Pracodawca nie ma obowiązku dochodzenia od pracownika odszkodowania za wyrządzoną szkodę. Natomiast w każdym przypadku, gdy występuje z roszczeniem regresowym, jest obowiązany wykazać okoliczności uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokości powstałej szkody.
Pracownik może zostać pociągnięty do odpowiedzialności w razie łącznego zaistnienia następujących przesłanek:
• zaistniała szkoda,
• niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych pozostaje w związku przyczynowym z zaistniałą szkodą,
• pracownikowi można przypisać winę.
Kodeks pracy nie zawiera definicji pojęcia „szkoda”. W ujęciu cywilistycznym „szkoda” to uszczerbek w prawnie chronionych dobrach majątkowych lub niemajątkowych, który powstaje w majątku poszkodowanego wbrew jego woli i z którym ustawa wiąże odpowiedzialność odszkodowawczą.
Dopuszczalne ryzyko
Pracownik może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za szkodę, jeżeli jest ona wynikiem zawinionego niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych.
Oceny realizacji obowiązków pracowniczych dokonuje pracodawca. Przeprowadzając ją powinien pamiętać, iż pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka. W piśmiennictwie za działanie w granicach dopuszczalnego ryzyka uznaje się racjonalne dokonania podejmowane w dobrej wierze z wykorzystaniem wiedzy i doświadczenia, zmierzające do osiągnięcia z góry zamierzonego efektu.
Przesłanką odpowiedzialności pracownika jest zawinione niewykonanie lub nienależyte wykonanie powierzonych mu obowiązków. Dlatego też na pracodawcy ciąży obowiązek wykazania, że pracownik, który wyrządził szkodę, miał ustalony zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności oraz został z nim należycie zaznajomiony.
Obowiązek zaznajamiania pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków oraz ze sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach, ciąży na pracodawcy (art. 94 par. 1 k.p.). Dopełnienie tej powinności może nastąpić w dowolnej formie, nie wyłączając informacji ustnej, udzielonej przez bezpośredniego przełożonego albo wyznaczonego przez niego pracownika, który wcześniej wykonywał takie same lub podobne czynności. Zakres i szczegółowość instrukcji dotyczących pracy powinny być adekwatne do charakteru i stopnia złożoności, a także wykształcenia pracownika i jego zawodowego doświadczenia.
RADZIMY
! Pamiętaj, że pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka.
! Jeżeli naprawienie szkody następuje na podstawie ugody między pracodawcą i pracownikiem, wysokość odszkodowania może być obniżona.
Rzeczywista strata
Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę w mieniu, które do niego należało, przed wyrządzeniem mu szkody i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.
Za normalne następstwa działania lub zaniechania uznaje się następstwa typowe lub oczekiwane w zwykłej kolejności rzeczy, niebędące rezultatem jakiegokolwiek wyjątkowego zbiegu okoliczności. Dla oceny istnienia normalnego związku przyczynowego nie ma znaczenia, czy dane zdarzenie może być przez sprawcę przewidziane, gdyż przewidywalność jest kategorią winy, a nie związku przyczynowego, który jest okolicznością obiektywną (wyrok SN z 12 lutego 1998 r.; I CKU 111/97; Prok. i Pr. z 1998 r. nr 9, poz. 26).
W interesie zakładu pracy
Pracownik nie w każdym przypadku wyrządzenia szkody w mieniu pracodawcy poniesie odpowiedzialność odszkodowawczą. Zgodnie z art. 424 k.c., kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz w celu odwrócenia od siebie lub od innych niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio od tej rzeczy, nie jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone. Zasadę tę stosuje się również w stosunkach pracy. W wyroku z 8 października 1981 r. (IV PR 30181; OSNC z 1982 r. nr 2-3, poz. 43) SN uznał, że pracownik, który – działając w interesie zakładu pracy – poświęca mniejsze dobro dla ratowania większego, nie ponosi odpowiedzialności za zniszczenie dobra mniejszej wartości.
Wysokość odszkodowania
Odszkodowanie ustala się w wysokości rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę, jednak roszczenie regresowe pracodawcy nie może przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Miarkowanie wysokości odszkodowania nie dotyczy umyślnego wyrządzenia szkody przez pracownika. W takim przypadku pracownik jest obowiązany do naprawienia szkody w pełnej wysokości.
Ustawodawca nie określił sposobu ustalania wysokości odszkodowania. Rozstrzygnięcia wątpliwości czy odszkodowanie ustala się według cen obowiązujących w dniu wyrządzenia szkody, czy obowiązujących w dniu wypłacenia odszkodowania należy szukać w przepisach kodeksu cywilnego. Należy przyjąć, że wysokość szkody ustala się według cen z daty ustalania odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili (art. 363 par. 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p. oraz wyrok SN z 24 lutego 1989 r., III PRN 1/89, OSP z 1990 r. nr 7, poz. 279).
Ograniczenie odszkodowania
Naprawienie szkody może nastąpić na podstawie ugody między pracodawcą i pracownikiem. W takim przypadku wysokość odszkodowania może być obniżona, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności stopnia winy pracownika i jego stosunku do obowiązków pracowniczych.
Odpowiedzialność pracownika za szkodę podlega ograniczeniu w zakresie, w jakim inna osoba lub pracodawca przyczyniły się do jej powstania lub zwiększenia. W razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody, stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie stopnia winy i przyczynienia się poszczególnych pracowników do powstania szkody, odpowiadają oni solidarnie w częściach równych.
Stopień przyczynienia się pracodawcy powinien być oceniany z uwzględnieniem, w szczególności: niedomogów w zakresie organizacji pracy i warunków pracy, niezapewnienia w procesie pracy odpowiedniego nadzoru, dopuszczenie do pracy pracowników bez należytych kwalifikacji.
Jan Pióro
UŻYTKOWNICY PYTAJĄ
UŻYTKOWNICY PYTAJĄ
Kto powinien wypłacić odszkodowanie
Jeden z moich pracowników – operator spychacza – wskutek niewłaściwego manewru spowodował ciężkie obrażenia ciała przechodnia. Obecnie poszkodowany dochodzi odszkodowania od mnie. Czy nie powinien domagać się odszkodowania od sprawcy szkody?
– Pracodawca zobowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej osobie trzeciej przez pracownika w trakcie wykonywania obowiązków pracowniczych. Jest to konsekwencja zasady, że pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, a w szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka (art. 117 par. 2 k.p.).
Natomiast po naprawieniu szkody pracodawca może wystąpić do pracownikowi z roszczeniem regresowym. Na wielkość roszczenia mają wpływ okoliczności wyrządzenia szkody. Jeżeli pracownik wyrządził szkodę nieumyślnie, jego odpowiedzialności materialna jest ograniczona – odszkodowanie nie może przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. W przypadku gdy szkoda została wyrządzona umyślnie, pracownik jest zobowiązany zwrócić pracodawcy w pełnej wysokości poniesione przez niego koszty naprawienia szkody.
Jan Pióro
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz 94 z późn. zm.).