NOWE PRAWO
Umowy ubezpieczenia podpisywane dziś muszą już być dostosowane do nowych przepisów kodeksu cywilnego. Zmiany są jednak bardzo korzystne dla klientów. Ci, którzy podpisują umowy, którymi będą rządziły już nowe przepisy, będą mieli większe możliwości zmniejszenia kosztów ubezpieczenia, trudniej im będzie też odmówić odszkodowania. Niestety, jak zwykle przy tak rewolucyjnych zmianach, cały czas pojawiają się wątpliwości, jak interpretować niektóre zapisy. Jak widać z naszego zestawienia pokazującego stanowisko Komisji Nadzoru Finansowego, rzecznika ubezpieczonych i ekspertów największego naszego ubezpieczyciela PZU, rozbieżności są spore. Dla klientów towarzystw ubezpieczeniowych to spore wyzwanie. Muszą poznać dobrze swoje prawa, żeby potem nie dać się zwieść towarzystwu, które np. będzie chciało oddać składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia.
Kiedy dostanie zwrot składki
Właśnie kwestia zwrotu składki budzi obecnie najwięcej wątpliwości i emocji na rynku ubezpieczeniowym. Artykuł 813 k.c. wprowadza nową zasadę, że w przypadku wygaśnięcia stosunku ubezpieczenia przed upływem terminu okresu, na jaki została zawarta umowa, ubezpieczającemu przysługuje zwrot składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej.
Sprawa jest prosta, jeśli nie mieliśmy szkody w okresie ubezpieczenia. Wtedy mamy prawo żądać zwrotu składki za każdy dzień pozostały do końca umowy, i to bez żadnych potrąceń, tytułem opłat manipulacyjnych. Nie ulega też wątpliwości, że zwrotu składki nie będzie, jeśli mamy tzw. szkodę całkowitą, czyli umowa rozwiązuje się ponieważ przedmiot ubezpieczenia został zupełnie zniszczony.
Ważne!
Zwrot składki w przypadku rozwiązania umowy po szkodzie będzie możliwy tylko w przypadku umów dobrowolnych, np. AC komunikacyjnego
- Zwrot nie będzie też przysługiwał, jeśli wyczerpała się suma ubezpieczenia wskutek wypłaty odszkodowania - informuje Magdalena Olborska z biura prasowego PZU.
Przy czym warto zwrócić uwagę, że przy takim założeniu będziemy też mieli prawo do zwrotu składki w przypadku tzw. szkody całkowitej z AC, która jest orzekana, gdy koszty naprawy auta przekraczają 70 proc. jego wartości z dnia szkody. Towarzystwo wypłaca bowiem np. tylko 70 proc. sumy ubezpieczenia, a pozostałe 30 proc. trzeba uzyskać ze sprzedaży auta.
Za to zdania są podzielone, co ze zwrotem składki w przypadku tzw. szkody częściowej, kiedy przedmiot ubezpieczenia nie jest unicestwiony lub odszkodowanie stanowiło część (np. 25 proc. sumy ubezpieczenia), a np. pozbywamy się przedmiotu ubezpieczenia (np. samochodu) i rozwiązujemy umowę.
Według ekspertów PZU w takim wypadku składka do zwrotu będzie pomniejszona o 25 proc., ale tylko wtedy, gdy umowa ubezpieczenia przewidywała tzw. konsumpcję sumy ubezpieczenia (tzn. każde odszkodowanie zmniejsza sumę ubezpieczenia). Podobnego zdania jest Komisja Nadzoru Finansowego, ale już Rzecznik Ubezpieczonych uważa inaczej.
- Klient powinien dostać pełen zwrot składki, proporcjonalnie do niewykorzystanego okresu ubezpieczenia - uważa Aleksander Daszewski z Biura Rzecznika Ubezpieczonych.
Kiedy ustaje odpowiedzialność towarzystwa
Widać więc, że jest to pierwszy punkt, w którym towarzystwa i klienci będą wchodzili w spór, i dopiero rozstrzygnięcia sądowe pokażą, jak interpretować przepisy.
Jeśli podpisujemy umowę ubezpieczenia z płatnością składki w ratach, to spóźnienie w opłaceniu kolejnych rat nie będzie już tak dotkliwe jak do tej pory (sankcją było nawet rozwiązanie umowy). Teraz brak płatności będzie mógł spowodować ustanie odpowiedzialności towarzystwa, tylko wtedy gdy ubezpieczyciel po upływie tego terminu wezwał ubezpieczającego do opłaty składki. Pismo musi zawierać informację, że brak zapłaty w terminie siedmiu dni od otrzymania wezwania spowoduje ustanie odpowiedzialności towarzystwa.
Ważne!
Nieodbieranie monitów o zapłatę składki nie pozwoli na uniknięcie jej uregulowania. Towarzystwa mają prawo żądać składki za okres udzielanej ochrony
W takim stanie prawnym kluczowe będzie ustalenie, czy klient otrzymał pismo i mógł się z nim zapoznać. Dlatego towarzystwa mają wysyłać takie monity listem poleconym z potwierdzeniem odbioru. Co w sytuacji, gdy klient np. wyjeżdża lub jest w szpitalu i nie odbiera go z poczty?
Komisja Nadzoru Finansowego sygnalizuje, że zgodnie z art. 61 k.c. takie pismo może być uznane za dostarczone, tylko wtedy gdy adresat mógł zapoznać się z jego treścią.
Z kolei towarzystwa sygnalizują, że w przypadku nieodebrania informacji mogą powoływać się na instytucję domniemania doręczania.
- Domniemanie doręczenia może być z łatwością obalone przez udowodnienie, że klient był w tym czasie za granicą, w innym mieście czy w szpitalu - mówi Aleksander Daszewski z Biura Rzecznika Ubezpieczonych.
Już teraz widać, że mamy tu kolejne pole do sporów między towarzystwami a klientami.
Czy płatności można uniknąć
Towarzystwa mają jeszcze jeden bicz na niesolidnych płatników. Nawet jeśli praktyka i orzecznictwo sądów pójdą w kierunku nakazującym towarzystwom skuteczne dostarczenie monitu, to i tak nie ma sposobu na uniknięcie płatności za polisę. Towarzystwa mogą, idąc śladem operatorów komórkowych czy telewizji kablowych, oddawać dług do windykacji. Nikt nie zakwestionuje bowiem ich prawa do żądania składki za okres udzielanej ochrony. Mogą to zrobić powołując się albo na przepisy dotyczące umowy ubezpieczenia, art. 813 par. 1 (składkę oblicza się za czas trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela) lub zasady ogólne zawarte w art. 353 par. 1, zakładającym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a ten zobowiązany jest je spełnić.
WIĘKSZE UPRAWNIENIA KLIENTÓW
Nie ma wątpliwości, że nowe prawo daje klientom większe uprawnienia odnośnie do:
l terminowości wypłat odszkodowań - powinniśmy je dostać w ciągu 30 dni, opóźnienie może być usprawiedliwione tylko skomplikowaniem sprawy, a nie np. oczekiwaniem na dokumenty czy wyrok sądu w sprawie związane z wypadkiem, jak to było praktykowane do wejścia w życie nowych przepisów.
l żądania zmniejszenia składek - jeśli w okresie ubezpieczenia zmniejszy się prawdopodobieństwo zajścia wypadku, np. zainstalujemy drzwi antywłamaniowe czy alarm. Do tej pory nie było takiego prawa.
l odzyskania składek za polisę przy sprzedaży nieruchomości - to, czy umowa ubezpieczenia nieruchomości przejdzie na nabywcę, zależy od decyzji sprzedającego i kupującego, a dodatkowo potrzebna jest zgoda ubezpieczyciela na przeniesienie polisy na nabywcę nieruchomości. Poprzednio polisa była sprzedawana z nieruchomością i decyzja o jej kontynuacji należała tylko do towarzystwa i nabywcy.
l uzyskania odszkodowania z polisy OC dobrowolnej sprawcy szkody - towarzystwo nie będzie mogło odmówić wypłaty poszkodowanemu, jeśli ubezpieczony przez nie sprawca wypadku nie współpracuje przy likwidacji szkody. Poprzednio miało takie prawo i trzeba było uzyskiwać odszkodowanie bezpośrednio od sprawcy w procesie cywilnym.
l bronienia się przed odmową wypłaty odszkodowania - towarzystwa chcąc odmówić wypłaty będą musiały udowadniać, że klient nie wypełnił obowiązków informacyjnych przed zawarciem umowy, w jej trackie i po szkodzie, z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa. Poprzednio to klient musiał udowadniać, że obowiązki wypełnił właściwie.
Jak interpretują nowe przepisy kodeksu cywilnego
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
MARCIN JAWORSKI
marcin.jaworski@infor.pl