Dłużnik, który nie reguluje w terminie należności, musi liczyć się z tym, że egzekucję należności, przeprowadzi komornik. Musi on jednak posiadać prawomocny wyrok, zaopatrzony w klauzulę wykonalności.
Do wniosku o wszczęcie egzekucji wierzyciel powinien dołączyć oryginał tytułu wykonawczego.
Odpowiedzialność małżonka
Jeżeli dłużnik pozostaje w związku małżeńskim, to wówczas wystawiony przeciwko niemu tytuł wykonawczy jest podstawą do prowadzenia egzekucji nie tylko z majątku osobistego, lecz również z jego wynagrodzenia za pracę, z dochodów uzyskanych z działalności zarobkowej oraz korzyści uzyskanych z jego praw autorskich oraz praw własności przemysłowej.
Natomiast mąż (żona) dłużnika nie odpowiada za jego długi zaciągnięte bez zgody drugiego małżonka, bądź takie, które nie wynikają z czynności prawnej (lecz na przykład z czynu niedozwolonego) oraz za zobowiązania, które powstały przed powstaniem wspólności małżeńskiej ustawowej. Nie ponosi też odpowiedzialności za zobowiązania dotyczące majątku osobistego dłużnika.
Dlatego roszczenia, które wynikają z takich zobowiązań, mogą być egzekwowane tylko od dłużnika, czyli z jego majątku osobistego, wynagrodzenia za pracę, dochodów z innej działalności zarobkowej, korzyści z praw autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Gdyby ta zasada została naruszona podczas prowadzenia egzekucji, to dłużnik i jego małżonek mogą się bronić, wnosząc powództwo przeciwegzekucyjne. Wzór takiego pozwu drukujemy obok.
Natomiast nieskuteczna może okazać się obrona przed egzekucją polegająca na tym, że dłużnik z małżonkiem zawrą umowę majątkową małżeńską, na podstawie której obejmą wspólnością majątkową składniki majątku osobistego. Zawarcie takiej umowy nie wyłącza prowadzenia egzekucji z tych składników majątku, które należałyby do majątku osobistego dłużnika wówczas, gdyby takiej umowy nie było.
Ale nawet w takim przypadku dłużnik i jego małżonek mogą bronić się przed postępowaniem komorniczym. Wnosząc powództwo przeciwegzekucyjne, powinni wykazać, że umowa, którą zawarli, była skuteczna wobec wierzyciela, ponieważ wiedział on o niej.
Tytuł egzekucyjny
Komornik może prowadzić egzekucję, gdy wierzyciel przedłożył mu tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności.
Tytułami egzekucyjnymi są przede wszystkim orzeczenia sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, ugody zawarte przed sądem, wyroki sądu polubownego lub ugody zawarte przed takim sądem, ugody przed mediatorem oraz akty notarialne, w których dłużnicy poddają się egzekucji.
Ugoda sądowa zawarta w postępowaniu pojednawczym, rozpoznawczym, przed mediatorem po zatwierdzeniu jej przez sąd, które następuje w postępowaniu klauzulowym, w postępowaniu karnym (w którym zgłoszono powództwo adhezyjne) oraz w postępowaniu z oskarżenia prywatnego jest tytułem egzekucyjnym.
Z kolei do egzekucji ze spadku, aż do momentu przeprowadzenia działu spadku, potrzebny jest tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim spadkobiercom.
Jeżeli tytuł egzekucyjny został wydany przez sąd, to wówczas sąd I instancji, w którym sprawa się toczy, nadaje mu klauzulę wykonalności. Natomiast sąd II instancji może ją nadać aż do momentu, w którym akta sprawy w nim się znajdują. W wielu przypadkach klauzulę wykonalności może również nadać referendarz sądowy.
Nadając klauzulę wykonalności w postępowaniu egzekucyjnym, sąd nie bada, czy obowiązek objęty tytułem wykonalności jest zasadny i wymagalny. Nie ocenia również, czy roszczenie istnieje.
Ważne!
Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia. Klauzulę nadaje jednoosobowo na wniosek wierzyciela, a nakazowi zapłaty niezwłocznie z urzędu po uprawomocnieniu się
PRZYKŁAD: ORZECZENIE SĄDOWE TYTUŁEM EGZEKUCYJNYM
Wyrok, który uwzględnia powództwo o ustalenie istnienia stosunku prawnego lub prawa, nie stanowi tytułu egzekucyjnego, ponieważ nie zawiera treści nadającej się do wykonania. Z tych samych powodów do egzekucji nie nadaje się wyrok oddalający powództwo, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku oraz wyrok przywracający naruszone posiadanie wówczas, gdy nie określa granic udzielonej ochrony i nie wskazuje sposobu przywrócenia utraconego posiadania.
PRZYKŁAD: SĄD MOŻE ODMÓWIĆ
Strona wystąpiła o nadanie klauzuli wykonalności postanowieniu o ustanowienie drogi koniecznej. Sąd odmówił, ponieważ takie postanowienie nie jest tytułem egzekucyjnym, który może zostać zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z 26 czerwca 2002 r. w sprawie sygn. akt III CZP 38/02 opublikowanym w OSNC z 2003 r. nr 7-8, poz. 97.
Powództwo przeciwegzekucyjne
Przeciwko egzekucji komorniczej dłużnik może się bronić, składając powództwo przeciwegzekucyjne. Ma prawo w nim domagać się pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo ograniczenia go. Aby wygrać sprawę, powinien zaprzeczyć zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności. Na przykład może zakwestionować obowiązek stwierdzony tytułem egzekucyjnym, którym nie jest orzeczenie sądu. Ma prawo też wykazać, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, które spowodowało wygaśnięcie zobowiązania albo doprowadziło do tego, że nie może być ono egzekwowane (np. zdarzenie nastąpiło już po zamknięciu rozprawy).
Dłużnik może też powołać się na zarzut, że świadczenie zostało spełnione, jeżeli zarzut ten nie był rozpoznawany podczas rozprawy. Natomiast małżonek dłużnika, przeciw któremu sąd wydał klauzulę wykonalności, może wykazywać, że wierzycielowi nie należy się egzekwowane świadczenie. Dopuszczalne jest też, aby podnosił zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.
Można też podnosić zarzut przedawnienia roszczenia, odroczenie spełnienia świadczenia oraz rozłożenie go na raty.
W drodze powództwa również osoba trzecia może żądać zwolnienia zajętego przedmiotu spod egzekucji, jeśli skierowanie do niego egzekucji narusza jego prawa. Powództwo w takiej sprawie może wnieść w ciągu miesiąca od dnia, kiedy dowiedział się o naruszeniu prawa. W pozwie należy przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w dniu składania go powód może zgłosić, pod rygorem utraty prawa do korzystania z nich w dalszym postępowaniu.
Wzór skargiKliknij aby zobaczyć ilustrację.
Składając skargę na czynności komornika, małżonek dłużnika musi udowodnić, że przedmiot, który chce wyłączyć spod egzekucji, wchodzi w skład jego majątku osobistego.
MAŁGORZATA PIASECKA-SOBKIEWICZ
malgorzata.piasecka@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 758-843 ustawy z 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).