Na Giełdzie Papierów Wartościowych pojawią się wkrótce pierwsze obligacje strukturyzowane. Są to papiery wartościowe zawierające (oprócz samej obligacji zerokuponowej, czyli nieprzynoszącej odsetek) nawet kilka instrumentów finansowych. Obligacje strukturyzowane niejako łączą je ze sobą.
Dzięki temu inwestor może kupić obligacje, które po kilku latach ich utrzymywania w portfelu mogą przynieść zyski charakterystyczne dla obligacji i jednocześnie dla opcji, walut czy surowców. Inwestor ma zazwyczaj gwarancję otrzymania zwrotu zainwestowanego kapitału. W ten sposób jest wolny od ryzyka strat, jeżeli na rynku walut lub surowców nastąpi krach. Te cechy instrumentów strukturyzowanych powodują coraz większą ich popularność – tylko w 2005 r. w Europie inwestorzy zainwestowali w nie blisko 150 mld euro.
Obligacja strukturyzowana oferuje zysk, który jest uzależniony od wartości przyjętego wskaźnika rynkowego. Słowo „strukturyzowane” oznacza, że w jednym instrumencie finansowym łączy się kilka instrumentów. Może to być np. opcja na kurs akcji, walut, poziom indeksu giełdowego czy wycenę metali. Po kilku latach od nabycia obligacji następuje porównanie wskaźnika związanego z obligacją z punktem odniesienia – inwestor otrzymuje zysk lub tylko zwrot zainwestowanego kapitału. Inwestorzy są kuszeni gwarancją zwrotu zainwestowanego kapitału, jeżeli inwestycja nie przyniesie zysków. Równocześnie jeśli na rynku zaistnieją warunki określone w obligacji, zysk jest nieporównywalnie wyższy niż w przypadku inwestycji w tradycyjne obligacje (przykład 1).
Przykład 1
Obligacja strukturyzowana ma nominał 100 zł i jest powiązana z rynkiem ropy naftowej. Po 5 latach inwestor na pewno otrzyma zwrot 100 zł. Natomiast nie otrzyma z obligacji żadnych odsetek obliczanych jako procent wartości nominalnej. Zysk wystąpi tylko wtedy, jeżeli cena ropy naftowej osiągnie do 2011 r. 100 dolarów za baryłkę i utrzyma się powyżej tego poziomu dłużej niż 6 miesięcy. Zysk z obligacji wyniesie wtedy 75%. Inwestor kupując obligacje ma gwarancję otrzymania 100 zł w 2011 r., chyba że zbankrutuje emitent obligacji (obligacje nie mają takiej gwarancji jak depozyt bankowy).
Jeśli chodzi o stopę zwrotu i ryzyko inwestycji, obligacje strukturyzowane można uplasować między lokatami bankowymi a funduszami inwestycyjnymi (w tym zamkniętymi). Mogą być wykorzystywane np. jako zabezpieczenie przyszłych transakcji (przykład 2).
Przykład 2
Producent kabli nabył obligacje strukturyzowane za 10 mln zł. Obligacje przyniosą zysk tylko wtedy, gdy w 2009 r. miedź będzie kosztować co najmniej 10 000 dolarów za tonę. Jeśli w 2009 r. miedź będzie kosztować 12 000 dolarów za tonę, producent kabli odzyska 10 mln zł zainwestowanych w obligacje oraz otrzyma 5 mln zł jako zysk wynikający ze wzrostu cen miedzi. Posiadane 15 mln zł będzie mógł przeznaczyć na kupno miedzi po wyższej cenie niż planował kilka lat wcześniej, bez dodatkowego wysiłku finansowego.
Obligacje strukturyzowane a zwykłe obligacje
Według tradycyjnej strategii eliminacji ryzyka inwestycji na giełdzie inwestor ma do wyboru instrumenty o niskim ryzyku (obligacje rządowe) i o wysokim ryzyku (akcje, kontrakty terminowe). Inwestor kupuje albo obligacje, albo akcje. Może też próbować skomponować portfel składający się z akcji i obligacji. Nawet jednak przy inwestycji w obligacje rządowe może ponieść straty.
Inaczej jest przy obligacjach strukturyzowanych. Odzyskanie zainwestowanego kapitału wydaje się marną rekompensatą, jeżeli inwestycje alternatywne mogły przynieść np. 100% zysku. Inwestując w obligacje strukturyzowane zyskuje się pewność, że jeżeli tylko emitent nie zbankrutuje (a emitentami są największe banki świata), to w chwili wykupu obligacji otrzymamy pieniądze potrzebne np. na spłatę kredytu.
Opodatkowanie zysków z obligacji strukturyzowanych
Zyski i straty z różnych instrumentów finansowych są opodatkowane w różny sposób. W Polsce inwestor może np. zrealizować na inwestycji w fundusze inwestycyjne 100-procentowy zysk, a w przypadku inwestycji w akcje stracić cały zainwestowany kapitał. Od całości zysku z funduszy zapłaci podatek i nie może tego zysku pomniejszyć o straty z akcji. Obligacja strukturyzowana, z której zysk jest obliczany jako zysk z funduszy inwestycyjnych i akcji, wyklucza taką sytuację. Istnieje jednak ryzyko, że organy podatkowe nie uznają obligacji strukturyzowanej za obligację. Zysk z niej zostanie uznany nie za odsetki, lecz np. za zysk z instrumentów pochodnych. W zależności od szczegółów konstrukcji obligacji będzie to wymagało innej kwalifikacji podatkowej i może oznaczać utratę ulg, konieczność dopłacenia podatku itp.
Paszportyzacja, czyli wymogi dla zagranicznych obligacji strukturyzowanych
Jedną z konsekwencji wejścia Polski do Unii Europejskiej jest traktowanie obszaru Polski jako części jednolitego rynku finansowego UE. Jeżeli w jednym z krajów Unii emisja instrumentów finansowych została zatwierdzona przez odpowiednik Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, to mogą one (po spełnieniu kilku dodatkowych warunków) być oferowane w naszym kraju. Polska jest wówczas państwem przyjmującym. W procedurze dopuszczania takich papierów wartościowych do oferowania ich w Polsce KPWiG wymaga dokumentu notyfikującego, potwierdzającego prospekt emisyjny dotyczący tych papierów wartościowych. Potrzebna jest też kopia zatwierdzonego (np. w Irlandii) prospektu emisyjnego, sporządzonego i zaktualizowanego zgodnie z przepisami tego państwa członkowskiego wraz z tłumaczeniem na język polski części prospektu emisyjnego zawierającej podsumowanie zamieszczonych w nim informacji.
Oferując takie obligacje w Polsce emitent lub wprowadzający je na polską giełdę ma obowiązek udostępnić do publicznej wiadomości prospekt emisyjny sporządzony w języku polskim lub angielskim, według wyboru emitenta lub wprowadzającego. W przypadku prospektu emisyjnego sporządzonego w języku angielskim emitent lub wprowadzający ma obowiązek udostępnić do publicznej wiadomości, łącznie z prospektem emisyjnym, dokument podsumowujący (lub podsumowanie będące częścią prospektu emisyjnego sporządzonego w języku polskim). Nabywając obligacje inwestor może więc znać tylko część warunków oferty, gdyż jej podsumowanie w języku polskim może nie zawierać wszystkich szczegółów. Dodatkowo emitenci obligacji wyłączają swoją odpowiedzialność za błędy w tłumaczeniu podsumowania ich oferty.
Jak wyglądają informacje o emisji obligacji strukturyzowanych, przedstawiamy w przykładzie 3.
Przykład 3
Obligacje Multi Asset Best Strategy, o nazwie marketingowej DB MAGICZNA TRÓJKA, to obligacje, które były reklamowane jako pierwsza w Polsce publiczna emisja obligacji strukturyzowanych. Ich emitentem był Deutsche Bank. Obligacje zostały wprowadzone na polski rynek w wyniku paszportyzacji – emisję przygotowano na rynki krajów europejskich, a nie tylko na rynek polski. Deutsche Bank zaoferował 3-letnią obligację zerokuponową, powiązaną z rynkiem pieniężnym, towarowym oraz rynkiem nieruchomości, z gwarantowaną ochroną kapitału. Pozostałe cechy obligacji przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Charakterystyka obligacji strukturyzowanych oferowanych przez Deutsche Bank
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Inwestor za 1 obligację otrzyma po 3 latach:
• 100 zł albo
• 100 zł powiększone o zysk.
To, który z tych wariantów wystąpi, zależy od wartości portfeli opisanych w tabeli 2. Tworzą one trzy portfele: agresywny, zrównoważony i ostrożny. Im bardziej agresywny portfel, tym jest w nim mniej indeksu rynku pieniężnego. Indeks ten ma podobną wartość co krótkoterminowe lokaty w bankach. W portfelu agresywnym indeks ten zajmuje tylko 10%, w portfelu ostrożnym – aż 60%. Za to wartość portfela agresywnego zależy w dużym stopniu od zmian indeksów giełdowych (amerykańskiego, japońskiego, polskiego) miedzi, aluminium i ropy naftowej.
Tabela 2. Opis portfeli wybranych do rozliczenia obligacji strukturyzowanych Deutsche Bank
Inwestor kupujący obligacje strukturyzowane osiągnie zysk, jeżeli portfel agresywny, zrównoważony lub ostrożny przyniesie zysk. Nieuwzględniany jest zysk na koniec 3-letniego okresu inwestycji w te obligacje. Portfele są wyceniane raz w miesiącu i Deutsche Bank obliczy średnią arytmetyczną z każdej miesięcznej wyceny.
Przykład obliczeń wyniku z inwestycji
Po uwzględnieniu średniej arytmetycznej z wycen portfeli z okresu 2006–2009 przyjęty do rozliczenia obligacji DB MAGICZNA TRÓJKA portfel agresywny przyniósł 45% zysku, portfel zrównoważony 27%, portfel ostrożny 19%. Emitent obligacji przyjął współczynnik udziału na poziomie 125%. Zysk z obligacji obliczono wykorzystując portfel agresywny, gdyż przyniósł największy zysk z tych trzech portfeli. Nabywca obligacji otrzyma:
100 zł + (125% ze 100 zł × 0,45) = 156,25 zł.
Stopa zwrotu z inwestycji to 56,25%. Roczna stopa zwrotu to 16%.
Przykład obliczeń wyniku z inwestycji
Po uwzględnieniu średniej arytmetycznej z wycen portfeli z okresu 2006–2009 portfele przyjęte do rozliczenia obligacji DB MAGICZNA TRÓJKA przyniosły straty. Największą stratę przyniósł portfel agresywny – 55%. Emitent obligacji przyjął współczynnik udziału na poziomie 125%. Kwotę pieniędzy do zwrotu inwestorowi, który nabył obligacje, obliczono jako:
100 zł + (125% z 100 zł × 0) = 100 zł.
W ten sposób inwestor otrzymał zwrot pieniędzy zainwestowanych w obligacje nie osiągając – mimo 3-letniego okresu inwestycji – żadnego zysku.
Tomasz Król
ekspert w zakresie finansów, współpracownik redakcji