie skarbowym najpóźniej 2 maja br. (30 kwietnia wypada w tym roku w sobotę).
Krzysztof Tomaszewski