Faktyczne zagospodarowanie towaru w celu innym niż założony przy jego nabyciu, które uniemożliwia uzyskanie przychodu, wyklucza zakwalifikowanie wydatku na nabycie za koszt uzyskania przychodu.
Skargę kasacyjną od niekorzystnego dla organów podatkowych wyroku wniósł dyrektor izby skarbowej. NSA zajął stanowisko i merytorycznie przesądził sprawę, uchylając wyrok i oddalając skargę podatnika.
Podatnik w 2000 roku prowadził działalność gospodarczą i właśnie wtedy zaniżył przychód z przez błędne podsumowanie kol. 7 i 9 w podatkowej księdze przychodów i rozchodów we wrześniu. Zdaniem organów zawyżył również koszty uzyskania przychodów przez zaliczenie do kosztów prowadzonej działalności wartości zakupionych towarów handlowych, które nie miały wpływu na wielkość osiągniętego przychodu. Towary te zostały bowiem przekazane byłej żonie podatnika w wyniku wykonania wyroku orzekającego rozwód oraz dokonującego podziału majątku w ten sposób, że przyznano żonie podatnika między innymi przedsiębiorstwo bez obowiązku spłat na rzecz podatnika. Towary handlowe i środki trwałe podatnik przekazał w wykonaniu prawomocnego wyroku na podstawie spisu z natury.
W ocenie organów podatkowych nie było podstaw do obciążenia kosztów uzyskania przychodów wartością przekazanych na mocy wyroku towarów z powodu braku związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy wykazanymi w zakresie tej kwoty kosztami a osiągniętym przez podatnika przychodem.
W ocenie sądu I instancji organy podatkowe z naruszeniem art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 z późn. zm., dalej ustawa o PIT) nie uwzględniły okoliczności, że stosownie do tego przepisu o zaliczeniu wydatku do kosztu uzyskania przesądza zamiar podatnika poniesienia wydatku w celu uzyskania przychodu. Przepis ten nie uzależnia zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania od skutku w postaci osiągnięcia przychodu.
NSA nie zgodził się z tą tezą. W jego ocenie w sprawie nie było sporne, że kupiony przez skarżącego towar o wskazanej w decyzji wartości był przeznaczony do zbycia w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
Przez żadną ze stron nie było też kwestionowane faktyczne wykorzystanie towaru – przekazanie go byłej małżonce skarżącego w ramach podziału majątku małżeńskiego, zatem w wykonaniu obowiązku wynikającego z prawa cywilnego, a nie w związku z wykonywaniem działalności gospodarczej.
W związku z tym nieuzasadnione było stwierdzenie, że organy podatkowe nie wyjaśniły okoliczności istotnych dla załatwienia sprawy. Stan faktyczny został wyjaśniony wyczerpująco, wątpliwości wywoływała jego kwalifikacja pod względem podatkowym, podkreślał NSA.
W ocenie NSA bezsporna w sprawie okoliczność, że towar został nabyty w celu uzyskania przychodu w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (w celach handlowych), nie może jednak być uznana za przesądzające o możliwości uwzględnienia wydatku na nabycie za koszt uzyskania przychodu. Zwłaszcza w sytuacji, gdy faktycznie towar został w trakcie roku podatkowego wykorzystany w innym celu, niemającym związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.
W rezultacie, zdaniem NSA, faktyczne zagospodarowanie towaru w celu innym niż założony przy jego nabyciu, które to wykorzystanie uniemożliwia uzyskanie przychodu, wyklucza zakwalifikowanie wydatku na nabycie za koszt uzyskania przychodu.
W efekcie należało stwierdzić, że zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem powoływanego przepisu art. 22 ust. 1 ustawy o PIT wskutek jego błędnej wykładni, co oznacza, że podstawa kasacyjna wskazana przez organ była uzasadniona.
NSA nie podzielił poglądu wyrażonego w skardze, iż momentem decydującym o możliwości zaliczenia wydatku do kosztu uzyskania przychodu jest moment dokonania wydatku. Nie wszystkie argumenty zmierzające do wykazania, że należy uwzględnić realia gospodarcze, muszą być brane pod uwagę. W tej sytuacji, jak zaznaczył NSA, pierwotny cel podatnika został zniweczony wskutek faktycznego wykorzystania towaru pozostającego bez związku z działalnością gospodarczą.
Zupełnie nieuzasadnione są wywody skarżącego, iż istniała możliwość rozliczenia omawianego wydatku w ramach straty, jako ubocznego efektu prowadzonej działalności gospodarczej. Owa strata nie była efektem prowadzonej działalności, lecz skutkiem podziału majątku małżeńskiego. Straty, o których mowa w art. 23 ust. 1 pkt 5 i 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, niewątpliwie są stratami wynikającymi z prowadzonej działalności, nie odnoszą się zatem do stanu faktycznego sprawy.
Za trafny sąd uznał też zarzut organów podatkowych, że art. 200 par. 1 Ordynacji podatkowej nie może w niniejszej sprawie prowadzić do uwzględnienia skargi. Jak zauważył NSA, wobec wyczerpujących ustaleń faktycznych, dokonanych w I instancji, możliwości ustosunkowania się do nich przez stronę i nieprzeprowadzenia dowodów przez izbę skarbową uchybienie to nie miało wpływu na wynik sprawy – wyrok NSA z 15 lutego 2005 r., sygn. akt FSK 1412/04, niepublikowany.