Niezbędnym warunkiem odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe małżonka jest istnienie wspólności majątkowej małżeńskiej. Powstanie rozdzielności majątkowej między małżonkami zarówno umownej, jak i z mocy prawa, czy też orzeczenia sądu nie zawsze jednak uwalnia od odpowiedzialności. Istotny jest bowiem moment zniesienia ustawowej wspólności majątkowej.
Moment zniesienia wspólności
- Za podatki wynikające ze zobowiązań podatkowych co do zasady odpowiada całym swoim majątkiem podatnik. Jednakże w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność obejmuje nie tylko majątek odrębny podatnika, ale również majątek wspólny podatnika i jego małżonka - mówi Przemysław Polkowski, doradca podatkowy w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.
Ekspert wyjaśnia, że skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
- zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej,
- zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu,
- ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka,
- uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.
- W przypadku unieważnienia małżeństwa, rozwodu bądź separacji małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże co do zasady tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym - mówi Przemysław Polkowski.
Odpowiedzialność osoby trzeciej
Beata Stefańska, doradca podatkowy w Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów Nowakowski i Wspólnicy, oddział w Toruniu (zrzeszona w Consortio Lex), wyjaśnia, że w przypadku zawarcia przez małżonków umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu wspólności majątkowej odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe drugiego małżonka w określonych przypadkach może przybrać formę odpowiedzialności osoby trzeciej. Chodzi tu o sytuację, w której istnieje zaległość podatkowa związana z prowadzoną przez drugiego małżonka działalnością gospodarczą.
- Zaległość musi dotyczyć okresu, w którym małżonek stale współdziałał przy prowadzeniu działalności, jednocześnie osiągając z niej korzyści - mówi Beata Stefańska. Zwraca uwagę, że współdziałanie musi nosić znamiona systematyczności, natomiast korzyści mogą mieć wymiar pieniężny i rzeczowy. Zakres odpowiedzialności jest ograniczony przede wszystkim wysokością korzyści, które osiągnął drugi małżonek.
- Odpowiedzialność małżonka jest możliwa wyłącznie w drodze wydania decyzji przez organ podatkowy, a jeżeli organ nie wykaże istnienia opisanych elementów, nie można tej odpowiedzialności przypisać - mówi Beata Stefańska.
MAGDALENA MAJKOWSKA