Czy podatnik składa w terminie deklaracje podatkowe i prowadzi dokumentację, ile posiada rachunków bankowych – te i podobne informacje fiskus zdobywa od samych podatników, od ich kontrahentów albo od instytucji zobowiązanych do przekazywania informacji organom podatkowym. Ich źródłem są również anonimy.
Źródłem informacji na temat podatnika najczęściej jest on sam. Wystarczy, że organ podatkowy przeprowadzi u podatnika czynności sprawdzające lub kontrolę podatkową, a już posiada sporo informacji. Jeśli dodamy do tego, obowiązki banków dotyczące informowania o posiadanych przez podatnikach rachunkach bankowych, a także anonimy pochodzące od „życzliwych” podatnikom sąsiadów czy konkurentów handlowych – mamy pełen obraz tego, jak fiskus zbiera informacje na nasz temat. Tak dużo uprawnień przyznają organom podatkowym przepisy Ordynacji podatkowej.
Sprawdzą i ustalą
Organy podatkowe mogą dokonać czynności sprawdzających. Czynności te mają na celu sprawdzenie terminowości składania deklaracji i wpłacania zadeklarowanych podatków, w tym również pobranych przez płatników oraz inkasentów, stwierdzenie formalnej poprawności tych dokumentów oraz ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami.
W ramach czynności sprawdzających organy podatkowe mogą również zażądać przedstawienia dowodów potwierdzających poniesienie wydatków wtedy, gdy podatnik skorzystał z ulg i odliczeń podatkowych. Zgodnie z art. 275 Ordynacji podatkowej, jeżeli ze złożonej deklaracji wynika, że podatnik skorzystał z przysługujących mu ulg podatkowych, organ podatkowy może zwrócić się do niego o okazanie dokumentów lub o złożenie fotokopii dokumentów, których posiadania przez podatnika, w określonym czasie, wymaga przepis prawa.
Organ podatkowy może także – za zgodą podatnika – dokonać oględzin lokalu mieszkalnego lub części tego lokalu, jeśli jest to niezbędne do zweryfikowania zgodności stanu faktycznego z danymi wynikającymi ze złożonej przez podatnika deklaracji oraz z innych dokumentów potwierdzających poniesienie wydatków na cele mieszkaniowe.
Jakie informacje przekazują banki
Banki obowiązane są do sporządzania i przekazywania comiesięcznych informacji o założonych i zlikwidowanych rachunkach bankowych osób prowadzących działalność gospodarczą naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według siedziby banku, w terminie do siódmego dnia następnego miesiąca. Informacje takie powinny zawierać numer rachunku, dane identyfikujące jego posiadacza oraz datę założenia albo likwidacji rachunku.
Banki są też zobowiązane, na żądanie naczelnika urzędu skarbowego, do sporządzania i przekazywania informacji o zdarzeniach stanowiących podstawę do skorzystania przez podatnika z ulg podatkowych, jeżeli zostały wykazane w deklaracji złożonej przez podatnika. Podobny obowiązek przekazywania informacji na żądanie naczelnika urzędu mają fundusze inwestycyjne i zakłady ubezpieczeń oraz domy maklerskie.
Zbiorą informacje
Organy podatkowe mogą także uzyskać informacje o podatniku od jego kontrahenta. Możliwość taką daje organom podatkowym art. 274c Ordynacji podatkowej. Z przepisu tego wynika, że organ podatkowy może, w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów w zakresie objętym kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności.
Przeprowadzą kontrolę
Kolejną możliwością zdobycia informacji o podatniku jest kontrola podatkowa. Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Kontrolujący uprawnieni są m.in. do:
• wstępu na grunt i do budynków, lokali oraz innych pomieszczeń podatnika,
• żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz dokonania jego oględzin,
• żądania udostępnienia akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej,
• żądania przeprowadzenia spisu z natury,
• zasięgania opinii biegłych.
UWAGA!
Kontrolowany podatnik jest obowiązany do udzielania w wyznaczonym terminie wszelkich wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli i do dostarczania żądanych dokumentów.
Zapytają innych
Organy podatkowe mogą zdobyć określone informacje o podatniku również od osób prawnych, jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. W określonych sytuacjach podmioty te są obowiązane do przekazania bez wezwania przez organ podatkowy informacji o wynagrodzeniach za świadczone na ich rzecz usługi (wykonaną pracę), wypłaconych przez podmiot będący nierezydentem osobom fizycznym będącym nierezydentami, jeśli m.in. w związku z umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania może mieć to wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego.
Osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są obowiązane do sporządzania i przekazywania informacji:
• na pisemne żądanie organu podatkowego – o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę,
• bez wezwania przez organ podatkowy – o umowach zawartych z nierezydentami w rozumieniu przepisów prawa dewizowego,
• w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego obowiązane są do sporządzenia i przekazania informacji o składkach płatnika i ubezpieczonego.
Do przekazywania określonych informacji zobowiązane są ponadto sądy, komornicy sądowi oraz notariusze. Sporządzają oni i przekazują właściwym organom podatkowym informacje wynikające ze zdarzeń prawnych, które mogą spowodować powstanie zobowiązania podatkowego.
Anna Wojda