Osoby fizyczne, które po 30 kwietnia 2004 r. poniosły koszty zakupu materiałów budowlanych związanych z inwestycją mieszkaniową, mogą odzyskać część wydatków poniesionych na ten cel, jeżeli złożą w urzędzie skarbowym odpowiedni wniosek. Indywidualnym inwestorom, którzy wprowadzają w błąd organy podatkowe i narażają fiskusa na nienależny zwrot wydatków, grożą sankcje karne skarbowe, z karą pozbawienia wolności włącznie.
Neutralizacja skutków podwyżki
System rekompensat stworzony dla osób fizycznych - nabywców materiałów budowlanych - neutralizuje skutki podwyżki od 1 maja 2004 r. stawki VAT na materiały budowlane z 7 do 22 proc., której efektem był wzrost kosztów realizacji inwestycji mieszkaniowych systemem gospodarczym. Zasady zwrotu reguluje ustawa z 29 sierpnia 2005 r. o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym. Przypomnijmy, że fiskus zwraca część VAT zawartego w cenie materiałów budowlanych osobom fizycznym, które nie są podatnikami VAT i nie dokonały zakupu materiałów budowlanych w celu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem.
Prawo do zwrotu przysługuje indywidualnym inwestorom, którzy posiadają prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane w rozumieniu ustawy - prawo budowlane albo tytuł prawny do budynku lub lokalu - w przypadku remontu. Jeżeli inwestycja wymaga pozwolenia na budowę, warunkiem zwrotu jest posiadanie takiego pozwolenia. Zwrot VAT jest limitowany. Wysokość limitu oraz przysługującą kwotę zwrotu podatnik oblicza samodzielnie zgodnie z ustawowymi wytycznymi. Limit zwrotu jest odnawialny i dotyczy okresów pięcioletnich liczonych od daty złożenia pierwszego wniosku.
Zwrot części wydatków przysługuje tylko osobom, które poniesione wydatki mają udokumentowane fakturami VAT w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, wystawionymi od 1 maja 2004 r. Wykaz faktur podatnik musi dołączyć do wniosku o zwrot.
PRZYKŁAD: PIĘCIOLETNI LIMIT ZWROTU
Pan Jacek w 2006 roku zakończył trwającą trzy lata budowę domu. Inwestycja była realizowana systemem gospodarczym. Podatnik w styczniu 2007 r. złożył wniosek o zwrot części VAT zawartego w cenie zakupionych materiałów budowlanych i otrzymał zwrot. W kwietniu 2008 r. podatnik wyremontował mieszkanie.
W związku z poniesionymi wydatkami zamierza złożyć kolejny wniosek o rekompensatę pozostałej części wydatków. Musi jednak pamiętać, że pięcioletni okres dla limitu przysługującego mu zwrotu VAT jest liczony od daty pierwszego złożonego wniosku, czyli w tym wypadku złożonego w 2007 roku. Jeżeli podatnik cały limit zwrotu wykorzystał w ramach pierwszego wniosku, kolejny będzie mógł złożyć dopiero po upływie pięciu lat.
Ustawodawca, regulując zasady zwrotu VAT, wprowadził jednocześnie do kodeksu karnego skarbowego (k.k.s.) nowy przepis sankcjonujący działania mające na celu wyłudzenie zwrotu. Zgodnie z art. 76a k.k.s. osoba, która przez podanie danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy wprowadza w błąd właściwy organ narażając na nienależny zwrot wydatków na materiały budowlane, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności albo obu tym karom łącznie.
Kary za przestępstwa skarbowe
W 2008 roku najniższa stawka dzienna za przestępstwo karne skarbowe wynosi 37,53 zł, natomiast najwyższa - 15 012 zł. Oznacza to, że nieuczciwemu inwestorowi może grozić ka- ra grzywny w wysokości od 375,30 zł (najniższa liczba stawek dziennych wynosi 10) do 10 808 640 zł (najwyższa liczba stawek dziennych wynosi 720).
Przepis art. 76a k.k.s. w par. 2 wprowadza również uprzywilejowany typ przestępstwa ze względu na małą wartość kwoty narażonej na nienależny zwrot. W takiej sytuacji nieuczciwemu podatnikowi grozi jedynie kara grzywny do 720 stawek dziennych. Nie można natomiast orzec wobec niego kary pozbawienia wolności. Zgodnie z kodeksem karnym skarbowym przez pojęcie mała wartość należy rozumieć wartość, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wartości minimalnego wynagrodzenia. Wskaźnik ten w 2008 roku wynosi 1126 zł, zatem według przepisu przewidującego łagodniejszy typ przestępstwa będzie odpowiadał sprawca, który naraził urząd skarbowy na nienależny zwrot VAT w wysokości nieprzekraczającej 225 200 zł.
Osoba, która wprowadziła w błąd organ podatkowy i w konsekwencji naraziła go na nienależny zwrot wydatków związanych w budownictwem mieszkaniowym, może podlegać karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Dotyczy to przypadków, gdy kwota narażona na nienależny zwrot nie przekracza ustawowego progu, czyli granicy pomiędzy wykroczeniem a przestępstwem karnym skarbowym. W tym roku ustawowy próg wynosi 5630 zł. Wysokość kary grzywny za wykroczenie skarbowe w 2008 roku może wynosić od 112,6 zł do 22 520 zł. W przypadku jednak, gdy kara zostaje nałożona w drodze mandatu karnego przez urząd skarbowy, jej wysokość nie może przekroczyć 2252 zł.
PRZYKŁAD: KOREKTA WNIOSKU
Podatnik zorientował się, że w złożonym wniosku o zwrot VAT niesłusznie uwzględnił fakturę na zakup materiałów związanych z remontem mieszkania wystawioną w marcu 2004 r. oraz dwie faktury na zakup materiałów budowlanych, które jeszcze przed 1 maja 2004 r. były opodatkowane 22-proc. stawką VAT. W takim wypadku istnieje możliwość skorygowania wniosku. Taka korekta polega na uzupełnieniu lub poprawieniu wniosku wcześniej złożonego, poprzez złożenie nowego wniosku z ponownym wyliczeniem kwoty zwrotu. Z możliwości korekty mogą także korzystać m.in. podatnicy, którzy z różnych przyczyn nie uwzględnili w dołączonym wykazie wszystkich faktur objętych zwrotem bądź odwrotnie - zorientowali się, że uwzględnili we wniosku fakturę, która nie powinna się w nim znaleźć.
W przypadku, gdy składana korekta wiąże się wyłącznie z rezygnacją z faktur poprzednio ujętych w dołączonym do wniosku wykazie faktur, podatnik nie musi sporządzać nowego wykazu w całości. Wystarczy, że składając korektę poinformuje o pozycjach, które zostały wycofane. Podobnie będzie w sytuacji uzupełnienia wniosku o nowe, pominięte lub zapomniane wcześniej pozycje. Również w tej sytuacji podatnik nie musi sporządzać nowego wykazu faktur w całości. Wystarczy, że składając korektę dołączy uzupełnienie poprzednio złożonego wykazu o nowe pozycje, a w samej korekcie poinformuje o ich dodaniu. Podatnicy, którzy korzystają z gotowych zwrotów wniosków opracowanych przez Ministerstwo Finansów (VZM-1 wraz z załącznikami o symbolach VZM-1/A oraz VZM-1/B), mogą to uczynić w części Dodatkowe informacje.
Kodeks karny skarbowy sankcjonuje wprowadzenie w błąd organu podatkowego, które w efekcie powoduje narażenie fiskusa na nienależny zwrot wydatków na materiały budowlane. Wprowadzenie w błąd zgodnie z brzmieniem przepisów może polegać na podaniu danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajeniu rzeczywistego stanu rzeczy. Oznacza to takie działanie (lub zaniechanie) podatnika, które skutkuje powstaniem rozbieżności między stanem faktycznym a jego wyobrażeniem w świadomości urzędnika organu podatkowego. W wyniku takiej rozbieżności musi powstać zagrożenie w postaci narażenia organu podatkowego na nienależny zwrot. Wprowadzenie w błąd może w szczególności polegać na podaniu nieprawdziwych danych, będących podstawą wyliczenia kwoty zwrotu.
Prawo do zwrotu części VAT na materiały budowlane dokumentowane jest fakturami potwierdzającymi poniesione wydatki. Wprowadzanie w błąd urzędu skarbowego będzie miało zatem miejsce np. w sytuacji, gdy podatnik posługuje się fałszywymi bądź przerobionymi fakturami.
Urząd zweryfikuje wniosek
Niebezpieczeństwo nienależnego zwrotu VAT powstanie także m.in. w przypadku, gdy podatnik ubiega się o zwrot wydatków na zakupy, których nie dokonał w związku z inwestycją mieszkaniową uprawniającą do zwrotu.
PRZYKŁAD: PODROBIONE FAKTURY
Podatnik w związku z budową domu złożył wniosek o zwrot części VAT zawartego w cenie materiałów budowlanych. W celu uzyskania wyższego zwrotu posłużył się kilkoma podrobionymi fakturami. W części faktur przerobił natomiast datę ich wystawienia, tak aby mogły być objęte zwrotem. Takie działanie podatnika polegające na podaniu organowi podatkowemu danych niezgodnych z prawdą zagrożone jest karą grzywny lub pozbawienia wolności na podstawie art. 76a kodeksu karnego skarbowego. Dodatkowo, w przypadku faktur sfałszowanych (podrobionych) oraz przerobionych przez podatnika obok odpowiedzialności karnej skarbowej nie jest wykluczona również odpowiedzialność karna za przestępstwo fałszowania dokumentów na podstawie art. 270 kodeksu karnego.
Oczywiście w praktyce może zdarzyć się sytuacja, że podatnik przez pomyłkę wynikającą np. z niedostatecznej znajomości przepisów regulujących zasady zwrotu uwzględni we wniosku fakturę, która nie powinna się w nim znaleźć. W takim wypadku zawsze może dokonać korekty wcześniej złożonego wniosku.
Podatnik, który składa wniosek o zwrot wydatków, powinien wiedzieć, że urząd skarbowy na pewno go zweryfikuje oceniając zasadność zwrotu. W szczególności sprawdzony zostanie wykaz faktur złożony przez podatnika.
PRZYKŁAD: KARA GRZYWNY
Podatnik wykorzystał cały przysługujący w ciągu pięciu lat limit zwrotu VAT. Następny wniosek może złożyć dopiero za dwa lata. Ponieważ chciał szybciej odzyskać poniesione wydatki na zakup materiałów budowlanych, namówił brata, który nie realizował żadnej inwestycji mieszkaniowej, aby to on złożył wniosek o zwrot na podstawie kilkunastu pozostałych faktur. Wnioskowana kwota zwrotu wyniosła 80 tys. zł. Takie działanie naraża organ podatkowy na nienależny zwrot. Ponieważ jednak wnioskowana kwota jest małej wartości w rozumieniu przepisów kodeksu karnego skarbowego podatnikowi grozi kara grzywny do 720 stawek dziennych.
Jeżeli urząd skarbowy w trakcie weryfikacji wniosku stwierdzi, że budzi on jakieś zastrzeżenia, np. uwzględnia faktury na wydatki, które nie są objęte zwrotem, z pewnością wezwie podatnika w celu złożenia wyjaśnień. Jeżeli okaże się, że podatnik próbował wprowadzić organ podatkowy w błąd i wyłudzić wyższy zwrot niż faktycznie mu się należał, urząd skarbowy ukarze nieuczciwego podatnika mandatem karnym. Dotyczy to przypadków wykroczenia, gdy okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości i sprawca wyraził zgodę na przyjęcie mandatu.
OD JAKICH INWESTYCJI JEST ZWROT VAT
O zwrot części wydatków mogą ubiegać się wyłącznie osoby fizyczne, które poniosły wydatki w związku z inwestycją polegającą na:
- budowie budynku mieszkalnego,
- nadbudowie lub rozbudowie budynku na cele mieszkalne lub przebudowie (przystosowaniu) budynku niemieszkalnego, jego części lub pomieszczenia niemieszkalnego na cele mieszkalne, w wyniku których powstał lokal mieszkalny spełniający wymagania określone w odrębnych przepisach,
- remoncie budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego.
MAGDALENA MAJKOWSKA
PODSTAWA PRAWNA
- Ustawa z 29 sierpnia 2005 r. o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym (Dz.U. nr 177, poz. 1468 z późn. zm.).
- Art. 76a ustawy z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 111, poz. 756 z późn. zm.).