Przepisy ustawy o VAT zawierają między innymi przepisy dotyczące cen stosowanych przez podmioty powiązane. Przy czym o powiązaniach tych mówi się wówczas, gdy między kontrahentami lub osobami pełniącymi u kontrahentów funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy. Związek ten istnieje także, gdy którakolwiek z wymienionych osób łączy funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne u kontrahentów.
Przez powiązania rodzinne rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia.
Przez powiązania kapitałowe rozumie się sytuację, w której jedna z osób lub jeden z kontrahentów posiada prawo głosu wynoszące co najmniej 5 proc. wszystkich praw głosu lub dysponuje bezpośrednio lub pośrednio takim prawem.
Z obowiązujących od 1 stycznia 2008 r. przepisów ustawy o VAT wynika, że w przypadku gdy między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą istnieje wspomniany związek, oraz w przypadku gdy wynagrodzenie jest:
• niższe od wartości rynkowej, a nabywca towarów lub usług nie ma zgodnie z art. 86, 88 i 90 ustawy o VAT oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 tej ustawy pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego;
• niższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, 88 i 90 ustawy o VAT oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 tej ustawy pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a dostawa towarów lub świadczenie usług są zwolnione od podatku;
• wyższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, 88 i 90 ustawy o VAT oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 tej ustawy pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego
- organ podatkowy określa wysokość obrotu na podstawie wartości rynkowej pomniejszonej o kwotę podatku, jeżeli okaże się, że związek ten miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług.
Wspomniana wartość rynkowa powinna być przy tym rozumiana tak, jak definiuje ją ustawa o VAT, czyli obejmuje całkowitą kwotę, jaką w celu uzyskania w danym momencie danych towarów lub usług nabywca lub usługobiorca na takim samym etapie sprzedaży jak ten, na którym dokonywana jest dostawa towarów lub świadczenie usług, musiałby, w warunkach uczciwej konkurencji, zapłacić niezależnemu dostawcy lub usługodawcy na terytorium kraju. W przypadku zaś, gdy nie można ustalić porównywalnej dostawy towarów lub świadczenia usług, przez wartość rynkową rozumie się:
• w odniesieniu do towarów - kwotę nie mniejszą niż cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a w przypadku braku ceny nabycia koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy,
• w odniesieniu do usług - kwotę nie mniejszą niż całkowity koszt poniesiony przez podatnika na wykonanie tych usług;
Opisane przepisy nie mają zastosowania w przypadku transakcji zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi, w odniesieniu do których właściwy organ podatkowy, na podstawie ustawy Ordynacja podatkowa, wydał decyzję o uznaniu prawidłowości wyboru i stosowania metody ustalania ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi.
KRYSTYNA GÓRCZAK