Podstawę opodatkowania w podatku od spadków i darowizn stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jest to tzw. czysta wartość.
Zasady ogólne
Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych ma obowiązek określić nabywca. Ustala ją na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego.
Podatek od spadków i darowizn oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku według progresywnej skali podatkowej określonej odrębnie dla każdej grupy podatkowej. Jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości majątku ostatnio nabytego dolicza się wartość majątku nabytego od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie pięciu lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku naliczonego od łącznej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych potrąca się podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wynikająca z obliczenia nadwyżka podatku nie podlega ani zaliczeniu na poczet innych podatków, ani zwrotowi. Nabywcy obowiązani są wymienić w zeznaniu podatkowym rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej zakresie.
Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy rzeczy lub praw majątkowych. Dla nabywców zaliczonych do poszczególnych grup podatkowych ustawa odrębnie określa kwoty wolne od podatku oraz odrębne skale podatkowe. Przypomnijmy, że obecnie stosowane są trzy grupy podatkowe.
Przypomnijmy także, że dla określonych grup (omówiliśmy je na str. 9) ustalono kwoty wolne od opodatkowania. Wynoszą one:
9637 zł - dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej,
7276 zł - dla nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej,
4902 zł - dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej.
Złożenie zeznania
Osoby, które nie korzystają z generalnego zwolnienia dla najbliższych zobowiązane są do złożenia zeznania podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Moment powstania obowiązku podatkowego w zależności od sposobu nabycia majątku szczegółowo określa ustawa o podatku od spadków i darowizn. Przykładowo w przypadku nabycia majątku w drodze darowizny powstaje z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania tej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia.
Deklarację podatkową składa się na formularzu SD-3. Zerowa grupa podatkowa zamiast zeznania składa opisane powyżej zgłoszenie SD-Z1. Do zeznania należy dołączyć dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania. Chodzi m.in. o orzeczenie sądu stwierdzające nabycie spadku, testament, dokumenty potwierdzające istnienie długów i ciężarów obciążających nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
Wspólna deklaracja
Jeżeli nabycie nastąpiło na współwłasność dwóch lub więcej podatników, mogą oni złożyć wspólne zeznanie podatkowe. W takim wypadku deklarację składa jeden z nabywców, jednocześnie dołączając do niej informacje sporządzone przez pozostałych nabywców, na specjalnych formularzach SD-3/A. Podatnik ma obowiązek złożenia korekty deklaracji w przypadku nabycia rzeczy lub praw majątkowych niewskazanych w zeznaniu, w terminie 14 dni od dnia, w którym dowiedział się o nabyciu.
Obowiązek składania zeznań został wyłączony w sytuacjach, w których podatek pobierany jest przez płatnika, czyli notariusza. Jest on płatnikiem podatku od darowizny zawartej w formie aktu notarialnego albo zawartej w tej formie umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności.
Ważne!
Osobom zaliczonym do wszystkich grup podatkowych grozi tzw. podatek sankcyjny. Nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu według stawki 20 proc., jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony
PRZYKŁAD: PODATEK OD DAROWIZNY W I GRUPIE
Teść przekazał zięciowi w darowiźnie samochód o wartości 30 tys. zł.
Nabywca będzie musiał zapłacić podatek w wysokości 812,55 zł.
Wynika to z następującego wyliczenia:
30 000 - 9637 (kwota wolna od podatku w ramach I grupy podatkowej) = 20 363.
20 363 - 10 278 = 10 085 x 5 proc. = 504,25 + 308,30 = 812,55 zł.
PRZYKŁAD: PODATEK OD SPADKU W II GRUPIE
Ciotka zapisała siostrzenicy w testamencie działkę budowlaną o wartości 100 tys. zł.
Siostrzenica będzie musiała zapłacić podatek w wysokości 10 304,66 zł
Wynika to z następującego wyliczenia:
100 000 - 7276 (kwota wolna od podatku w ramach II grupy podatkowej) = 92 724.
92 724 - 20 556 = 72 168 x 12 proc. = 8660,16 + 1644,50 = 10 304,66 zł.
PRZYKŁAD: PODATEK OD DAROWIZNY W III GRUPIE
Pani Ania podarowała swojej przyjaciółce meble kuchenne o wartości 15 tys. zł.
Obdarowana będzie musiała zapłacić podatek w wysokości 1211,76 zł.
Wynika to z następującego wyliczenia:
15 000 - 4902 (kwota wolna w ramach III grupy podatkowej) = 10 098.
10 098 x 12 proc. = 1211,76 zł.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Skala podatku od spadków i darowizn
MAGDALENA MAJKOWSKA
Podstawa prawna
n Art. 5, art. 6 ust. 1, art. 7, art. 9, art. 14, art. 15, art. 17a i art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.).